Sünnî MutasavVIflarda Hz. Ali ve Ehl-i Beyt Algısı: Eşrefoğlu Rûmî Örneği

Yıl 2018, Sayı: 86, 83 - 93, 12.06.2018

Ahmet Özkan

Öz

Tasavvufun kurumları olan tarikatların tamamında Hz. Ali ve Ehl-i Beyt’e sevgi ve saygı gösterilir. Bunun yanında, Sünni mutasavvıfların eserlerinde görülen Hz. Ali ve Ehl-i Beyt sevgisi zaman zaman onların Alevi-Bektaşi olarak algılanmalarına sebep olmuştur. Bu mutasavvıfların en önemlilerinden birisi Kadiriyye Tarikatı’nın Eşrefiyye kolunun kurucusu Eşrefoğlu Rumi’dir. Özellikle Tarikatname adlı eserinde Hz. Ali ve Ehl-i Beyt’e sıkça yer veren Eşrefoğlu, kullandığı ifadeler sebebiyle bazı kesimlerce Alevi-Bektaşi olarak nitelendirilmiştir. Bu makale sünni mutasavvıfların ve özellikle Eşrefoğlu Rumi’nin Hz. Ali ve Ehl-i Beyt algısını ortaya koymak ve bu görüşleri sebebiyle haklarında yapılan Alevi-Bektaşi nitelendirmeleri değerlendirmek amacıyla kaleme alınmıştır. Bu amaçla öncelikle sünni mutasavvıfların Hz. Ali ve Ehl-i Beyt anlayışları ortaya konulmuş, daha sonra Eşrefoğlu Rumi’nin söz konusu algısına yer verilerek mukayeseler yapılmıştır. Özellikle Hz. Ali ve Ehl-i Beyt’in sünni tasavvuf anlayışındaki yeri belirlenmiştir. Neticede hem sünni mutasavvıfların hem de Eşrefoğlu Rumi’nin Hz. Ali ve Ehl-i Beyt algısının, sünni tasavvuf kültür içerisinde geliştiği, özellikle silsilesi Hz. Ali vasıtasıyla Hz. Peygambere bağlanan tarikatların müntesiplerinde Hz. Ali ve Ehl-i Beyt’e duyulan sevginin çok yoğun olduğu görülmüştür. Sünni mutasavvıfların bu algısının Alevi-Bektaşi ve Şii zümrelerin algılarıyla zaman zaman benzerlik gösterdiği de ulaşılan sonuçlardadır

Anahtar Kelimeler

Sünni, Hz. Ali, Ehl-i Beyt, mutasavvıf, Eşrefoğlu Rumi

THE PERCEPTION OF SUNNI SUFIS ON HZ. ALI AND AHL AL-BAYT: ESHREFOGHLU RUMI’S SAMPLE

Öz

In all of the orders which are the institutions of Sufism the Hazrat Ali and Ahl al-Bayt are shown love and respect. In addition, the love of the Hazrat Ali and Ahl al-Bayt seen in the works of the Sunni Sufis has caused them to be perceived as Alawi-Bektashi from time to time. One of the most important of these Sufis is Eshrefoghlu Rumi, the founder of the Eşrafiyye branch of Kadiriyye order. Eşrefoğlu, who frequently mentioned the Hazrat Ali and Ahl al-Bayt, particularly in his book Tarikatname, has been described as Alawi-Bektashi due to his expressions by some. This article was written to put forth Sunni Sufis’ and especially Eshrefoghlu Rumi’s perception of the Hazrat Ali and Ahl al-Bayt and to evaluate their being regarded as Alawi-Bektashi due to his views. For this purpose, first the understanding of the Sunni Sufis regarding the Hazrat Ali and the Ahl al-Bayt was addressed, and then comparisons were made by mentioning perceptions of Eshrefoghlu Rumi in question. In particular, the place of the Hazrat Ali and Ahl al-Bayt in the understanding of Sunni Sufism was identified. As a result, it was observed that both Sunni Sufis’ and Eşrefoğlu Rumi’s perception of the Hazrat Ali and Ahl al-Bayt developed in Sunni Sufi culture and the love of the Hazrat Ali and Ahl-al Bayt was very intense particularly in the followers of the orders connected to the Prophet Muhammad through the Hazrat Ali’s descendants. One of the findings of the research was that this perception of the Sunni Sufis and Alawi-Bektashi and Shia communities showed similarities from time to time.

Anahtar Kelimeler

Sunni, Hazrat Ali, Ahl al-Bayt, sufi, Eshrefoghlu Rumi.

Kaynakça

• Aksu, Ali. (2009). “Mevlana’nın Mesnevisinde Dört Halife”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/1, 19-41.
• Aşkar, Mustafa. (2001). Tasavvuf Tarihi Literatürü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bayer, İsmail. (2013). “Keşşaf Tefsirinde Belagat Uygulamaları”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Bursevi, Abdullah Veliyyüddin, Menakıb-ı Eşrefzade, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Nu: 3480/2, vr. 2a-29a.
• Duman, M. Zeki. (2001). “Kur’an-ı Kerim’de Ehl-i Beyt” Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11, 37-58.
• Eşrefoğlu Rumi. (2007). Müzekki’n-nüfus. Haz. Abdullah Uçman. İstanbul: İnsan Yayınları
• —. (Ty). Tarikatname, İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, Nu: 441. vr. 1-79.
• Fevzi, Faruk Ömer. (1999). “Ehl-i Beyt Üzerine”. Çev. M. Bahauddin Varol. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9, 397-404.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. (2008). Günümüz İslam Mezhepleri. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Gazzali, Ebu Hamid b. Muhammed. (1989). İhyaü Ulumi’d-Din. Ter. Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınları.
• Güneş, Mustafa. (2010). “İznikli Eşrefoğlu Rumi’nin Türk Edebiyatı Üzerindeki Etkisi”. İznikli Gönül Adamı Eşrefoğlu Rumi Sempozyumu, Bursa.
• Hace Muhammed Lütfi. (2013). Hülasatü’l-Hakayık. Haz. Seyfettin Mazlumoğlu. İstanbul: Efe Hazretleri Vakfı Yayınları.
• Hucviri, Ali b. Osman Cüllabi. (1996). Keşfül-Mahcub. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları.
• İbn Kesir. (1995). El-Bidaye ve’n-Nihaye. Çev. Mehmet Keskin. c. 9, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Karabiber, Namık Kemal. (2007). “Ehl-i Beyt Tasavvuru ve Erken Dönemdeki Yansımaları”. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kuşeyri, Abdülkerim (1981). Kuşeyri Risalesi. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Maturidi b.Mansur. (2005). Te’vilatü Ehl’i-Sünne. Thk. Mecdi Basallum. Beyrut.
• Mevlana Celaleddin-i Rumi. (1963). Mesnevi. Çev. M. Faruk Gürtuna. İstanbul: Ülkü Yayınevi.
• Öz, Mustafa. (1994). “Ehl-i Beyt”. TDV İslam Ansiklopedisi, c. 10, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 498-501.
• Özkan, Ahmet. (2013). “Eşrefoğlu Rumi, Hayatı, Tasavvufi Görüşleri ve Eşrefiyye Tarikatı”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Sarıkaya, M. Saffet. (2009). “Alevilik ve Bektaşiliğin Ahilikle İlişkisi”. İslamiyat Dergisi 3, 93-110.
• Suyuti (2002). Lubabün-Nukul fi Esbabin-Nüzul. Beyrut: Müessesetü’l-Kutubi’s- Sakafiyye.
• Suyuti, Celalüddin. (2004). Camiu’s-Sağir. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye Yayınları.
• Şahin, Hanifi. (2013). “Alvarlı Efe’nin Düşüncesinde Ehl-i Beyt Tasavvuru”. Uluslararası Hace Muhammed Lüfti (Alvarlı Efe) Sempozyumu, Erzurum.
• Türer, Osman. (1998). Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi. İstanbul: Seha Neşriyat.
• Vahidi (1992). Ali b.Vahidi, Esbabu’n-Nüzul, Demmam: Daru’s-Salah.
• Varol, M. Bahaüddin. (2004). Ehli Beyt – Kavramsal Boyut. Konya: Yediveren Yayınları.
• Yazıcıoğlu, Ahmed-i Bican (1977). Envarü’l-Aşıkin. Sad. Mahmud Serdaroğlu-A. Lütfi Aydın. İstanbul: Çile Yayınevi.
• Zemahşeri (2003). el-Keşşaf an Hakaik-i Gavamidi’t-Tenzil. c. 2, Beyrut: Daru’l- Kütübi’l-İslamiyye.