KAZAKLARIN VE TÜRKLERİN MİSAFİRLİK GELENEGİNİN LİNGUO-KÜLTÜREL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2018, Sayı: 86, 169 - 185, 12.06.2018

Zubaida Shadkam Yiktiyar Paltore

Öz

Misafirlik ve misafirperverlik insanoğlunun sosyal hayatının ayrılmaz bir özelliği hatta gereksinimidir. Her ulusun kendine özgü konukseverlik, konuk ağırlama ve sofra kültürü vardır. Doğu kültüründe özellikle Kazak ve Türk kültüründe misafirperverlik bir ayrıcalık olarak bilinir. Bu yüzden birinin iyiliklerinden bahsederken mutlaka onun konukseverlik ve misafirperverlik seciyesini de anlatırlar. Kazak kültüründe birinin konukseverlik ile beraber sofrasının da bol ve her daim açık olması önemli hususlar arasında yer almaktadır. Linguo-kültüroloji, Dilbilimi ve Kültüroloji bilimleri kesişmesinde bir halkın kültürünün dile yansıması, dil ve kültür ilişkisini inceleyen ve araştıran bir bilim dalıdır. Bir toplumun gelenekleri, örf adetleri ve kültür birikimi sadece maddi kültür ürünlerinde ve davranışlarında saklanmıyor. Onların büyük kısmı dil ve dil ürünleri olan atasözleri, dil birimleri, etiket sözlerinde kalıp sözleri korunup kuşaktan kuşağa iletilmektedir. Misafirlikte, konuk ağırlamada ve sofra kültüründe Kazak ve Türk halkının bağlı oldukları birtakım davranış dizini ve söz etiketleri kalıp sözleri vardır. Bunlar şahıs, zaman, yaş, cinsiyet, mevki... gibi etkenler temelinde kullanılmaktadırlar. Her halkın kültürel özelliği her şeyden önce kalıplaşmış davranış biçimi ve söz etiketlerinde görülmektedir. Yazımızda, Kazak ve Türk dilinde misafirlik ve sofra kültürü ile ilgili kullanılan dil birimlerini ve davranışları örneklerle etnolengüistik ve linguo-kültüroloji açısından karşılaştırmalı olarak incelemeye çalışacağız

Anahtar Kelimeler

Kazak ve Türk kültürü, misafirlik, kalıp sözler

LINGUOCULTURAL CHARACTERISTICS OF GUEST HOSTING TRADITIONS OF KAZAKH AND TURKISH PEOPLE

Öz

Guest hosting and hospitality are inseparable parts of social life of humankind. They are even necessities for people. Every community has its own peculiar traditions of guest hosting, hospitality and table culture. In eastern cultures, especially in Kazakh and Turkish cultures, hospitality is considered as a privilege. Consequently, during talking about someone’s good qualities, it is of great importance to mention about his hospitality and cheer character. Alongside the hospitality, the plentiness of food on the host’s table and his welcoming mood are also considered as important qualities of a person. Linguistic cultural studies is a branch, which emerged on the junction of Linguistics and Culturology and investigates the relationships between language and culture, the reflection of a country’s culture on his language. A community’s traditions, rituals, customs and cultural units are not just preserved in products physical culture and behaviors of representatives of the given culture. The majority of this wealth is transmitted from generation to generation in the form of proverbs and sayings, linguistic units, etiquette clichés, which are considered as components of a language. There are some common peculiarities in speech units clichés and behaviors in guest hosting and table etiquette of the Kazakh and Turkish cultures. They are frequently used on the basis of such factors as person, tense, age, gender, location and others. Every community’s cultural peculiarity is observed first, in its trite behavioral and speech etiquette. In the present paper, examples of speech and behavioral units which are frequently used in the context of guest hosting and table culture of the Kazakh and Turkish languages are examined and compared from the ethno linguistic and lingual-cultural viewpoint.

Anahtar Kelimeler

Kazakh and Turkish culture, guest hosting, word patterns

Kaynakça

• Аqısh, Nurdaulet et al. (2011). Babalar Sozi: Kazaq Maqal Matelderi (Qytai Qazaqtarynyn Maqal Matelderi). 67 vol. Аstana: Foliant.
• Alimbay, Nursan et al. (2017). “Kazaktyn Etnografiyalyk Kategoriyalary, Ugymdary jane Ataularynyn Dasturli Zhuyesi”. Entsiklopedia, І Tom. А-D. Аlmaty: Alem Damu Integratsya, (İllustratsiyangan).
• —. (2017). “Kazaktyn Etnografiyalyk Kategoriyalary, Ugymdary jәne Ataularynyn Dasturli Zhuyesi”. Entsiklopedia, ІII Tom. Z-Q. Аlmaty: Alem Damu Integratsya (İllustratsiyangan).
• —. (2017). “Kazaktyn Etnografiyalyk Kategoriyalary, Ugymdary jane Ataularynyn Dasturli Zhuyesi”. Entsiklopedia, ІVTom. Q-O. Аlmaty: Alem Damu Integratsya (İllustratsiyangan).
• —. (2017). “Kazaktyn Etnografiyalyk Kategoriyalary, Ugymdary jane Ataularynyn Dasturli Zhuyesi”. Entsiklopedia, V Tom. P-YA. Аlmaty: Alem Damu Integratsya (İllustratsiyangan).
• Aşimbayeva, Nagima et al. (2011). Kazak Adebi Tili Sozdigi, 4- Tom. Almaty: Dauyr.
• Eren, Hasan et al. (1988). Тürkçe Sözlük. Ankara: TDK.
• Güntekin, Reşat Nuri. (2000). Çalıkuşu. Ankara: Ötüken Yayınları.
• Кalysh, Аmanzhol and Gulzhan Мeirmanova. (2016). “Kazaktyn Bata Beru Dasturi– Izgi Tilektin Adebi Retinde”. Erişim tarihi: 06.01.2018 http://edu.e-history.kz/ kz/search/1%20(05)%202016.
• Muratbekov, Sayın. (1979). Kökorai. Almaty: Zhalyn.
• —. (1981) Tandamaly. Almaty: Zhazushy
• Nadelyayev, Vladimir, et al (1969). Drevneturskii Slovar. Leningrad: Nauka.
• Negimov, Serik and Tortai Kazyuly. (1992). Ak Bata: Bata Sozder. 1992. Almaty. Zhazushy.
• Radlov, Vasily. (1865). Narodnye Obraztsy Literatury Tyukrskih Narodov, Т. 3. Sankt Petersburg.
• Shadkam, Zubayda. (2015). Kazak Zhane Turik Tilderindegi Soz Etiketinin Etnomadeni Aspektisi. Аlmaty: Kazak Universiteti.
• Shadkam, Zubayda and Özlem Demren. (2017). “Türkçe ve Kazakça Alkış-Kargış Söyleme Geleneğinin Psikodinamiği Üzerine Sosyolinguistik Bir İnceleme.” Türkbilig. s. 34: 179-188.
• Shakhanova, Nurila. (1998). Mir Traditsiyonnoi Kulturi Kazakhov. Almaty: Kazakhstan
• Tokhtabayeva, Shaizada. (2013). Etiket Kazakhov. Almaty: Daik Press.
• Uç, Tayyibe. et al. (1999). Türkçe Sözlük. Ankara: Dil Derneği.
• Umbetalina, Zoya. (2001). Kazak Auyz Adebiyetindegi Bata Soz Zhanry. M. O. Auezov atyndagy Adebiyet Zhane Oner Instituty. Folklor Gylymdarynyn Kandidattyk Gylymy Darezhesyn Alu ushun Dayindagan Dissertatsiya. Almaty.
• Qasqabasov, Seyit et al. (2011). "Babalar Sozi". Kazaq Maqal Matelderi. 68 vol. Аstana: Foliant.