SEYİTGAZİ İLÇESİNDE BULUNAN ÜRYAN BABA ZAVİYESİ VE TÜRBESİ

Yıl 2012, Sayı: 61, 13 - 26, 16.01.2013

Erol Altınsapan Yağmur Say Ali Gerengi

Öz

Bu çalışmada; Eskişehir, Seyitgazi’de bulunan Üryan Baba Türbe ve Zaviyesi’nin, genel anlamda “Üryan” kavramı içinde ve Alevi-Bektaşi inanç anlayışındaki yerini göz önünde bulundurarak mimari yapısını, bölgede bulunan benzer yapılarla karşılaştırılarak değerlendirilmeyi amaçlamaktayız. Seyitgazi ilçesinin kuzeydoğusunda, bugünkü adıyla Yazıdere eski adıyla Üryan Baba Köyü’nde yer alan Üryan Baba Zaviyesi; bir meydan evinden ve bitişiğindeki Üryan Baba’nın türbesinden oluşmaktadır. Diğer müştemilatı bugün mevcut değildir. Üryan Baba’nın kim olduğu kesin olarak bilinmediği gibi, zaviyenin yapılış tarihi de belli değildir, hâlen zaviyeye bitişik türbede sandukası bulunan kişinin, Sultan Şucâ’eddîn’in halifesi Ahmed Üryan Baba olması muhtemeldir. Bu durumda, adının da gösterdiği üzere, yarı çıplak bir Kalenderi şeyhi olan Üryan Baba’nın türbe ve zaviyesine bakılırsa devrinde oldukça önemli bir Kalenderi şahsiyet olduğu söylenebilir. Günümüze ulaşan zaviyenin türbesi biçimsel olarak Seyit Battal Gazi Külliyesi’nin ana yapısını oluşturan Seyitgazi Türbesi’nin mimari formunu tekrarladığı ve bu etkileşimin bölgede bulunan diğer zaviye-türbe yapılarında da görüldüğü anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Seyitgazi, Üryan Baba, Zaviye

URYAN BABA DERVISH LODGE AND TOMB IN THE DISTRICT OF SEYITGAZI

Öz

The purpose of this study is general evaluation of Üryan Baba Dervish Lodge and Tomb in the district of Seyitgazi in Eskişehir by taking its place, Üryan, thought and the rituals of Alevi, Bektaşi faiths into consideration, and by comparing its architectural features with the similar buildings around the same region The Zaviye of Üryan Baba, located at 7 km north-east of the district of Seyitgazi in the village of Yazıdere formerly ‘Üryan Baba’ , is consisted of a court house and the tomb of Üryan Baba adjacent to it. The other buildings of the complex do not exist today. The personality of Üryan Baba as well as the construction date of the dervish lodge is uncertain. It is highly probable that the person buried in the tomb is Ahmed Üryan Baba, caliph of Sultan Şucau’d-Dîn. Therefore, we concluded that Üryan Baba, poor Kalenderi sheikh, was fairly important figure of his time as can be seen from his name and dervish lodge with tomb. It is understood that the tomb of the dervish lodge which exists today is similar to the form of the tomb of Seyitgazi, consisting the main building of the complex of Seyit Battal Gazi, and this interaction is seen at the other dervish lodge-tomb in the region.

Anahtar Kelimeler

Seyitgazi, Üryan Baba, Zaviye

Kaynakça

• ALTINSAPAN, Erol (1999): Ortaçağ’da Eskişehir ve Çevresinde Türk Sanatı (11-15. Yüzyıllar Mimarisi), Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• ----------------------------- (2005): “Heterodoks İnanç Sürecinde Seyit Battal Gazi Türbesinin Seyitgazi Bölgesindeki Diğer Anıt Mezarlara Olan Biçimsel Etkisi” Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi I. Uluslararası Dünden Bugüne Eskişehir Sempozyumu (Siyasal, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Yapı) 12-15 Mayıs 2004, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• ALTINSAPAN, Erol ve Canan PARLA (2004): Eskişehir Selçuklu ve Osmanlı Yapıları 1 Günyüzü Mihalgazi Mihallıçcık Sarıcakaya Seyitgazi Sivrihisar, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• ------------------------------------------------------ (2011): Eskişehir Türbe ve Zaviyeleri, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• ASLANAPA, Oktay (1986): Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul, İnkılap Kitabevi,
• ÂŞIK, Çelebi (1991): Meşairu’ş-Şuara, Nşr. Meredith Owens, London.
• AYDIN, Filiz (1971): “Seyitgazi Aslanbey Köyü’nde Şeyh Şücaeddin Külliyesi”, Vakıflar Dergisi IX, Ankara.
• BARKAN, Ömer Lütfi (1942): “Kolonizatör Türk Dervişleri”, Vakıflar Dergisi, S.II, Ankara.
• EVLİYA, Çelebi (1314): Seyahatname, (Haz.: İ.Parmaksızoğlu), C.III, İstanbul.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki (1976): Menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Velî, İstanbul.
• FAROQHI, Suraiya (1981): “Seyyid Gazi Rivisited: The Foundation as Seen Through Sixteenth and Seventeenth-Century Documents”, Turcıca, S.XIII
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1338): “Anadolu’da İslamiyet”, DEFM, C. IV, İstanbul.
• -------------------------- (1935): “Abdal”, Türk Halk Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul.
• -------------------------- (1972): Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, Ankara.
• -------------------------- (1976): Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara.
• -------------------------- (1999): Osmanlı Devletinin Kuruluşu, TTK, Ankara.
• MELİKOFF, Irene (1975): “Al Battal”, Encyclopedie de l’Islam, C. II, Leiden.
• ----------------------- (1993): Uyur İdik Uyardılar, Cem Yayınları, İstanbul.
• ULUDAĞ, S. (1999): “Baba”,Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yay., İstanbul.
• OCAK, A. Yaşar (1978): “Zaviyeler”, Vakıflar Dergisi C. XII, Ankara.
• --------------------- (1989): La Revolte de Baba Resul ou la Formation de I’Heterodoxie Musulmane en Anatolie au XIIIe Siecle, Ankara.
• --------------------- (1992): “Battal Gazi” Mad. İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., C. V, İstanbul.
• -------------------- (1996): Babailer İsyanı, İstanbul, Dergâh Yayınları İstanbul.
• --------------------- (2000): Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik; Kalenderiler, TTK, Ankara.
• OYTAN, Tevfik (1970): Bektaşiliğin İçyüzü, Dibi, Köşesi, Yüzü, Astarı, İstanbul.
• SAY, Yağmur (2003): Seyyid Battal Gazi, Şücaeddin Velî, Üryan Baba, Alevi Akademisi Yay. Ankara.
• ------------------ (2006): Seyyid Battal Gazi ve Külliyesi, Su Yay., İstanbul.
• WULZİNGER, Karl (1913): Drei Bektaschi-Klöster Phrygiens, Berlin.