MERKEZÎ KURUMSAL OTORİTENİN ÖTEKİLEŞTİRDİĞİ BİR TOPLULUK: ANŞA BACILILAR

Yıl 2012, Sayı: 61, 169 - 186, 16.01.2013

Ali Selçuk

Öz

Anşa Bacılılar, Anadolu Aleviliği ve geleneksel Türk halk dindarlığının önemli bir bileşenidir. Anadolu Aleviliği içerisinde Anşa Bacılılar olarak bilinen topluluk, 19. yüzyılda Zile’nin Acısu köyünde yaşamış olan Anşa Bacı adındaki karizmatik lidere nispetle bu adla anılmaktadır. Anşa Bacılılar, kendi ocak sistemlerini yapılaştırmadan önceki dönemlerde Hubyar ocağına bağlı “Sıraç Alevi Topluluğu” içinde yer almaktadır. Ancak Anşa Bacılılar 19. yüzyılın ilk yarısında Sünnileştikleri gerekçesiyle Hubyar ocağına ve Hubyar Dedelerine tabiiyetlerine son vermiş, kendilerini bağımsız ocak ilan etmişlerdir. Kendine özgü sosyal yapı, değerler sistemi ile inanç ve kan akrabalığına dayalı kapalı bir toplum özelliğini taşıyan Anşa Bacılılar, inanç ve uygulamalarını canlı bir biçimde sürdürmektedir. Anşa Bacılıların ayrı bir topluluk olarak ortaya çıkışını, bu süreçte merkezî kurumsal otoritenin onları ötekileştirmesini kendisine konu edinen bu çalışma, Zile ve Çekerek’in Anşa Bacılı köylerinde hâlen devam eden nitel araştırma verileri ile Osmanlı arşiv belgelerine dayanmaktadır. Alan araştırmasından elde edilen veriler, katılımlı gözlem ve derinlemesine görüşmelerle elde edilmiştir. Yazılı ve sözlü gelenekten edinilen veriler anlamlandırılmaya ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Nitekim merkezî otoritenin Anşa Bacılılar üzerindeki ötekileştirme politikasının dinî, siyasi, ahlaki ve baskı-yıldırma olmak üzere çok yönlü olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anşa Bacılılar, Sıraç, Sarrac Keçelileri, Kızılbaş, Osmanlı, Zile

A COMMUNITY OTHERIZED BY CENTRAL INSTITUTIONAL AUTHORITY: ANSA BACILILAR

Öz

Ansa Bacililar is a significant part of Anatolian Alevism and traditional Turkish folk religiousness. The community known as Ansa Bacılılar within Anatolian Alevism has been cited with reference to a charismatic leader named Ansa Bacı who had lived in Acisu, a village of Zile in the 19th century. Before establishing its own ocak system, Ansa Bacililar was within Sirac-Alawite community connected to the ocak of Hubyar. However, in the first half of 19th century, Ansa Bacililar declared itself an independent ocak by terminating its allegiance to the ocak of Hubyar and its dedes because of their Sunni connection. Bearing the characteristics of a closed society based on unique social structure, system of values and kinship of faith and blood, Ansa Bacililar keeps their faith and practices alive. This study evaluates the discussions of the emergence of Ansa Bacililar as a separate community, and the otherization policies by the central institutional authority. The main sources of the study depends on Ottoman archival documents and the qualitative data of the research still going on in the villages of Ansa Bacili in Zile and Cekerek. The data on the field research has been obtained by participated observatory and in-depth interviews. The data of written and verbal tradition has been tried to be interpreted. Thus, it has been concluded that the otherization policy of the central authority on Ansa Bacililar is a multi-dimensional phenomena in religious, moral and pressure-frustration regards.

Anahtar Kelimeler

Ansa Bacılılar, Sirac, Sarrac Kecelileri, Kızılbas, Ottoman, Zile

Kaynakça

• BOA, Y.PRK-ASK Dosya no: 43, Gömlek Sıra No: 104, 1305 R 27 (21 Aralık 1887).
• BOA, DH.MUİ. , Dosya No:29/-2, Gömlek No:26, 05/M /1328 (Hicrî) (17 Ocak 1910)
• BOA, DH.MKT.PRK. 1006/28 Fî 15 Haziran sene [1]303, [27 Haziran 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 1 Haziran sene [1]303, [13 Haziran 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 8 Haziran sene [1]303, [20 Haziran 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 25 Haziran sene [1]303, [17 Haziran 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 23 Şevvâl [1] 304 ve 4 Temmuz sene [1]303, [16 Temmuz 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 20 Haziran sene [1]303, [2 Temmuz 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 25 Haziran sene [1]303, [7 Haziran 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 25 Haziran sene [1]303, [7 Temmuz 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 31 Mayıs sene [1]303 [12 Haziran 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 28 Mayıs sene [1]303 [9 Haziran 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 11 Mayıs sene [1]303 [23 Mayıs 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 21 Zilka‘de. Sene [1]304 ve fî 30 Temmuz sene [1]303, [11 Ağustos 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 16 Zilhicce sene 1304 ve fî 23 Ağustos sene 1303, [4 Eylül 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 29 Şevvâl sene, [1]304 ve fî 9 Temmuz sene [1]303, [21 Temmuz 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 18 Haziran sene [1]303, [30 Haziran 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 27 Haziran sene [1]303, [9 Temmuz 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 16 Zilhicce sene 1304 ve fî 23 Ağustos sene 1303, [4 Eylül 1887]
• -------------------- 1006/28 Fî 6 Haziran sene [1]303 [18 Haziran 1887]
• DERİNGİL, Selim (1991): “Legitimacy Structures in the Ottoman State: The Reign of Abdulhamid II (1876-1909)”,International Journal of Middle East Studies, 23/3, pp. 345-359.
• DOJA, Albert (2006): “A Political History of Bektashism from Ottoman Anatolia to Contemporary Turkey”, Journal of Church and State, 48 (2). pp. 423-450.
• HAKSEVER, Ahmet Cahit (2009): “Osmanlı’nın Son Döneminde Islahat ve Tarikatlar: Bektâşîlik Ve Nakşbendîlik Örneği”, Ekev Akademi Dergisi, 13/38, ss.39-60.
• KARATEKE, Hakan T. (2005): “Legitimizing the Ottoman Sultanate: A Framework for Historical Analysis” ın Legitimizing the Order: The Ottoman Rhetoric of State Power, Hakan T. Karateke and Maurus Reinkowski (eds.), Brill, Leiden, pp.13-52.
• YAMAN, Ali (2006): Kızılbaş Alevi Ocakları, Ankara.
• -------------------- (2007): Alevilik ve Kızılbaşlığın Gizli Tarihi, İstanbul.