ÖĞRETİM PROGRAMLARI VE DERS KİTAPLARINDA HACI BEKTAŞ VELÎ ve BEKTAŞİLİK

Yıl 2012, Sayı: 61, 245 - 272, 16.01.2013

Özlem Bektaş Öztaşkın

Öz

Alevîlik-Bektaşîlik Türkiye’nin gerçeğidir. Bu gerçeğin öğretim programları ve ders kitapları çerçevesinde Türk eğitim sistemine nasıl yansıdığını tespit etmek araştırmamızın amacıdır. Bu doğrultuda öğretim programları ile ilk ve ortaöğretim kurumlarında okutulan ders kitapları Hacı Bektaş Velî ve Bektaşîlik ile ilgili içerik açısından değerlendirilmiştir. Hacı Bektaş Velî ve Bektaşîlik konusunun düzeyi ve ele alınışının tespitinde betimsel bir yaklaşım kullanılmıştır. Araştırmanın kapsamını öğretim programları ile Millî Eğitim Bakanlığı ve özel yayınevleri tarafından basılmış ve 2009–2010 eğitim-öğretim yılında Millî Eğitim Bakanlığı tarafından okullara dağıtılan ilk ve ortaöğretim ders kitapları oluşturmuştur. Taranan 34 kitaptan 9’unda, 10 programdan 7’sinde Hacı Bektaş Velî ve Bektaşîlik ile ilgili konuya değinildiği görülmüştür. Bilgilerin genel olarak Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitabında yer aldığı; Türkçe, Sosyal Bilgiler, Halk Kültürü, Tarih, Türk Edebiyatı, Sosyoloji, Felsefe program ve ders kitaplarında ise yeterli bilginin verilmediği tespit edilmiştir. Çalışmada öğretim programları ve ders kitaplarında Hacı Bektaş Velî ile ilgili çeşitli kategoriler altında az ya da kapsamlı birtakım bilgilere ulaşılmıştır. Konuların işlenişinde ise, hazırlık çalışmaları, bilimsel içerik, dil ve anlatım, görsel düzen hususlarında birtakım yetersizlikler ve eksiklikler tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Velî, Ders Kitapları, Alevîlik-Bektaşîlik Düşüncesi

HACI BEKTAS VELI AND BEKTASHISM IN EDUCATION PROGRAMS AND TEXTBOOKS

Öz

The aim of this study is to identify how Alevism-Bektashism reverberated to the Turkish education system within the framework of the education programs and textbooks. Accordingly, in our research, the education programs and books of the courses taught in Primary and Secondary Schools are evaluated in terms of content. A descriptive approach is used for identifying the level and the way of handling Hacı Bektaş Veli and Bektashism. The scope of the research was previously printed by primary and secondary school programs, Ministry of National Education and some private publishing houses and textbooks for primary and secondary school, distributed by Ministry of National Education in the 2009- 2010 school years. It is seen that there were a touch of subject about Hacı Bektas Veli and Bektashism in the 9 of 34 textbook and 7 of 10 programs which have been scanned. It was determined that the information were generally found in religious and ethnic textbook; but they were not given relevant place in the textbooks and programs such as Turkish, social studies, folk culture, philosophy, history, sociology, and Turkish Literature. Consequently, it is observed that little information is, more or less, enshrined in the textbooks under various categories related to Hacı Bektas Veli and Bektashism. It is observed that in the subject discussions, such inadequacies and deficiencies as the alignment with the program, preparatory studies, scientific content, language, narration and genre, visual order are observed.

Anahtar Kelimeler

Alevism-Bektashism, textbooks, the idea of Alevism-Bektashism

Kaynakça

• AKGÜL, Mehmet, ALBAYRAK, Abdullah, ÇATAL, Abdullah, ÇİFTÇİ, Turgut, EKŞİ, Ahmet, KARA, Ahmet, KOÇ, Eyüp, ÖZBAY, Ekrem, PAÇA, Hüseyin, TÜRKER, Ali Sacit ve YILDIRIM, Ramazan (2008). Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 12, MEB, Ankara.
• AKGÜL, Mehmet, ALBAYRAK, Abdullah, ÇİFTÇİ, Turgut, KOÇ, Eyüp, PAÇA, Hüseyin, TÜRKER, Ali Sacit, YILDIRIM, Ramazan, ÇATAL, Abdullah, KARA, Ahmet, ÖZBAY, Ekrem ve ŞİMŞEKÇAKAN, Musa (2009). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 6. Sınıf, MEB, İstanbul.
• BALCI, Mahmut, ÇİFTÇİ, Turgut, KARAÇOBAN, Ahmet, PAÇA, Hüseyin, TÜRKER, Ali Sacit ve YILDIZ, Muharrem (2008). Ortaöğretim, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 11, MEB, İstanbul.
• BANGİR, Gülgün Alpan (2008). “Ders Kitaplarındaki Metin Tasarımı”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Kış, 6 (1), 107–134.
• BİLGİLİ, Ali Sinan ve BEŞE, Ahmet (2009). “Haci Bektash-i Veli’s Son: Pir Saltuk Zaviye Foundation in Iran”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, sayı: 50, 37-56.
• DEMİRTAŞ, Kenan ve ÖZDEMİR, Murat (2009). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 8, İlke Basım Yay., Ankara.
• EKŞİ, Ahmet, GÖKDOĞAN, Semra, YILDIRIM, Ramazan, YILMAZ, Ömer ve KOÇ, Eyüp (2008). Ortaöğretim, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 9, MEB, İstanbul.
• Felsefe Dersi Öğretim Programı (2009). T.C Millî Eğitim Bakanlığı, Ortaöğretim Genel Müdürlüğü, MEB, Ankara.
• IŞIK, Metin, AKDAĞ, Mustafa ve TÜRK, M. Sezai (2010). “Türk Toplumunda Hacı Bektaş Velî Algısı Üzerine Bir Çalışma”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55, 173–192.
• İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu (2006). Millî Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, MEB, Ankara.
• İlköğretim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (2007). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• İlköğretim Halk Kültürü (8. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (2008). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (1-5. Sınıflar) (2009). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Devlet Kitapları Müdürlüğü Basım Evi, Ankara.
• KALE, Nesrin (2009). Lise Felsefe, MEB, Ankara.
• KILIÇ, Ali (2006). “İlköğretim Ders Kitaplarındaki Resimlemelerin Çocuğun Görsel Sanat Eğitimine Katkıları”, Ondokuz Mayıs Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 24-29.
• KIZILTAN, Nalân (2010). “Fıkra Metinlerinin Kız ve Erkek Çocuklar Tarafından Algılanışı”, dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/27/759/9643.pdf, 25.10.1010.
• OKUR, Yasemin, GENÇ, İlhan, ÖZCAN, Tuğrul YURTBAY, Mevlüt, SEVER, Akın (2009). Tarih 9, Devlet Kitapları, İstanbul.
• Orta Öğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi, (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı (2005), Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, MEB, Ankara.
• Ortaöğretim 11. Sınıf Tarih Dersi Programı (2009). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• Ortaöğretim 9. Sınıf Tarih Dersi Programı (2007). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• Ortaöğretim Sosyoloji Dersi Öğretim Programı (2009). Sosyoloji T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü, Ankara.
• POLAT, Mecit Mümin, KAYA, Niyazi, KOYUNCU, Miyase ve ÖZCAN, Adem (2009). Sosyal Bilgiler 7 Ders Kitabı, Devlet Kitapları, Ankara.
• ŞAHİNBAŞ, Mehmet (2009). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 6, Tuna Matbaacılık, Ankara.
• TATAR, Taner ve DÖNMEZ, Mehmet (2008). “Zihniyet ve İktisat İlişkisi Çerçevesinde Ahilik Kurumu”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 194–202.
• TURAN, Ahmet ve YILDIZ, Harun (2010). “Tarihten Günümüze Anadolu Alevîliği”, http:// dergi.samsunilahiyat.com/ Makaleler/ 1775019518_20082701034.pdf, 25.10.2010.
• YARDIMCI, Mehmet (2010). “Hacı Bektaş’tan Manevi Etki ile Âşıklığa Ulaşan Mahlas Alan Âşıklar ve Âşıkların Dilinde Hacı Bektaş Sevgisi”, http://turkoloji.cu.edu.tr/ HALKBILIM/yardimci_07.pdf