MUHAMMED B. HANEFİYYE’NİN EHL-İ BEYT FERTLERİYLE İLİŞKİLERİ

Yıl 2017, Sayı: 84, 137 - 161, 14.12.2017

Hüseyin Güneş

Öz

Muhammed b. Hanefiyye, Ali b. Ebî Tâlib’in, Benî Hanîfe kabilesine mensup eşi Havle bint Cafer elHanefiyye’den oğludur. Hasan ve Hüseyin’den sonra yaş itibariyle onun en büyük erkek çocuğudur. Hz. Ömer’in hilafeti sırasında 16/637 yılında doğmuş ve Emevî halifesi Abdülmelik b. Mervân zamanında 81/700 tarihinde vefat etmiştir. Etkisi günümüze kadar devam eden olayların meydana geldiği bir dönemde yaşamıştır. Cemel, Sıffin ve Nehrevân savaşlarında aktif olarak yer almıştır. Kerbela Vakasında başta kardeşi Hüseyin b. Ali olmak üzere çok sayıda yakınını kaybetti. Bu çalışmada Muhammed b. Hanefiyye’nin söz konusu dönemde cereyan eden olaylarda müdahil olan Ehl-i Beyt fertleriyle olan münasebetleri incelenecektir. Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin ve onların çocuklarıyla ilişkileri esas alınarak Ehl-i Beytin bir bütün olarak o dönemde nasıl bir görüntü çizmiş oldukları tespit edilecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam tarihi, İbn Hanefiyye, Ehl-i Beyt, Şiâ, Alevî

THE RELATIONS BETWEEN MUHAMMAD IBN AL-HANAFIYA AND AHL AL-BAYT

Öz

Muhammad ibn al-Hanafiya was the son of Ali b. Abi Tâlib and Khawlah bnt. Ja’far al-Hanafiya, who was a member of Banu Hanifa tribe. He was the oldest son after Hassan and Hussein. He was born in 16/637 during the caliphate of Umar and died in 81/700, the time of Umayyad caliph Abd al-Malik b. Marwan. He lived in an era whose events have been effective till today. He actively participated in Battles of Jamal, Siffin and Nahrawan. He lost his brother Hussein b. Ali and many relatives in Karbala massacre.In this study, the relations between Muhammad ibn al-Hanafiya and Ahl al-Bayt who involved in incidents of the period will be examined. On the basis of his close proximity to Ali, Hassan, Hussein and their children during that period, the image of Ahl al-Bayt as a whole will be investigated

Anahtar Kelimeler

Islamic history, Ibn al-Hanafiya, Ahl al-Bayt, Shia, Alawi

Kaynakça

• Ahbâru’d-Devleti’l-Abbâsiyye. (1971). thk. A. ed-Dûrî ve A. el-Muttalibî. Beyrut: Dârüt-Talîa.
• Apak, Adem. (2005). “Hz. Ali’nin Siyasi Kişiliği”. Hz. Ali Sempozyumu. Bursa.
• Atik Gürbüz, İncenur. (2012). “Kerbelâ Şehidinden Sevgili İmgesine: Hz. Hüseyin”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 64, 129-146.
• Atiyye, Macid. (1962). “Muhammed İbnü’l-Hanefiyye h. 16-81 Hayâtuhu ve Cihâduhu”. Mecelletu Ulûmi’l-Hadîs 15, 108-150.
• Belâzürî, Ahmed. (1996). Ensâbü’l-Eşrâf. thk. S. Zekkâr ve R. Ziriklî. Beyrut: Dârü’l- Fikr.
• Bürrî, Muhammed. (1983). el-Cevhere fî Nesebi’n-Nebî ve Ashâbihi’l-Aşere. thk. M. Altuncî. Riyad.
• Demircan, Adnan. (1996a). Haricilerin Siyasi Faaliyetleri. İstanbul: Beyan Yayınları.
• —. (1996b). İslâm Tarihinin İlk Asrında İktidar Mücadelesi. İstanbul: Beyan Yayınları.
• —. (2002). Ali-Muâviye Kavgası. İstanbul: Beyan Yayınları.
• —. (2015). Kerbela: Keder ve Bela. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Dermenghem, Emile. (2006). Hazreti Muhammed’in Hayatı. çev. R. Nuri Güntekin. İstanbul: Alkım Yayınları.
• Dîneverî, Ahmed. (1995). el-Ahbârü’t-Tivâl. thk. Ö. F. et-Tabbâ. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• Ebü’l-Kâsım, İsmail. (1999). Siyerü’s-Selefi’s-Sâlihîn. thk. K. Hilmi. Riyad: Dârü’r- Râye.
• Güneş, Hüseyin. (2015). “Muhtâr es-Sekafî Hareketi Karşısında Muhammed b. Hanefiyye’nin Yeri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 75, 183- 199.
• Hasîbî, Hüseyin. (1991). el-Hidâyetu’l-Kubrâ. Beyrut: Müessesetü’l-Belâğ.
• Hâşimî, Ali. (2004). Muhammed b. el-Hanefiyye. Beyrut: Müessesetü’t-Târihi’l-Arabî.
• Hatîbü’l-Havârizm, Muvaffak. (1418). Maktelü’l-Hüseyn. thk. M. Semâvî. Kum.
• Huî, Mirza. (2003). Minhâcü’l-Berâa fî Şerhi Nehci’l-Belâğa. thk. A. Aşur. Beyrut: Dârü İhyai’t-Turasi’l-Arabî.
• İbn A’sem, Ahmed. (1992). el-Fütûh. thk. S. Zekkâr. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• İbn Abdirabbih, Ahmed. (1969). Kitâbü’l-İkdi’l-Ferîd. thk. A. Emin, vd. Kahire: Matbaatu Lecneti’t-Telif.
• İbn Asâkir, Ali. (1997). Târîhu Medîneti Dımaşk. thk.Ö. el-Amrâvî. Beyrut: Dârü’l- Fikr.
• İbn Ebî Bekir, Muhammed. (2002). et-Temhîd ve’l-Beyân fî Makteli’ş-Şehîd Osman b. Affân. thk. K. Hilmî. Kahire: Dârü’l-Âfâk.
• İbn Ebi’l-Hadîd, Abdülhamid. (1995). Şerhu Nehci’l-Belâğa. thk. H. el-A’lemî. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemî.
• İbn Hallikân, Şemseddin. (1968). Vefeyâtu’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zemân. thk. İ. Abbâs. Beyrut: Dârü Sâdır.
• İbn Hazm, Ali. (1982). Cemheretü Ensâbi’l-Arab. thk. A. M. Harun. Kahire: Dârü’l- Meârif.
• İbn İnebe, Ahmed. (2004). Umdetu’l-Tâlib fî Ensâbi âli Ebî Tâlîb. thk. M. er-Recâî. Kum: Mektebetu Ayetullah el-Maraşî.
• İbn Kesîr, İsmail. (1997). el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk. Y. el-Işş ve M. el-Bikâî. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• İbn Miskeveyh, Ahmed. (2001). Tecâribu’l-Ümem. thk. E. İmamî. Tahran: Dârü’l- Hadis.
• İbn Sa’d, Muhammed. (t.y.). et-Tabakâtu’l-Kubrâ. Beyrut: Dârü Sadır.
• İbn Şehraşûb, Muhammed. (1985). Menâkibu Âl-i Ebî Tâlib. Beyrut: Dârü’l-Advâ.
• İbn Tiktakâ, Muhammed. (1418). el-Asîlî fî Ensâbi’t-Talibiyyîn. thk. M. er-Recâî. Kum: Mektebetu Ayetullah el-Maraşî.
• İbnü’l-Esîr, Ali. (t.y.). el-Kâmil fi’t-Târîh. thk. E. el-Kermî. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d- Devliyye.
• İbnü’l-İmâd, Abdülhey. (1979). Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb. Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• El-İmâme Ve’s-Siyâse. (1413). thk. A. Şîrî. Kum: Dârü’l-Edvâ.
• İsfahânî, Ali. (1987). Mekâtilu’t-Tâlibiyyîn. thk. A. Sakr. Beyrut.
• Kalkaşendî, Ahmed. (1984). Nihâyetu’l-Ereb fî Ma’rifeti Ensâbi’l-Arab. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Kapar, M. Ali. (1998). Halifeliğin Emevilere Geçişi ve Verasete Dönüşmesi. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Korkmaz, Sıddık. (2005). Tarihin Tahrifi İbn Sebe Meselesi. Ankara: Araştırma Yayınları.
• —. (2007). “Hz. Ali’nin Oğlu Muhammed b. el-Hanefiyye’ye Vasiyeti”. SÜİFD 24, 97-142.
• Köksal, M. Asım. (1984). Hazreti Hüseyin ve Kerbela Faciası. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kureşî, Bakır. (1983). Hayâtü’l-İmâm el-Huseyn b. Ali Dirâse ve Tahlil. Beyrut: Müessesetü’l-Vefâ.
• Meclisî, M. Bakır. (1983). Bihârü’l-Envâr el-Câmiatu li Düreri Ahbâri’l-Eimmeti’l- Athar. Beyrut: Müessesetü’l-Vefâ.
• Mes’ûdî, Ali. (1964). Mürûcü’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher. thk. M. M. Abdülhamid. Baskı Yeri Yok: el-Mektebetü’t-Ticareti’l-Kübra.
• Minkarî, Nasr. (1990). Vak’atu Siffîn. thk. A. M. Harun. Beyrut: Dârü’l-Cîl.
• Muhib Et-Taberî, Ahmed. (1983). er-Riyâdu’n-Nadire fî Menakibi’l-Aşere. Beyrut: Dârül-Kütübi’l-İlmiyye.
• Nehcü’l-Belağa: Hz. Ali’nin Hutbeleri Mektupları ve Kısa Sözleri. (1990). çev: Komisyon. Ankara.
• Nüveyrî, Ahmed. (t.y.). Nihâyetu’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb. thk. A. M. el-Bicâvî. Kahire.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Yusuf. (1981). Tezkiretu’l-Havâs. Beyrut: Müessesetü Ehli’l-Beyt.
• Şeybânî, M. (1417). Mevâkifü’l-Muârıza fî Hilafeti Yezîd b. Muâviye. Medine: el- Mektebetü’l-Mekkiyye .
• Şeyh Müfîd, Muhammed. (1993). el-Cemel ve’n-Nusre li Seyyidi’l-İtre fî Harbi’l-Basra. thk. Seyyid Ali. Beyrut: Dârü’l-Müfîd.
• Taberî, Muhammed. (t.y.). Tarîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. thk. E. el-Kermî. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye.
• Tabersî, Fadl. (1979). İ’lâmü’l-Verâ bi A’lâmi’l-Hüdâ. thk. A. E. el-Ğifarî. Beyrut: Dârü’l-Marife.
• Varol, M. Bahaüddin. (2009). “Hz. Hasan’ın Çok Evliliğine Dair Rivayetler Üzerine”. İSTEM 13, 9-13.
• Ya’kûbî, Ahmed. (t.y.). Tarîhu’l-Ya’kûbî. Beyrut: Dârü Sadr.
• Yüksel, A. Turan. (2001). İhtirastan İktidara Kerbela. Konya: Yediveren Yayınları.
• Zübeyrî, Musab. (1982). Kitabu Nesebi Kureyş. thk. E. L. Provençal. Kahire: Dârü’l- Mearif.