AZERBAYCAN’IN NAHÇIVAN BÖLGESİNDE YAĞMURLA İLGİLİ İNANIŞLAR VE YAĞMURÇAĞIRMA MERASİMLERİ

Yıl 2018, Sayı: 85, 217 - 227, 15.03.2018

Türkan Arık

Öz

Bu makale; Azerbaycan Türkleri arasında özellikle Nahçıvan bölgesinde ihtiyaç durumunda düzenlenen yağmur çağırma merasimlerini konu edinmektedir. Yağmur çağırma merasimleri kuraklığın son bulması ve bereketin kaynağı olan yağmurun yer yüzüne çağırılması için düzenlenmektedir. Makalenin esas amacı; yağmur çağırma merasimlerinin gidişatını ortaya koymak ve yapılan uygulamaları belirtmektir. Aynı zamanda Türk halklarının yaşamış oldukları coğrafyalarda düzenlenen yağmur çağırma merasimlerinin benzer ve farklı yönlerini incelemek, merasimler arasında kültürel bağlantıların olup olmadığını tespit etmektir. Yöntem olarak konu ile ilgili olan ana kaynaklara ve kaynak kişilerden derlenmiş olan bilgilere istinaden araştırma yapılmasına çalışılmıştır. Nahçıvan bölgesinde yağmur suyunun kutsallığı ve özellikle günümüzde unutulmaya yüz tutmuş yağmur çağırma merasimleri hakkında bilgiler verilmiştir. Araştırma sonucunda yağmur çağırma merasimlerinın çok eski zamanlardan beri uygulandığını ve benliğinde saklamış olduğu bin yıllık inanışları günümüze kadar ulaştırdığı anlaşılmıştır. Ayrıca Türk halkları arasında düzenlenen yağmur çağırma merasimlerinin aynı amaç için düzenlendiği, bu inanış ve uygulamaların göç ve yerdeğişmeler zamanı farklı coğrafyalara taşındığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nahçıvan, Türk kültürü, yağmur çağırma, bereket, yağmur suyu

BELIEFS ABOUT RAIN IN NAKHCHIVAN REGION OF AZERBAIJAN and CEREMONIES OF RAIN CALLING

Öz

This article investigates the subject of prayer for rain ceremonies among the Azerbaijani Turks, especially in the Nakhchivan region. The ceremony of prayer for rain is organized to end the drought and call the rain, which is the source of abundance. The main purpose of the article is to describe the process of prayer for rain ceremonies and to indicate the performed practices. At the same time, thes article tries to examine the similarities and different aspects of the rain prayer organizations among the Turkish people and to determine whether there are cultural connections between the ceremonies. It was aimed to base the research on the information gathered from the main sources. This article emphasizes the holiness of the rainwater in the Nakhchivan region and provides insights about the prayer for rain ceremonies faded into oblivion these days. This study revealed that the prayer for rain ceremonies have existed since ancient times and these ceremonies contain millennial belief hidden inside that could reach the present day. Moreover, the prayer for rain ceremonies held among the Turkish people has been organized for the the same purposes, and these beliefs and practices were transferred to the different geographical positions when immigration and displacement were carried out.

Anahtar Kelimeler

Nakhichevan, Turkish culture, rain calling, abundance, rain water

Kaynakça

• KK-1: Abbasоva Tükez, Nahçıvan Culfa ilçesi Teyvaz köyü, 1944 doğumlu, ev hanımı, lise mezunu. (Görüşme 05.06.2006)
• KK-2: Ahmedоva Senuber, Nahçıvan Culfa ilçesi Şurut köyü, 1924 doğumlu, ev hanımı, okuma yazması yok. (Görüşme 08.06.2006)
• KK-3: Allahvеrdiyеva Fatma, Nahçıvan Culfa ilçesi Külüs köyü, 1926 doğumlu, çiftçi, okuma yazması yok. (Görüşme 26. 07.2007)
• KK-4: Aliyеv Bayram, Nahçıvan Culfa ilçesi Leketağ köyü, 1938 doğumlu, çiftçi, okuma yazması yok. (Görüşme 17.06.2007)
• KK-5: Aliyеva Zergelem, Nahçıvan Culfa ilçesi Gazançı köyü, 1941 doğumlu, ev hanımı, okuma yazması var. (Görüşme 26.06.2007)
• KK-6: Alesgerоva Karatеl, Nahçıvan Culfa ilçesi Göynük köyü, 1964 doğumlu, lise mezunu , ev hanımı. (Görüşme 23.05.2008)
• KK-7: Asgerоv Zеyvalı, Nahçıvan Şahbuz ilçesi Keçili köyü, 1922 doğumlu, okuma yazması var, çiftçi. (Görüşme 19.05.2007
• KK-8: Babayеva Gülnaz , Nahçıvan Babek ilçesi Cehri köyü, 1940 doğumlu, okuma yazması yok, ev hanımı. (Görüşme 12.04.2006)
• KK-9: Nevruzоv Zеygem, Nahçıvan Culfa ilçesi Leketağ köyü, 1935 doğumlu, lise mezunu. (Görüşme 17.06.2007)
• KK-10: Memmedоva Zеyneb, Nahçıvan Culfa ilçesi Gal köyü, 1922 doğumlu, okuma var yazması yok. (Görüşme 09.06.2006)
• KK-11: Muhtarоva Besti, Nahçıvan Ordubat ilçesi Bilev köyü, 1933 doğumlu, okuma yazması var. (Görüşme 18.05.2007)
• KK-12: Müslümоva Terife, Nahçıvan Ordubat ilçesi Düylün köyü, 1934 doğumlu, ev hanımı. (Görüşme 16.05.2007)
• KK-13: Zеynalabddinоva Gemer, Nahçıvan Ordubat ilçesi Tivi köyü, 1910 doğumlu, ev hanımı. (Görüşme 17.05.2007)
• KK-14: Memmedоva Gumru, Nahçıvan Çalhankala ilçesi, Kengerli köyü, 1932 doğumlu ev hanımı. (Görüşme 23.07.2005)
• Abdullayеv, Behlul. (1989). Hakkın Sesi. Bakü: Azerneşr Yayınları.
• Acıpayamlı, Orhan. (1964), “Türkiye’de Yağmur Dûası II”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXII (34), Temmuz - Aralık 221-250.
• Azerbaycan Mitоlоji Metinleri. (1988). Bakü: Еlm Yayınları.
• Babayеv, Tofig. (2000). Ömrünüze Nur Calansın. Bakü: Azerneşr Yayınları.
• Bilgamıs Dastanı. (1985), Bakü: Genclik Yayınları.
• Ceferzade, Ezize. (1986). Sеçilmiş Eserleri. Bakü: Azerneşr Yayınları.
• Gadirzade, Türkan. (2006). İslamagederki Adetler, İnamlar ve Merasimler (Nahçıvan Matеriallari Esasında). Bakü: Nafta- Prеs Yayınları.
• Guliyеv, Hasan. (1968). Azerbaycanda Gadim Dini Ayinler ve Оnların Meişetde Galıgları. Bakü: Kоmmunist Yayınları.
• Guliyеv, Şahpeleng. (1985). “Nahçıvan’da Enenevi Suvarma Ekinçiliyi”. Azerbaycan Elmler Akademisinin V sayısı. s. 18- 47.
• —. (1988). Suvarma. Azerbaycan Etnografiyası. C. 1, s. 117- 151.
• Hüsеyinzade, Rüfet. (2005), Еrken Оrta Asırlar Dövründe Azerbaycan’da Mekteb ve Pеdоqоji Fikir. Bakı: Еlm Yayınları.
• İnan, Abdülkadir. (1995), Tarihtе vе Bugün Şamanizm, Matеriallar ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• —. (2007),Yağmur Duası- Çömçe Gelin. Yağmur Duası Kitabı. Hazırlayan Sabri KOZ. İstanbul: Kitapevi Yayınları.s. 481-484
• Kaşgarlı, Mahmut (1990), Divanü Lügati’t-Türk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kalafat, Yaşar.(1998). Kuzеy Azеrbaycan- Dоğu Anadоlu vе Kuzеy Irakda Еski Türk Dini İzlеri (Dini Fоlklоrik Tabakalaşma). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Nebiyеv, Azad. (1988). Еl Neğmeleri, Halk Оyunları. Bakü: Yazıçı Yayınları.
• Ögel, Bahaettin. (1988). Dünden Bugüne Türk Kültürü’nün Gelişme Çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Sеyidоv, Mirali. (1989). Azerbaycan Halkının Sоykökünü Düşünerken. Bakü: Yazıçı Yayınları.
• Şimşek, Esma. (2003), “Anadolu’da Yağmur Duasına Bağlı Olarak Oynanan Bir Oyun: “Çömçeli Gelin”. Milli Folklor, 8 (60), Kış sayısı, 78-87.)
• Tanyu, Hikmet. (1980), İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.