AYDIN YÖRESİ TAHTACILARINDA DÜĞÜN GELENEKLERİ: BAYRAK DİKME-TAPI/SAHABI-BAŞ KURBANI-BARIŞMA YEMEĞİ-OCAK KAZMA RİTÜELLERİ

Yıl 2020, Sayı: 93, 193 - 206, 13.03.2020

Rıza Akyürek

Öz

Kültürel çeşitlilik ve zenginlik geçmişten günümüze toplumların farklılıklarını ortaya koymakta ve gelecek nesillere en yalın haliyle aktarılmaya çalışılmaktadır. Gerçekleştirilen bilimsel çalışmalar ve alan yazın literatür kazanımları da geçmişten miras sözlü kültür ögelerini bilimin ışığında yazılı hale getirerek belirli ilkeler ışığında gelecek nesillere en yalın ve doğal haliyle miras bırakmaktır. Akdeniz’in doğusundan başlayarak kuzey Ege’ye kadar uzanan geniş coğrafyada yüzyıllardır geleneklerini öz biçimiyle yaşatmaya çalışan, kendilerine özgü yaşam kültürlerini barındıran kültürel zenginliğin bir çok unsurunu içinde bulunduran Tahtacılar gerek sözlü gerek yazılı kültür miraslarını mümkün olduğunda en saf haliyle kuşaktan kuşağa aktarmışlardır. Orta Asyadan süregelen geleneklerini kapalı toplum yapısıyla günümüze kadar aktarmayı başaran Tahtacıların kendilerine özgü doğum, düğün, ölüm, eğlence, tören vb. ritüelleri Tahtacı toplumunun önde gelen yol gösterici rehberleri, bilgeleri ve kültür elçileri tarafından olabildiğince özüne sadık kalarak nesilden nesile usta-çırak öğretileri yoluyla aktarılmıştır. Aydın yöresi Tahtacılarının düğün öncesi düğün sırası ve düğün sonrası Tahtacı geleneklerine özgü gerçekleştirdikleri geleneksel yaklaşımlara ait yok denecek nitelikteki bilimsel araştırmanın literatürde yer alması bu araştırmanın önemli varsayılan durumudur. Yaşayan sözlü kültür ögesi, geleneği, özgün ritüelleri olarak addedilen Tahtacı düğün törenlerinin gözlemlenip, o topluluğa ait ileri gelen kişilerle geleneklere ait görüşmelerin bilimsel çözümlemelerinin literatüre kazandırılması da araştırmanın bir başka önemli tarafı olarak görülmektedir. Bu araştırma kapsamındaki veriler, alan araştırmasında literatür incelemesi, gözlem ve yapılandırılmış görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Aydın iline bağlı Tahtacı köylerinden Alamut Köyü, Dutluoluk Köyü, Yeniköy ve Yılmazköy’de alan araştırması yapılmış, adı geçen köylerdeki düğün öncesi, düğün süreci ve sonrası gelenekler gözlemlenmiş, süreç boyunca süregelen Tahtacılara özgü ritüellere ait veriler literatür taraması ve adı geçen köylerdeki Tahtacı topluluklarından kişilerle görüşmeler gerçekleştirilerek elde edilmiştir. Elde edilen veriler daha sonra çözümlenerek araştırmanın bulgular kısmında değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Tahtacılar, Aydın yöresi Tahtacıları, ritüeller, düğün törenleri

Wedding Traditions of the Tahtaci Community in Aydın Region: Flag Display-Tapı/Sahabı Sayings- Head Sacrifice-Peace Dinner-Household Allocation

Öz

Cultural diversity and richness reveal the differences of societies from past to present and are tried to be transferred to future generations in their simplest form. Scientific studies and literature acquisitions in the literature are the legacy and natural inheritance of future generations in the light of certain principles that make oral cultural elements inherited from the past written in the light of science. The Tahtaci community, who has been trying to keep their traditions alive for centuries in a wide geography starting from the east of the Mediterranean and extending to the northern Aegean, have transmitted their culture and cultural heritage from generation to generation in their purest form whenever possible. The community’s unique birth, wedding, death, entertainment, ceremony etc. having succeeded in conveying their traditions from Central Asia to the present with a closed society structure, their rituals have been passed down from generation to generation through masterapprentice teachings, as far as possible by the leading guides, scholars and cultural ambassadors of the Tahtaci community. It is an important hypothesis of this study that the scientific researches of the traditional approaches of the Tahtacis of Aydın region before the wedding, during the wedding and after the wedding are unique. Another important aspect of the research is the observation of Tahtacis’ wedding ceremonies regarded as living verbal culture, tradition and original rituals, and the scientific analysis of traditions with prominent people belonging to that community. The data in this study were collected by literature review, observation and structured interview method. Field research has been conducted in Tahtaci’ villages of Aydın province, namely Alamut, Dutluoluk, Yeniköy and Yılmazköy. The data obtained were then analyzed and evaluated in the findings section of the research.

Anahtar Kelimeler

Tahtaci community, Tahtacis’ of Aydın region, rituals, wedding ceremonies

Kaynakça

• Artun, Erman. (2011). Türk Halkbilimi. 7. baskı. Adana: Karahan Kitabevi.
• Coşkun, Nilgün Çıblak. (2013). “Tahtacılar ve Tahtacı Ocaklarına Bağlı Oymakların Yerleşim Alanları.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara: 2013/68, s.33-54.
• Çelik, Anıl. (2018). “Türk Düğün Gelenekleriyle İlgili Bir Terim: Telek.” Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science. Malatya: Yıl: 5. Sayı: 26, s.323-332.
• Duman, Ahu Zeynep. (2019). “Aydın Yılmazköy Yöresi Tahtacılarında Geçiş Dönemleri.” Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Engin, İsmail. (1998). Tahtacılar. Tahtacı Kimliğine ve Demografisine Giriş. İstanbul: Ant Yayınları.
• Gülensoy, Tuncer. (1974). “Altay Dillerindeki Akrabalık Adları Üzerine Notlar”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara.
• Kırzıoğlu, Neriman Görgünay. (1995). “Edremit Doyran Köyü Tahtacı Türkmenlerinde Geleneksel Evlenme Adetleri.” I. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo- Kültürel Yapısı (Tahtacılar) Sempozyumu. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları, s.133-147.
• Küçük, Murat (1995). Horasan’dan İzmir Kıyılarına Cemaat-ı Tahtacıyan. İstanbul: Nefes Yayınları.
• Özcan, Derya. (2016). “Uşak Yöresinde Evlilikle İlgili Ritüel ve Büyüsel İçerikli Pratikler.” Elazığ: Tarih Okulu Dergisi. Yıl:9. Sayı:18, s.259-272.
• Selçuk, Ali (2008). Ağaçeri Türkmenleri, Tahtacılar. I.Baskı. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Yakıcı, Ali. (1991). “Düğün Kelimesi ve Kültürümüzdeki Yeri Üzerine.” Milli Folklor Dergisi, Sayı: 2/11, s.33-36.
• Yetişen, Rıza (2008). Tahtacı Aşiretleri, Adet Gelenek ve Görenekleri. İkinci Baskı. İzmir: Prizma Matbaacılık.
• Yılmaz, Abdurrahman. (1946). Tahtacılarda Gelenekler. Ankara: C.H.P. Halkevleri Yayımları: Milli Kültür Araştırmaları: IX.
• Yörükan, Yusuf Ziya (2002). Anadolu’da Aleviler ve Tahtacılar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.