Velâyetnamesi Olan Şeyh, Osman Baba Mı? Otman Baba Mı?

Yıl 2020, Sayı: 93, 267 - 276, 13.03.2020

Huriye Emen

Öz

Balkanlar’da XV. yüzyıldan itibaren Hasköy Kazası sınırları içerisinde Otman Atman Baba ve Osman Baba adlarında iki farklı zaviye faaliyet göstermiştir. Hatta zaviyeler aynı coğrafyada faaliyet göstermeleri ve isimlerinin benzerliği nedeniyle tek kurum olarak kabul edilmiş; ancak bunların farklı kurumlar olduklarının tespiti bir araştırma ile ortaya konulmuştur. Fakat çalışmada, velayetname sahibi olan şeyhin adının Otman olduğu kanaatine varılmıştır. Şeyhin adının Otman mı Osman mı olduğu konusu halen araştırmalarda ve söylemlerde netlik kazanmış değildir. Bu çalışmanın amacı Osman ve Otman Baba adlı iki farklı zaviye kurucusundan, Balkan coğrafyasında nam salmış, Fatih Sultan Mehmet devrinde yaşamış ve onunla görüşmüş, velayetnamesi yazılmış şeyhin adının Otman Baba değil Osman Baba olabileceğini arşiv kayıtlarına istinaden ortaya koyabilmektir. Çalışmada, Osman Baba’nın velayetnamesinde ifade edilen kendisinin bekâr olduğu, çocuklarının olmadığı bilgisinden hareketle, arşiv kayıtlarıyla söz konusu bilgi mukayese edilecektir. Osman Baba’nın tarih sahnesinde ilk görüldüğü zamanla ilgili inceleme eserlerinde verilen bilgiler, arşiv belgeleriyle karşılaştırılacaktır. Ayrıca iki şeyhin yaşamış olabileceği dönemler ve zaviyelerinin kurulmuş olabileceği tarihler, aile efradına dair bilgiler, zaviyelerinin mali kayıtları ve burada verilen hizmetlerin niteliği tespit edilecektir. Araştırmamıza esas teşkil eden Osman Baba’nın, zaviyesiyle ilgili faaliyetlerinin süreklilik göstererek, günümüze ulaşan bir türbesinin olduğu diğer şeyh Otman Baba’nın kurumunun XVI. yüzyıldan sonra faaliyetine dair bilginin şimdiye dek bulunamadığı konusu ile mesele daha anlaşılır hale getirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osman Baba, Otman Baba, Hasköy, velayetname

Was the Dervish Who Had Custody Osman Baba or Otman Baba?

Öz

In the Balkans, since the 15th century, two different lodges, namely Otman Atman Baba and Osman Baba, have operated within the boundaries of Hasköy district. Even the advocates have been accepted as the only institution because they operate in the same geography and their names are similar, but it was determined by a research that these are different lodges. However, it was concluded that the name of the dervish who had custody was Otman. The issue of whether the dervish’s name is Otman or Osman is still unclear in the researches and discourses. The purpose of this study is to reveal that the name of the dervish from the two founders of Osman and Otman Baba was Osman Baba who was renowned in the Balkan geography, who lived in the period of Fatih Sultan Mehmet and who met with him, and whose custody is written, not Otman Baba, based on archive records. In the study, the information will be compared with the archive records on the basis of the knowledge that Osman Baba was single and had no children, the information will be compared to archive records. The information given in the examination works related to the time when Osman Baba was at first seen in the scene of history will either be compared with the documents of archive. In addition, the periods when the two sheikhs might have lived and the dates when their lodges may have been established, the information about their family records, the financial records of their lodges and the quality of their services provided will be analysed. The activities of Osman Baba lodge, which constitutes the basis of this research, have been continuing and there is a mausoleum that is surviving through present day. The issue will become clearer with the knowledge that there is no information about the activities of the institution of the other sheikh Otman Baba after the 16th century

Anahtar Kelimeler

Otman Baba, Osman Baba, Haskovo, custody

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Tahrir Defteri (TD). 50.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Tahrir Defteri (TD). 385.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Tahrir Defteri (TD). 521.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Cevdet Tasnifi Evkaf (C.EV). 513/25928.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Cevdet Tasnifi Evkaf (C.EV). 429/21747.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Cevdet Tasnifi Evkaf (C.EV). 129/6418.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Ali Emiri Tasnifi (A.E, SMST. II). 71/7595.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Ali Emiri Tasnifi (A.E, SAMD.I II). 42/4127.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Ali Emiri Tasnifi (A.E, SAMD. III). 10/930.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Maliyeden Müdevver Defter (MAD). 9732.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Maliyeden Müdevver Defter (MAD). 9771.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Mühimme Defteri (MD). 274/87.
• Küçük Abdal. Vilayetname-i Otman Baba. Ankara Milli Kütüphanesi, Nr. 643. Mün- tensih: Eş-şeyh Ömer İbn-i Derviş Ahmed Min Selâmik Muhammed Eş-şeyh. 2. Tetkik Eserler
• (Haz. 2001). 370 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Rum-İli Defteri (937/1530), C.I, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayınları, İstanbul.
• Aka, İsmail. (2012). “Timur”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 41. İstanbul: Türkiye Di- yanet Vakfı Yayınları, 173-177.
• Alkan, Mustafa ve Gökhan Yurtoğlu. (2018). “Tarihi Bir Şahsiyet Olarak Otman Baba: Otman Baba Kimdir?”. IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyu- mu Bildiriler Kitabı. Ed. Orhan Kurtoğlu-Ayşe Çamkara Erginer. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Balkanlı, Ali Kemal. (1986). Şarki Rumeli ve Buradaki Türkler. Ankara: Elhan Kita- bevi.
• Çalık, Sıddık. (2005). Çirmen Sancağı Örneğinde Balkanlar’da Osmanlı Düzeni (15.- 16. yüzyıllar). Ankara: Bosna Hersek Dostları Vakfı Yayınları.
• Hınz, Walter. (1990). İslam’da Ölçü Sistemleri. Çev. Acar Sevim. İstanbul: Marmara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kala, Ahmet ve Huriye Emen. (2016). “Yağmur Baba Zaviyesi”. Erişim Tarihi: 10.02.2020. http://www.islampedi.com/?p=2097.
• Kallek, Cengiz. (2006). “Müd”. TDV İslam Ansiklopedisi, c. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 457-459.
• Kayapınar, Ayşe ve Levent Kayapınar. (2010). “Balkanlar’da Karıştırılan İki Bektaşi Zaviyesi: XV. ve XVI. Yüzyılda Osman Baba ve Otman Baba Tekkeleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi 55, 98-128.
• Kılıç, Filiz vd. (2007). Otman Baba Velayetnamesi (Tenkitli Metin). Ankara: Grafiker Ofset Yayınevi.
• Koca, Şevki. (2002). Odman Baba Velâyetnâmesi, Velâyetnâme-i Şahi Gö’çek Abdal. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Maden, Fahri. (2013). Bektaşi Tekkelerinin Kapatılması (1826) ve Bektaşiliğin Yasak- lı Yılları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Mikov, Lyubomir. (2008). Bulgaristan’da Alevi-Bektaşi Kültürü. Çev. Orlin Sabev. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (1992). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik: Kalenderi- ler (XIV-XVII. Yüzyıllar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• -------.(1983). Bektaşi Menakıbnamelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Öztürk, Yücel. (2014). Osmanlı Hâkimiyetinde Kefe (1475-1600). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Şahin, Haşim. (2007). “Otman Baba”. TDV İslam Ansiklopedisi, c. 34. İstanbul: Tür- kiye Diyanet Vakfı Yay., s. 6-8.
• Turgal, Hasan Fehmi. (1927). “Otman Baba Velayetnamesi”. Türk Yurdu 5, 229-246.
• Yurtoğlu, Gökhan. (2016). “Otman Baba’nın Tarikatına Dair”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi 80, 137-150.