Balkanlarda Alevi ve Bektaşi inanç ve kültürünün temsil edilmesinde en önemli isimlerden biri Sarı Saltık Saltuk Baba’dır. İbn Serrac tarafından silsile olarak Rıfai tarikatına da bağlanan Sarı Saltık Saltuk Baba, XIII. yüzyılda Dobruca’ya ulaşarak İslamiyet’i Balkanlar ve çevre coğrafyalarda yaymaya çalışmış, bu mücadelesi efsanelerle karışarak günümüze kadar gelmiştir. Sarı Saltık Saltuk Baba adına kurulan türbe ve tekkelerden biri Babaeski’dedir. Bu tekkenin doğrudan Sarı Saltık Saltuk Baba tarafından kurulduğunu söyleyen rivayetler var ise de, asıl kuruluş bölgenin Osmanlı Devleti tarafından fethinden sonra gerçekleşmiştir. 1480 yılından itibaren arşiv kaynakları ve ana kaynaklarda Babaeski’deki Sarı Saltık Saltuk Tekke ve Türbesi hakkında bilgiler bulunmaktadır. XVI. yüzyıl arşiv kayıtları tekke hakkında hükümet tarafından ciddi bir soruşturma yürütüldüğünü göstermektedir. Ayrıca aynı yüzyılın ortalarından itibaren Batılı seyyahların tekke ve türbeyle ilgili izlenimlerine rastlanmaktadır. Bu konuda en geniş bilgiler XVII. yüzyılın ortasında, Evliya Çelebi’ye aittir. Evliya Çelebi o dönemde tekkenin Bektaşi dervişlerinin idaresinde olduğuna şahitlik etmektedir. Bektaşilerin Babaeski’deki Sarı Saltık Saltuk Tekkesi’ni idareleri 1826 yılında Bektaşiliğin yasaklanmasına kadar sürmüştür. Bu tarihte Bektaşilik yasaklanmış, tüm Bektaşi tekkelerinin kapatılması ve mal varlıklarına el konulması söz konusu olmuştur. Bu felaketten Babaeski’deki Sarı Saltık Saltuk Tekkesi de etkilenmiş, sadece türbe mahalli bırakılarak tekke yıktırılmış, eşyaları ve sair emlaki satılmıştır. Uzun yıllar yıkık halde kalan tekkenin türbe mahalli sırasıyla Sezai ve Nakşi şeyhlerin idaresine verilmiştir. XIX. yüzyılın ortalarında Rifai şeyhi Kalbi Baba’nın girişimleriyle ahşap olarak yeniden inşa edilen tekke 1880’lerde yeniden Bektaşilere bırakılmıştır. Bu dönemde Kurban İsmail ve Hacı Rasih Hasan Dede gibi Bektaşi şeyhler tekkeyi idare etmiştir. Bu şekilde XX. yüzyıla ulaşan tekkenin Balkan savaşları sırasında şehrin Bulgarlar tarafından işgali sırasında yıkıldığı, türbe mahallinin ise 1925’te tüm tekke ve türbelerin kapatılmasının ardından kaderine terk edildiği, nihayet İstanbul-Edirne yolunun açılması sırasında tamamen yok olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada arşiv belgeleri ve ana kaynaklar ışığında Babaeski’deki Sarı Saltık Saltuk Tekke ve Türbesi’nin tarihi ele alınacaktır
Balkanlar Edirne Kırklareli Babaeski Bektaşilik Sarı Saltık (Saltuk) Baba
One of the most important figures in representing the Alevi and Bektashi faith and culture in the Balkans is Sarı Saltık Saltuk Baba. Sarı Saltık Saltuk Baba, who was also linked to the Rifā‘ī sect by Ibn Serrāc, tried to spread Islam in the Balkans and surrounding geographies by reaching Dobrudja in the 13th century, and this struggle has come to our day. Sarı Saltık Saltuk Baba was one of the tombs and lodges established in the name of Babaeski. Although there are rumours that this lodge was founded directly by Sarı Saltık Saltuk Baba, the actual establishment took place after the conquest of the region by the Ottoman Empire. From 1480 onwards, archives and main sources contain information about the Sarı Saltık Saltuk Dervish Lodge and Tomb in Babaeski. 16th century archival records indicate that the lodge was under serious investigation by the government. In addition, from the middle of the same century, Western travellers’ impressions of the dervish lodge and the mausoleum have been encountered. The most extensive information on this subject belongs to Evliya Çelebi in the middle of the 17th century. Evliya Çelebi witnessed that the lodge was under the direction of the Bektashi dervishes at that time. The administration of the Bektashis Sarı Saltık Saltuk Dervish Lodge in Babaeski lasted until the banning of Bektashism in 1826. At this date, Bektashism was banned and all Bektashi monasteries were closed and their assets were confiscated. The Sarı Saltık Saltuk Dervish Lodge in Babaeski was also affected by this disaster and the lodge was demolished by leaving only the mausoleum; its belongings and other properties were sold. The mausoleum of the lodge, which had been ruined for many years, was given to the administration of the Sezāī and Naqshī sheikhs, respectively. The lodge, which was rebuilt in wood in the mid-19th century with the initiative of the Rifā‘ī sheikh Kalbi Baba, was left to the Bektashis again in the 1880s. Bektashi sheikhs such as Kurban İsmail and Hacı Rasih Hasan Dede ruled the lodge. In this way, it is known that the lodge, which reached the 20th century, was destroyed during the Balkan wars during the occupation of the city by the Bulgarians, and that the tomb area was abandoned to its destiny after the closure of all the lodges and shrines in 1925. It was finally destroyed during the opening of the Istanbul-Edirne road. In this study, in the light of archival documents and main sources, the history of the Sarı Saltık Saltuk Dervish Lodge and Tomb in Babaeski will be discussed.
Balkans Edirne Kırklareli Babaeski Bektashism Sarı Saltık (Saltuk) Baba
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Bölüm | Araştırma Makalesi |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 12 Eylül 2020 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Sayı: 95 |
Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.