Tarihi Marksist Diyalektik Karşısında Yesevi Kültürü

Yıl 2020, Sayı: 95, 335 - 347, 12.09.2020

Dosay Kenzhetayev Muzaffer Tan

Öz

Tasavvufun, İslam’ın Türkler arasında yayılmasına katkıda bulunan en önemli unsurlardan biri olduğu açıktır. Bu anlamda ilk Türk Sufi geleneğinin kurucusu olan ve Türklerin ruhsal yaşamına derin bir iz bırakan Ahmet Yesevi özel bir ilgiyi hak etmiştir. Yesevi kültürü Türk Sufi geleneğinin ilk örneği olduğundan, Ahmed Yesevi’nin manevi faaliyetleri dikkate değer bir yere sahiptir. Ahmet Yesevi Türk kültürünün ilk mutasavvufu sayılmaktadır. Yesevi kültürü, yaşayan dini deneyimin en derin boyutudur. Ne yetmiş yıllık komünist rejime taviz verdi, ne de onunla uzlaşmayı kabul etti. Ateist eğitimin sentezi karşısında erimedi. Ateist propaganda ve baskı altında kimliğini kaybetmedi ve bugüne kadar hayatta kaldı. Türkistanıdaki iktidar, İslamıın ekonomik, sosyal, dini yaşamının ebedi temellerini yok ettiğini iddia eden komünist rejime geçtikten sonra bile, İslam var olmaya devam etti ve bunun içinde Yesevi kültürü çok önemli bir role sahiptir. Bu araştırma, Yesevi kültürünün önemini tarihsel bir bakış açısından ele alacaktır

Anahtar Kelimeler

Ahmet Yesevi, Yesevi kültürü, Tasavvuf, Marksist Diyalektik, Ateizm

Yassawi Culture Versus Historical Marxist Dialectic

Öz

It is clear that Sufism is one of the most important elements that contributed to the spread of Islam among the Turks. In this sense, as the founder of the first Turkish Sufi tradition, Ahmad Yassawi, who left a deep mark on the spiritual life of the Turks deserves a special attention. Since the Yassawi culture was the first example of Turkish Sufi tradition, spiritual activities of Ahmad Yassawi has a remarkable place. Ahmad Yassawi is considered as the first Sufi of Turkish culture. Yassawi culture is the deepest dimension of living religious experience. It neither made any concessions to the seventy-year communist regime, nor accepted the compromise. It did not melt in front of the synthesis of atheist education. It did not lose its identity under the weight of atheist propaganda and pressure, and survived until today. Even after the power in Turkestan passed to the communist regime which argued that it destroyed the eternal foundations of the economic, social, religious life of Islam, Islam continued to exist, and in this the Yassawi culture had a crucial role. This research deals with the problem of the importance of Yassawi culture from a historical point of view. Keywords: Ahmad Yassawi, Yassawi culture, Sufism, Marxist Dialectics, Atheism

Anahtar Kelimeler

Ahmad Yassawi, Yassawi culture, Sufism, Marxist Dialectics, Atheism

Kaynakça

• Afifi A., (1975). Muhiddin İbnu’l Arabi’nin Tasavvuf Felsefesi. (Translated by Mehmet Dağ). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Barthold V.V. (1964). Sochineniya. T. 2. Moskva: Nauka Bennigsen Alexandre & Quelquejay, Chantal Lemercier. (1988), Sufi ve Komiser (Rusya’da Musluman Tarikatları). Translated from French by Osman Turer. Ankara.
• Bolay, Suleyman Hayri. (1996). Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü. Ankara: Akçağ.
• Cebecioglu, Ethem. (1997). “Fakr Maddesi”, Tasavvuf Terimleri ve Değimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber.
• Daurenbekov, Zhakau & Tursynov, Edige. (1999). Kazakh baksy-balgerleri. Almatı: Ana Tili
• Eraslan, Kemal. (1995). “Ahmet Yesevi”, Erdem Dergisi. Hoca Ahmet Özel Sayısı, c.7, s.21, s.794
• Erdem, Husamettin (1990). Panteizm ve Vahdet-i Vucud Mukayesesi, Ankara: Yorum.
• Ershahin, Seyfettin. (1999). Turkistan’da İslam ve Muslumanlar (Sovyet Dönemi), Ankara: İlahiyat Vakfı.
• Fromm, Erich. (1997). Marx’ın İnsan Anlayışı. (Translated by Kaan Öktan). İstanbul: Say.
• Kara, Mustafa. (1999). “Tarikatlar Dünyasına Genel Bakış”. İslamiyat, c.2, s.3. Temmuz-Eylül. ss. 67-78.
• Kenjetay, Dosay. (2003). Hoca Ahmet Yesevi’nin Düşünce Sistemi. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Yayınları.
• Köprülü, Fuat. (1991). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Mambetaliyev S. (1969). Perezhitki nekotoprykh musulmanskikh techenii v Kirgizii I ih istorii. Frunze-Bişkek.
• Mende, von Gerhard (1966). Komunist Bloka Milliyet Mefkuresi. (Translated by Fethi Tevetoğlu, Aziz Alpagut). Ankara.
• Nurgaliyev R. (1996). “Materializm”. Philosophiyalyk sozdik (Kazakh ensiklopediasi bas redaksyiasy). Almatı.
• Tadzhikova К. (1989). Islam: mirovozreniye, ideologiya, politika. Almatı: Kazakstan.
• Taylan, Necip. (1998). Düşünce Tarihinde Tanrı Sorunu. İstanbul: Ayışığı.
• Topaloglu, Aydın. (1999). Ateizm ve Eleştirisi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları
• Uludağ, Suleyman (1996). “Zikir Maddesi”. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet.