RUMELİ YÖRESİ OTMAN BABA SÜREĞİNDEKİ TURNALAR SEMAHI: KÖŞENÇİFTLİĞİ VE TÜRKGÜCÜ YERLEŞİM YERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Sayı: 99, 37 - 56, 06.09.2021

Çiğdem Abda Sertan Demir

Öz

Alevi ve Bektaşi inancına göre, manevi bir dünyada yaratanla bütünleşme hali olan ve aynı zamanda müziğin bir uygulama alanı olarak kullanıldığı cem törenleri, müziğin aktarımı ve devamlılığı bakımından önemli bir yere sahiptir. Bununla birlikte cemlerde icra edilen eserler müzikal anlamda Tasavvufi Türk Halk Müziğinin repertuvarını da oluşturmaktadır. Araştırmaya konu olan Otman Baba Süreği cemlerinde karşımıza çıkan repertuvar içerisinde de söz konusu repertuvar örneklerinden nefesler ve semahlar yer almaktadır. Ancak icra edilen semahlar üzerine yazılmış kaynakların sınırlı olduğu tespit edilmiştir.Bu çalışmada araştırmaya konu olan Otman Baba’dan kısaca bahsedilerek cemlerde bir ibadet uygulaması olan semahın, etimolojik anlamına ve konuyla ilgili çeşitli görüşlere yer verilecektir. Daha sonra çalışmanın asıl kısmını oluşturan Otman Baba Süreği cemlerinde dönülen Turnalar Semahı’nın bölümleri, icra ediliş biçimi, figüratif yapısı, kişi sayıları hakkında bilgiler verilip bu semahın yörede yaşayan dede/babalar, zâkirler ve insanlar için ne ifade ettiği aktarılacaktır. Son olarak eser müzikal yönden ritmik, makamsal, melodik incelenecektir.Çalışmada esas olarak, Otman Baba Süreğinde yer alan Turnalar Semahı’nın yerel müzik özelliklerinin ortaya konulması, dönülen semahın temel müzik özellikleri ile birlikte yerel özelliklerinin belirlenmesi ve daha sonra yapılacak olan benzer çalışmalara müzik analizi açısından katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Semah, Turnalar Semahı, Otman Baba Süreği, Rumeli Yöresi

Otman Baba Pursuance’s Turnalar Semah in Rumelia: Köşençiftliği and Türkgücü Sample

Öz

Cem ritual, which is a state of integration with the God in a spiritual world according to Alevi and Bektashi belief and a field of application of music, has an important position with regard to transmission and continuity of music. In addition, musical works that performed in Cem rituals compose repertoire of Turkish Sufi Folk Music by musically. There are rhyme nefes and whirls semah in the repertoire that come up at Cem rituals of Otman Baba pursuance that is the subject of this research. However, written sources on the whirls performed during Cem rituals are foundto limited.This study first provide a brief information about Otman Baba; second, examine etymological meaning of whirl as a practice of worship, and then discuss various views on the subject. Afterwards, by giving information about parts of Turnalar cranes Semah that whirling at Otman Baba pursuance, its form and figurative structure, the number of people who attend it, as well as its meaning to dedes/babas who leads the ritual , and zâkir who plays spiritual music and people of the region, will be expressed. Finally, it will be evaluated in terms of musical features, namely rhythmical, modal, and melodic.In this study, determining of local music features of Turnalar Semah and identification of its basic musical features as well as local features are considered to be beneficial for future studies in terms of musical analysis.

Anahtar Kelimeler

Whirl, Turnalar Semah, Otman Baba Pursuance

Kaynakça

• Abdal, Küçük. Vilâyetnâme-i Otman Baba. Ankara Cebeci Semt Ktp. Nr. 495.
• Aytaş, Gıyasettin. (2003). “Türkülerde Turna”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 28, 13-33.
• Birdoğan, Nejat. (2006). Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevilik. 5. Basım, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Bozkurt, Fuat. (1990). Semahlar. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Çıblak, Nilgün. (2005). Mersin Tahtacıları Halk Bilimi Araştırmaları. Ankara: Ürün Yayınları.
• Demir, Sertan. (2013). Türk Halk Müziğinde Türler. İstanbul: Usar Yayıncılık.
• Durbilmez, Bayram. (1999). “Muhyiddin Abdal’a Göre Hacı Bektaş ve Otman Baba”. Folklor / Edebiyat Dergisi 18, 133-140.
• Ersal, Mehmet.(2015). Balkanlar Alevi mi Bektaşi mi? Ocak mı Sürek mi? Balkanlarda Alevilik Bektaşilik. İstanbul: Çorlu Belediyesi Yayınları.
• Erseven, Cem İlhan. (1990). Alevilerde Semah. 1. Basım, İstanbul: Ant Yayınları.
• Gölpınarlı, Abdulbaki. (1969). 100 Soruda Tasavvuf. Gerçek Yayınevi.
• Gramatikova, Nevana. (2002). Otman Baba: One of the Spiritual Patrons of Islamic Heterodoxy in Bulgarian Lands” Etudes Balkaniques. Sofya.
• Güray, Cenk. (2010). “Semâ’dan Semah’a Bir Sonsuz Devir”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 56, 139-145.
• Korkmaz, Esat. (2000). Anadolu Aleviliği (Felsefesi-İnancı-Öğretisi-Erkânı). 1. Baskı, İstanbul: Berfin Yay.
• Melikoff, Irene; Bruinnes, Martin Van; Bumke, Peter J. ; Efendiev, Oktay; Dumont, Paul; Roux, Jean-Paul. (1997). Tuttum Aynayı Yüzüme Ali Göründü Gözüme, Yabancı Araştırmacılar Gözüyle Alevilik. Çev: İlhan Cem Erseven. İstanbul: Ant Yayınları.
• Onatça, Neşe Ayışıt. (2007). Alevi-Bektaşi Kültüründe Kırklar Semahı Müzikal Analiz Çalışması. 1. Baskı, Ankara: Bağlam Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik: Kalenderiler. 2. Baskı, İstanbul:Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Salcı, Vahit Lütfi.(1940). Gizli Türk Halk Musikisi. İstanbul: Nümune Matbaası
• Şahin, Haşim. (2018). Dervişler ve Sufi Çevreler: Klasik Çağ Osmanlı Toplumunda Tasavvufi Şahsiyetler. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Tamay, Sedat. (2009). “Bir İbadet Ritüeli Olarak Semah ve Tahtacılar Semahının Halk Bilimi ve Müzik Bilimi Açısından İncelenmesi”. Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi 1, 166.
• Taşğın, Ahmet ve Atay, Öner.(2019). “Hazreti Şahın Avazı Turna Derler Bir Kuştadır. Hacı Bektaş Velayetnamesinde Turna ve Turna İlahisi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 92, 83-100.
• Yaltırık, Hüseyin. (2002). Trakya Bölgesinin Tasavvufi Halk Müziği, NefeslerSemahlar. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay.
• Yazıcı, Tahsin. (1979). “Sema’”. Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, c.10, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 464-467.
• Yörükan, Yusuf Ziya. (2005). “Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri”: Şamanizm. Ankara.
• KK-1: Burhan Dereli, (Zakir), 50, lise mezunu, serbest meslek, Tekirdağ/Türkgücü köyü, 2020.
• KK-2: Hayati Dağlıoğlu, (Dede/Baba), 68, yüksekokul mezunu, emekli,Kırklareli/ Babaeski, 2020.
• KK-3: Erbey Kılıç, (Dede/Baba), 65, ilkokul mezunu, emekli, Edirne/Köşençiftliği köyü, 2020.
• KK-4: Hasan Özer (Zakir), 68, ilkokul mezunu, emekli, Edirne/Köşençiftliği köyü, 2020.
• KK-5:Refik Engin, (Araştırmacı/Yazar), 64, lise mezunu, çiftçi, Tekirdağ, 2020.
• KK-6:Selahattin Eren, (Zakir), 66, emekli, ilkokul mezunu, Edirne/Köşençiftliği köyü, 2020.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (2020). “Sürek”. Erişim tarihi: 19.03.2021. https:// sozluk.gov.tr
• Dedekargınoğlu, Hüseyin. (2010). “Dedelik Kurumu ve Sürek Anlayışı”. https://www.academia.edu/30705517/DEDEL%C4%B0K_ KURUMU_ve_S%C3%9CREK_ANLAYI%C5%9EI (e.t. : 05.01.2020).