TAHTACI SEMAHLARININ HAREKET OLARAK İNCELENMESİ

Yıl 2019, Sayı: 89, 71 - 82, 15.03.2019

İlknur Demirbağ

Öz

Geleneksel kültür ulusal kimliğinin en önemli temsiliyeti ve toplumların varlık sebebidir. Bu nedenle öneminin altını çizerek; tarih boyunca nesilden nesile aktarılarak kendi dinamizmi ile günümüze kadar gelen geleneksel kültür ögelerinden biri olan Tahtacı semahları bu makalenin ana konusudur. İçeriğini Tahtacı semahlarının özellikle hareket olarak incelenmesi oluşturmaktadır. Semahlar Alevi kültürünün önemli unsurlarından biri olan cem töreninde dede eşliğinde dönülen, saz, söz ve hareket unsurlarını da barındıran bir ritüeldir. Semahları kültür boyutuyla ele almış pek çok kuramsal araştırma, derleme, yazılmış makale bulunmaktadır. Ancak semahların hareket olarak incelendiği çalışmaların eksik olduğu görülmüştür. Bu bağlamda Tahtacı semahları konusu, salt hareketler üzerine analitik bir inceleme mevcut olmamasından yola çıkılarak İstanbul Teknik Üniversitesi, Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı, Türk Halk Oyunları Bölümünde başlatılmış bir araştırma projesinin ilk ayağıdır. Çalışma esnasında çeşitli Tahtacı köylerine ait semahların kayıtlarına ulaşılmıştır. Görülmüştür ki Tahtacılar, Türkiye’nin pek çok bölgesinde yerleşmiş olmalarına karşın, semahları açısından hareket ve müzik örgüsü bakımından ortak bir yapıya sahipler. Bunun üzerine biri İzmir Narlıdere’de diğeri Aydın Alamut’ta daha önce tespiti yapılmış ve kayıt altına alınmış semah örnekleri hareket açısından incelemeye alınmıştır. Sonuçta temel olarak tespit edilen hareket formları paten olarak, adımları ise Romanotation hareket notasıyla- daha anlaşılır olması gayesiyle kısmen melodi notaları da eşlik edilerek- aktarılmıştır. Aynı zamanda semahın başından sonuna çeşitli bölümlerinde yerine getirilen, hareketleri ritüelistik kılan uygulamalar da mevcuttur. Makalede bunlara da yer verilmiştir. Ancak bu kadar spesifik bir çalışmada tespit edilen ve aktarılan tüm özelliklerin sadece Tahtacı Semahlarına ait olduğundan söz etmek mümkün değildir. Bu bağlamda çalışma da bu yönde bir bilgi ve sonuç içermemektedir.

Anahtar Kelimeler

gelenek, kültür, Tahtacı, semah

An Examination of Movements in Tahtaci Semahs

Öz

Traditional culture is the most important representation of national identity and the reason for the existence of societies. Therefore, Tahtacı semahs, one of the traditional elements of culture that have reached our day passed through generation with their dynamism is the main subject of this study. The aim of this study is to provide an examination of movements in Tahtacı semahs. Semah is a part of the Cem ceremony, an important aspect of the Alevi culture and can be defined as a ritual comprised of traditional musical instruments, words and movements in the accompaniment of a dede. There are many theoretical studies, compilations and articles which have examined semahs with regard to their cultural dimension. However, there is a lack of studies examining semahs movements. In this regard, the topic of Tahtacı semahs is the first step of a research project started by the Istanbul Technical University, Turkish Music State Conservatory, Turkish Folk Dances Department based on the fact that there is no analytical examination focused solely on movements. Semah records from various Tahtacı villages were reached as a part of the study. It was observed that the Tahtacı semahs have a common structure with regard to movements and musical pattern even though the Tahtacıs as a community are located in many different regions of Turkey. Therefore, semah examples recorded at Izmir Narlıdere and Aydın Alamut were examined in terms of movements. As a result, the movement forms were transposed as a pattern, whereas the steps were transposed by way of Romanotation movement in the accompaniment of melody notes in order to make it more understandable. There are also applications that render the movements ritualistic which are executed at certain stages of the semah from the beginning to the end. These are also included in the article. However, it is not possible to state that all the characteristics determined and transposed in such a specific study are only those of the Tahtacı Semahs. In this regard, the study does not contain any information and conclusion.

Anahtar Kelimeler

tradition, culture, Tahtaci, semah

Kaynakça

• Andrews, Peter Alford. (1989). “Ethnic Groups İn The Republic Of Turkey”. Dr. Ludwig Reichert Verlag, Wiesbaden, Atalay, Besim.(1340). Bektaşilik ve Edebiyatı, İstanbul: Matbaa-i Âmiret.
• Çıplak, Nilgün.(2005). Mersin Tahtacıları / Halk Bilim Araştırmaları. Ankara: Ürün Yayınları.
• Engin, İsmail.(1998). Tahtacılar: Tahtacı Kimliğine ve Demografisine Giriş. Ankara: Ant Yayınları.
• Karademir, Abdurrahim. (2004). “İzmir Narlıdere Tahtacı Semahı video kaydı”. Özel Arşiv. İzmir.
• Kehl, Krisztina. (1995).”Tahtacı Geleneklerinde İslam Dışı Öğeler”. 1. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo-Kültürel Yapısı (Tahtacılar) Sempozyum Bildirileri. Ankara: Kb Hagem Yayınları.
• Öztürk, Zeynel.(2012). Dünya Dinleri Gizli Tarihi. İstanbul: Sokak Kitapları Yayınları.
• Toros, Taha.(1938). Toroslarda Tahtacı Oymakları. Mersin: Mersin Halkevi Basımı.
• Türk Dil Kurumu. “Paten” Erişim Tarihi: 12.04.2018. Http://Www.Tdk. Org.Tr/İndex.Php?Option=Com_Gts&Arama=Gts&Guid=Tdk. Gts.5a255035714e92.60343757
• Türkiye Radyo Televizyon Kurumu. “Tahtacı Semahları” (Belgesel), Kurum Arşivi.
• Vasilescu, Theodor. (1969). Sistemului De Notare Grafică A Dansului (Dance Graphical Notation System) . Romania.
• Yörükan, Yusuf Ziya.( 1929). “Tahtacılar”, Darü’l Fünun İlahiyat Fakültesi Mecmuası, Sayı.12 —.(1998). “Anadolu’da Aleviler ve Tahtacılar”. Ankara: KB Yayınları.
• Yılmaz, Abdurrahman. (1948). Tahtacılarda Gelenekler. Ankara: C.H.P. Halkevleri Yayımları, Millî Kültür Araştırmaları: IX