KANGAL VE ÇEVRESİNDEKİ ALEVİ OCAKLARI

Yıl 2015, Sayı: 75, 97 - 118, 12.10.2015

Hasan Coşkun

Öz

Bu çalışmada, Alevî kültürünün çok zengin dinî ve sosyal tezahürlerinin yaşandığı Sivas’ın Kangal İlçesinde yaşayan Türkmen Alevilerinin kurumsallaşmış geleneksel alevi örgütlenmelerine bakışını Din Sosyolojisi açısından inceleme ve araştırmaya tabi tutuyoruz. Geleneksel Alevi örgütlenmesinin temeli olarak ocak sistemi Alevi ocakları ve Kangal’da bulunan Türkmen Alevi ocaklarını tespit ettik. Sivas ili Alevi-Bektaşi geleneği açısından şüphesiz çok önemli bir yere sahiptir. Sivas ilinin Kangal ilçesinin Alevi-Bektaşi geleneği içerisinde ayrı bir yeri vardır dersek yanılmayız. Kangal ilçesinde yaşayan Alevi toplulukların çoğunluğunun Türkmen Alevileri olduğunu söyleyebiliriz. Sivas’ın Kangal ilçesine bağlı Alevi köylerinin çoğunluğu Yeni-İl Türkmenlerinden teşekkül etmiştir. Alevi Ocaklarının Alevi-Bektaşi geleneğinin oluşumundaki katkısı ve Alevilerin geleneksel örgütlenme biçimine etkisinin çok fazla olduğunu ortaya koyuyor. Kangal ve çevresindeki Alevi ocaklarının çok sayıda olduğunu tespit ettik. Fakat birçok ocak maalesef faaliyetini günümüze kadar sürdürememiştir. Bu ocakların tarihteki işlevlerinin kaybetmesinin en önemli sebebi köylerde yaşayan ocak ailelerinin büyük şehirlere ve hatta Avrupa ülkelerine göç etmiş olmasıdır diyebiliriz. Bu çalışmamızda günümüzde de faal olduğunu gözlemlediğimiz beş ocak hakkında geniş bilgiler verdik. Bu ocaklar Şah Şazı Ocağı, Garip Musa Ocağı, Baba Mansur Ocağı, Şah İbrahim Veli Ocağı ve Samut Baba Ocağıdır.

Anahtar Kelimeler

Kangal, Alevilik, Bektaşilik, tekke, Alevi ocakları

THE ALAWI HEARTS IN AND AROUND KANGAL

Öz

In this study, we are performing a research on the views of Turkmen Alewis living in Kangal, district of Sivas, where very rich religious and social manifestations of Alewi culture have been experienced. We are investigating their views about institutionalized traditional Alewi organizations in terms of Sociology of Religion. We have identified hearth system as traditional Alewi organization and investigated Turkmen Alevi Hearths in Kangal. The Sivas Province certainly has a very important place for Alewi-Bektashi tradition. If we say that there is a separate place of Kangal District of Sivas Province in Alewi-Bektashi Tradition, we aren’t wrong. We can say that most of Alawi groups are Turkoman living in Kangal District. Most of Alewi villages of Kangal District’s population were formatted from New-City Turkomen. Alewi Hearts have a big effect in formation of Alewi-Bektashi tradition and in their traditional organization type. We observed so many Alewi Hearts in and around Kangal. But unfortunately, a lot of Alewi Hearts couldn’t keep their activities until today. We can say about the ending of the hearts activities that the most important reason is that heart families in the villages moved to metropolitan cities in Turkey or European countries. In this study, we have given extensive information about 5 active Alewi hearts we observed. These Alewi hearts are Shah Shazi Heart, Garip Musa Heart, Father Mansur Heart, Shah İbrahim Wali Heart and Father Samut Heart.

Anahtar Kelimeler

Kangal, Alevism, Bektashism, Dervish lodge, Alevi hearths

Kaynakça

• AKSÜT, H. (2002). Anadolu Aleviliğinin Sosyal ve Coğrafi Kökenleri. Art Kitap, 1. Baskı, An- kara, 27.
• BİRDOĞAN, N. (1995). Anadolu ve Balkanlarda Alevi Yerleşmesi, Ocaklar- Dedeler- Soyağaç- ları, Mozaik Yayın. İstanbul.
• CILGA, H.( 2009). Samut Baba, KDF Yayınları, II. Baskı. İstanbul.
• …………..,(2013). “Kangal’da Kutsal Mekanlar I”, Kangal Mozaik Dergisi, S.2, İstanbul, 50- 54.
• COŞKUN, H. (2014). Geleneksel Alevi Sosyal Örgütlenmesi “Sivas Kangal Türkmen Ale- vileri Örneği”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• ………………., 2009, Sivas’ta Alevilik, Zirve Matbaacılık ,I. Baskı, Sivas.
• DOYMUŞ, E. (1998). Her Yönüyle Kangal, I.Baskı, Sivas.
• GÖKBEL, A. (2010). Sivas İnanç Kültürü, Asitan Yayıncılık, Sivas, 107-142
• ŞAHİN, İ. (1980). Yeni il Kazası ve Yeni İl Türkmenleri (1548-1653), ( Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yeniçağ Tarihi Kürsüsü, İstanbul.
• ÖZEN, K. (1996). Sivas ve Divriği Yöresinde Eski Türk İnançlarına Bağlı Adak Yerleri, I. Baskı, Dilek Matbaacılık, Sivas.
• ……………... (1997). Divriği Evliyaları, I.Baskı, Dilek Matbaacılık, Sivas.
• ……………... (2001). Sivas Efsaneleri, I.Baskı, Dilek Matbaacılık, Sivas.
• KARAKAŞ, M. (2003). “Seyyid Garip Musa Sultan İle İlgili Bir Yeni Belge Dolayısıyla” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (25): 99-103.
• KAYA, D. (2002) “Seyyid Garip Musa ve onu Konu edinen Şiirler” Halkbilim Araştırmaları, Kitapevi yayınları, İstanbul, 241-260.
• …………. (2012). Sivas’ta Yatırlar ve Ziyaret Yerleri, Birinci Baskı, Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas.
• METİN, S. (2014). Anadolu’da Alevi/Bektaşi Erkan-Namesi, Baba Mansur Ocağı Der. Yayını, 1. Baskı, İstanbul.
• TAŞĞIN, A. (2013). Dile Gelen Alevilik, Çizgi Kitabevi, Konya.
• YAMAN, A. (2006). Kızılbaş Alevi Ocakları, 1. Baskı, Elips Kitap, Ankara, 43.