TÜRK DÜNYASININ ORTAK DEĞERİ OLARAK “AKIL” KONULU ATASÖZLER

Yıl 2017, Sayı: 81, 133 - 150, 16.03.2017

Nergis Biray

Öz

Atasözleri, geçmişten bugüne süzülüp gelen, hafızalarda kolay kalıcılığının sağlanması için insanlar tarafından kısaltıla kısaltıla kalıp ifadeler şekline dönüştürülen, anonim ifadelerdir. Onlar, ağızdan ağıza geçme özellikleriyle yüzyıllar içerisinde kültürel kodlarımızı sürekli gelecek nesillere aktararak yol göstericilik yapmışlardır. Uzun süren gözlemlere dayanmaları, tecrübelerle şekillenmeleri onları ortak değerler içerisinde önemli bir yere oturtmuştur. Kendine has özellikleriyle toplumu bir araya getirme, kültürel ortaklığı sağlama, birlik ve beraberliği temin etme, bütün Türk dünyası ile daha öz söyleyişle Türk milleti ile ortak duyuş ve düşünüşü ifade etme özellikleriyle birleştirici olmuşlardır.Atasözleri içerisinde sık kullanılan akıl konulu atasözlerinin bütün Türk dünyasında ortak kullanım alanı bulması ortak aklın da bir göstergesidir. Yazıda “akıl” konulu atasözleri anlam itibariyle ele alınıp Türk dünyasındaki ortak duygu ve düşünce dünyası açısından incelenmiştir. Ortak aklın ve kültürel birliğin göstergesi olarak bütün Türk dünyasında kullanılan atasözleri seçilmiş ve ortak düşünce evreni açısından da değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ortak duygu ve düşünce dünyası, ortak akıl, atasözleri, akıl, kültürel kodlar, köken birliği.

PROVERBS WITH “MIND” AS A COMMON VALUE OF THE TURKISH WORLD

Öz

Proverbs, which comes from past to now, curtailing by man to provide its memorability and transformed routines, are anonymous statements. They had been work as a guide that transfer our cultural codes to next generation with their properties and they are transferred from mouth to mouth. They are formed through longtime observations and take form with experiences, so they have an important place in shared value. They are connective Turkish world because they have certain characteristic such as gathering community, providing cultural association, procuring unity and solidarity, expressing common perception and common thinking. The fact that proverbs that frequently talk about mind find a communal area is also an indicator of common mind. Proverbs about mind were approached as their meanings and examined in terms of shared values. Proverbs which are used in all over the Turkish world were chosen as indicators of cultural union and common mind and they were evaluated in common universe of thought

Anahtar Kelimeler

common sense and intellectual world, common mind, proverbs, mental, culturel codes, unity of origin

Kaynakça

• Açıklamalı Atasözleri Sözlüğü. (1989). 4. Baskı. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Aksoy, Ömer Asım. (1995). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Ankara: İnkılâp Yayınları.
• Arat, Reşit Rahmeti. (1947). Kutadgu Bilig-I. İstanbul: MEB Basımevi.
• —. (1985). Kutadgu Bilig-II. 3. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Aranyosi, Ezgi Ulusoy. (2010). “Atasözü” Neydi, Ne Oldu?”, Millî Folklor, Yıl: 22, sayı: 88, s.14.
• Atak, Seyit Ahmet. (2009). “Aydınlanma Felsefesinin Bir Kazanımı Olarak Akıl”, SBArD, Mart, sayı: 13, s. 55-64.
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. (1996). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I-II. Ankara: TDK Yayınları.
• Aytaç, Ömer. (2003). “Bilincin Sosyolojik Analizi”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı: 4.Erişim tarihi: 25.11.2016.http://dergipark.ulakbim.gov.tr/ esosder/article/view/5000067893.
• Çobanoğlu, Özkul. (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Deveci, Melek. (2007). “Gazâlî’nin Düşünce Sisteminde Aklın Yeri”. Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Elçin, Şükrü. (1986). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• —. (1992). Halk Edebiyatı Araştırmaları II. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gazâlî. (1975). İhyâu’ Ulûmi’d –Din. Çev. Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınları. Cilt. 1-3.
• Hamdi, Hasan. (1997). Makedonya ve Kosova Türklerince Kullanılan Atasözleri ve Deyimler, Ankara: TDK Yayınları.
• Journet, Nicolas. (2009). “Kültür Nedir?”, Evrenselden Özele Kültür. Der: Nicolas Journet. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kafesoğlu, İbrahim. (1988). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Koç, Bilal. (2012). “Türk Devleti’nde Akıl: Kutadgu Bilig ve Babürnâme”, AÜ – DTCF Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. Cilt: 31, Sayı: 52,  s: 55–78.
• Kurt, İhsan. (2012). Türk Atasözlerine Psikolojik Yaklaşımlar, 3. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• —. (2002). Psikolojiden Kültüre. İstanbul: Eğitim Kitabevi Yayınları.
• Macit, Nadim. (2013). “Türk Milliyetçiliği ya da Kültürel Akıl: Zihniyet ve Eylem”, Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Merkezi, Nisan, 1–26 (Erişim tarihi: 27.12.2016. www.turkakademisi.org.tr)
• Parla, Taha. (1992). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, İstanbul: