DEFTERDAR SARI MEHMED PAŞA’NIN “NESÂYİHÜ’L-VÜZER VE’L-ÜMER” ADLI ESERİNE GÖRE BEKTAŞİ OCAĞI’NIN DURUMU

Yıl 2012, Sayı: 63, 177 - 190, 15.01.2013

Musa Gümüş

Öz

Osmanlı Devlet teşkilatının bozulmaya başlamasıyla Osmanlı devlet adamları sorunun çözümü için birtakım çare arayışlarına girmişlerdir. Bunun için devletin içinde bulunduğu durumu kendilerince değerlendirmiş, sorunun nedenlerine inerek çeşitli çözüm önerileri sunmuşlardır. Osmanlı devlet adamlarının, devletin sorunlarının kaynağı ve çözümleri üzerine fikir üretme çabaları birçok siyasetname, nasihatname gibi tarihi değeri olan eserlerin ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Bu önemli eserler arasında Koçi Bey’in Risalesi, Lütfi Paşa’nın Asafnâme’si ve Defterdar Sarı Mehmed Paşa’nın Nesâyihü’l-Vüzerâ ve’l-Ümerâ’sı sayılabilir. Bu gibi eserler, hem Osmanlı Devleti’nin, ilgili dönemine ait genel bilgileri içeren, hem Osmanlı Devleti’nde modernleşme ideolojisinde meydana gelen zihniyet değişimini gösteren hem de çözüm önerileri dolayısıyla dönemin devlet adamlarının entelektüel düzeyinin niteliksel özellikleri hakkında bilgi veren birer kaynak niteliğindedirler. Defterdar Sarı Mehmed Paşa’nın nasihatname tarzındaki Nesâyihü’l-Vüzerâ ve’l-Ümerâ’sı bahsettiğimiz çıkarımları yapabileceğimiz eserlerden biridir. Eserde, sadrazamın ahlak ve davranışları, makam sahiplerinin hâlleri ve rüşvetin zararları, hazine defterdarı ve divan memuriyetleri, Bektaşi Ocağı’nın niteliği, reâyanın hâlleri gibi konular yer almaktadır. Bu makalede, eserin dördüncü bölümünü oluşturan ve Bektaşi Ocağı’nın durumuna dair olan bölüm incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Bektaşi Ocağı, Osmanlı İmparatorluğu

THE SITUATION OF BEKTASHI OCAK ACCORDING TO SARI MEHMED PASHA, THE DEFTERDAR’S WORK NAMED “NESÂYIHU’L-VUZER VE’L-UMER”

Öz

The Ottoman Empire administrators looked for solutions to solve the problem when the Ottoman government organization went bad. For this reason, they evaluated the situation in which the government was, they offered different solutions by paying attention to the reasons of the problem. They found efforts of the Ottoman Empire administrators on source and solutions of the government’s problems appeared to contribute a lot to of historical literary works. Some of these important literary works can be as in the following: Koçi Bey Risalesi, Asafname of Lütfi Pasha and Nesâyihü’l- Vüzerâ ve’l- Ümerâ of District Treasurer Sarı Mehmed Pasha. The works like these are the sources that both include information about related period of the Ottoman Empire and present changes at the modernization ideology of the Ottoman Empire, also give information about the features of intellectual level of the administrators. Nesâyihü’l- Vüzerâ ve’l- Ümerâ of the District Treasurer Sarı Mehmed Pasha is one of the works in which we can find these implications above. In this work, there are subjects such as the morality and behaviour of the grand vizier, the attitudes of the bearers and the damages of the bribe, district treasurer and council services, quality of Bektaşi Ocak, the situation of the public. In this article, we will analyze the 4th part of the work which is about the situation of the Bektashi Ocak

Anahtar Kelimeler

Sari Mehmed Pasha, Bektashi Ocak, Ottoman Empire

Kaynakça

• BURSALI MEHMED TAHİR. (1342). Osmanlı Müellifleri, Cilt: III. , İstanbul: Matbaa-i Amire.
• ÇAMALAN, Ahmet. (2006). Osmanlı Siyasetnamelerine Göre Sonun Başlangıcı Sebepler ve Çözüm Önerileri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DEFTERDAR SARI MEHMED PAŞA. Telif-i Mehmed Paşa El-Defterî Nesâyihü’l-Vüzerâ ve’l-Ümerâ veya Kitâb-ı Güldeste Nizâm-ı Devlete müteallik Risale, (Esat Efendi Kütüp- hanesi 1830 Numaralı Nüshası).
• ERGAN, Nevin. (1999). “Siyasetnamelerimizde Çizilen “Devlet Adamı” Portresinin Temel Özellikleri”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 8. , Ankara: 27-43.
• ESEN, Bülent Nuri. (1969). “Devlet Adamlarına Öğütler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fa- kültesi Dergisi, Cilt: 26. , Sayı: 3. , Ankara: 347-348.
• KAYRA, Cahit. (1970). “Defterdar Sarı Mehmet Paşa’nın Dramı”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 3. , Sayı: 2. , Ankara: 116-124.
• LEVEND, Agâh Sırrı. (1962). “Siyasetnameler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, An- kara: 167-194.
• ÖZCAN, Abdulkadir. (1983). “Defterdar Sarı Mehmed Paşa’nın Mali Bazı Görüş ve Faa- liyetleri”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı: 10-11. , İstanbul: 239-248.
• ÖZCAN, Abdulkadir. (1994). “Defterdar Sarı Mehmed Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: XIX. , İstanbul: 98-100
• ÖZCAN, Abdulkadir. (1995). Zübde-i Vekayiât Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÖZCAN, Almıla Gökçe. (2008). Kâtip çelebi’nin Düstûrü’l-Amel li-Islâhi’l-Halel ve Defter- dar Sarı Mehmed Paşa’nın Nesâyihü’l Vüzerâ Ve’l-Ümerâ Adlı Eserlerine Göre Osman- lı Yönetim Anlayışı ve Toplum Düzeni, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• P. , İ. (1976). “Mehmed Paşa, Sarı Bakkaloğlu Defterdar”, Türk Ansiklopedisi, Cilt: XXIII. , Ankara: Maarif Basımevi: 413
• PAKALIN, Mehmet Zeki. (1977). Maliye Teşkilatı Tarih (1442-1930), Cilt: II. , Ankara: Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Yayını.
• PAKALIN, Mehmet Zeki. (1983a). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt: II. , İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• PAKALIN, Mehmet Zeki. (1983b). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt: III. , İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• SAVAŞ, Ali İbrahim. (1999)“Layiha Geleneği İçinde XVIII. Yüzyıl Osmanlı Islahat Proje- lerindeki Tespit ve Teklifler” Bilig Türk Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 9: 87-112.
• SEVİNÇ, Tahir. (2004), 1703 Edirne Vakası, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• UĞURAL, Hüseyin Ragıp. (1969). Devlet Adamlarına Öğütler Osmanlılarda Devlet Düze- ni, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• WRIGHT, Livingston Walter. (1935). Otoman Statecraft The Book of Counsel for Vezirs and Governors (Nasa’ih ül-vüzera ve’l-ümera) of Sarı Mehmed Pahsa, the Defterdar, London: Oxford University Press.