HAMZA BABA OCAĞI’NA BAĞLI BİR SAĞALTMA OCAĞI: BEKTAŞ DEDE

Yıl 2012, Sayı: 63, 311 - 320, 15.01.2013

Satı Kumartaşlıoğlu Ali Duymaz

Öz

Merkezi İzmir’in Kemalpaşa ilçesi olan Alevi-Bektaşi ocağı Hamza Baba’nın talipleri, İzmir, Menemen, Manisa, Akhisar, Balıkesir, Edremit, Çanakkale, Bergama, Dikili, Aydın yörelerinde bulunmaktadır. Hamza Baba Ocağı, taliplerinin hizmetini Çelebi soyundan aldıkları icazet ile yürütmektedir. Manisa’nın Akhisar ilçesine bağlı Beyoba beldesi de Hamza Baba Ocağı’na bağlı bir talip köyüdür. Beyoba beldesinin Cem törenlerini Hacı Bektaş Veli Dergâhı’ndan ya da Hamza Baba Dergâhı’ndan gelen dedeler yürütmektedir. Bu köy, Hamza Baba Ocağı’na bağlı bir talip köyü olmasının yanı sıra, köyde bulunan Bektaş Dede Türbesi’nin ve Bektaş Dede’nin soyundan gelen ailenin bir “sağaltma/şifa ocağı” olması ile dikkat çekmekte, bu açıdan hem Alevi hem Sünnî kesimlerce ziyaret edilmektedir. Bektaş Dede’nin Horasan erenlerinden olduğu ve ayrıca soyunun On İki İmam’dan İmam Cafer’e dayandığı söylenmektedir. Bektaş Dede, buraya gelerek Beyoba’yı kurmuş ve Allah onun aracılığıyla buraya manevi bir güç vermiştir. Beyoba’da Bektaş Dede’nin soyundan gelen bir sülale Gündüz ailesi bulunmaktadır. Bu sülalenin bireyleri hem türbede görev yapmakta hem de şifa ocağı işlevi görmektedir. Bu çalışmada, hem Alevi ocakları hem de şifa ocaklarının temelinde yer alan atalar kültü ile ocak kavramı arasındaki ilişkiden yola çıkılarak, Hamza Baba Ocağı’na bağlı Beyoba beldesindeki Bektaş Dede ve soyunun bir şifa ocağı olarak hastalık sağaltımındaki rolü ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ocak, Hamza Baba, sağaltma ocağı, Bektaş Dede

MEDICAL TREATMENT CENTER CONNECTED TO THE HEARTH Of HAMZA BABA: BEKTASH DEDE

Öz

The successors of Hamza Baba’s Alewi-Bektashi Hearth, whose center is Kemalpaşa District-İzmir City, live in the area of İzmir, Menemen, Manisa, Akhisar, Balıkesir, Edremit, Çanakkale, Bergama, Dikili, Aydın. Hamza Baba’s Hearth has been carrying out its services with the approval given by the descendant of Çelebi. Beyoba area under the administrative of Manisa/Akhisar is the village of the successors connected to Hamza Baba’s Hearth. Cem ceremonies the religious ceremonies held by Alewi communities in Beyoba area have been connucted by Alewi grandfathers from Haci Bektash Veli Lodge or from Hamza Baba’s Lodge. In addition of being the village of the successors connected to Hamza Baba’s Hearth, this village draws attention to medical treatment center built by the family of the descendent from Bektash Dede and to Bektash Dede Shrine and so this place has been visited by both Alewi and Sunni population. It is said that Bektash Dede is one of Khorasan Saints and also his descendant has been based on Imam Cafer who is one of the Twelwe Muslim Clergymen. Bektash Dede came to this area and found this village; and God gave here morale, a spiritual force by means of him. In Beyoba, there is the ancestry Gündüz family from the descendant of Bektash Dede. The members of this ancestry have been working ond fullfilled the function of the healing in this shrine. In this study, the relationship between the cult of ancestors and the concept of hearth, which has been underlying Alewi hearths and healing centers, and on the basis of this relationship, the role of the treatment of diseases as a healing center of Bektash Dede and his descendants connected Hamza Baba’s Hearth in Beyoba area will be disscussed

Anahtar Kelimeler

Hearth, Hamza Baba, the hearth care center, Bektash Dede

Kaynakça

• Acıpayamlı, Orhan. (1968). “Türkiye Folklorunda Halk Hekimliği ve Özellikleri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXVI (1–2), 1–9.
• Acıpayamlı, Orhan. (1989). “Türkiye Folklorunda Halk Hekimliğinin Morfolojik ve Fonksi- yonel Yönden İncelenmesi”. Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri 23–25 Kasım 1988 Ankara. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 1–8.
• Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi. Cilt 17, Ana Yayıncılık A.Ş. ve Encyclopadia Britannica.
• Boratav, Pertev Naili. (1999). Türk Halk Bilimi II 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Büyük Lûgat ve Ansiklopedi Meydan Larousse, IX. Cilt, İstanbul: Meydan Yayınevi.
• Onarlı, İsmail. (2001). Hamza Baba. İstanbul: Can Yayınları.
• Onarlı, İsmail. (2002). “Saruhanoğulları Beyliğinin Ulu Evliyası: Hamza Baba”. Türk Kültü- rü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. VIII (21), 163-196.
• Şemseddin Sami. (2010). Kamus-ı Türkî, (Hazırlayan: Paşa Yavuzarslan). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkdoğan, Orhan. (1995). Alevi-Bektaşi Kimliği Sosyo-Antropolojik Araştırma. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü IX. (1977). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayın- ları.
• XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tara- ma Sözlüğü V. (1996). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yaman, Ali. (2006). Kızılbaş Alevi Ocakları. Ankara: Elips Kitap.
• Yaman, Ali. (2007). Alevilik ve Kızılbaşlık Tarihi. İstanbul: Nokta Kitap Yayınları.
• Yeni Türk Ansiklopedisi. (1985). VII. Cilt, İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.