HAYRANİ BABA OCAĞI KARS

Yıl 2012, Sayı: 63, 411 - 422, 15.01.2013

Kürşat Öncül

Öz

Kars Alevilerinin geçmişine ilişkin olarak yazılı tarihi kayıtlara ulaşmak oldukça zordur. Kars’ın göç yolu üzerinde olması, Osmanlı Safevi sınırında bulunması, yakın tarihte kırk yıl işgal görmesi gibi etkenler birbirinden oldukça farklı zaman dilimlerinde ve tarihlerde Kars’a ve Kars’tan olmak üzere iki yönlü bir göçün yaşanmasına yol açmıştır. XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Kars’tan özelikle büyük şehirlere yapılan göçler, Alevi nüfusun ciddi anlamda kaybına neden olmuştur. Yaşanan bu göç dalgası içerisinde dede ve ocak ailelerinin de yer alması, sosyo-kültürel anlamda Kars Alevilerini derinden etkilemiş ve binlerce yıllık geleneğin büyük oranda yaşanamaması sonucunu doğurmuştur. Demografik yapıda meydana gelen bu büyük değişime rağmen nüfus yoğunluğunun korunduğu mekânlarda dini inanç ve ritüellerin yaşatılmasına yönelik genel bir kabul ve isteklilik söz konusudur. Bu çerçevede Kars ili Selim ilçesi Aşağı Sallıpınar Köyü’nde “Hayrani Baba” adıyla anılan ocağın yaşadığı görülmektedir. Hayrani Baba Ocağı ve bu ocağın bağlı bulunduğu Emirler Ocağı’na ait literatürde ayrıntılı bir bilgi bulmak zordur. Sözlü kaynaklar yoluyla elde edilen bilgiler ise yeterince sağlıklı değildir. Bu nedenle konuya ilişkin tartışmaların ve anlatıların kayıt altına alınması, düzenlenmesi amacıyla gerçekleştirilen bu çalışma belirtilen soru işaretlerine cevap vermeyi ve eldeki bilgileri bir araya getirmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Haydari Baba Ocağı, Emirler Ocağı, Kars

HAYRANI BABA FAMILY KARS

Öz

It’s quite difficult to obtain written historical data regarding the past of Kars followers of the Alewism. Because of the fact that Kars is on the way of migration, that it was on the border of Ottoman Safavid and that it was under military occupation for forty years, there occurred a two-way migration as from Kars and to Kars in different periods and at different times. The migration from Kars especially to the big cities since the second half of the twentieth century led to the drastic loss of the Alewi population. That the family of dede and ocak families also took part in these waves of migration has deeply affected Kars Alewism in terms of sociocultural aspects and has brought about the loss of Alewi tradition largely. Although there occurred a big change in the demographic structure, it’s true that there are still willingness and general acceptance of having religious beliefs and doing rituals especially in the preserved population density. In this context, it is known that a society called “Hayrani Baba” lives in Aşağı Sallıpınar village, Selim in Kars. It’s really difficult to find detailed information in the literature of “Hayrani Baba Soceity” and “Emirs Soceity”, which were linked to “Hayrani Baba”. Besides, the data based on oral resources are not in good condition. All in all, the main object in this research, which is carried out in order to register and reorder the oral data, is to combine the data available and to answer to the questions posed by researchers.

Anahtar Kelimeler

Hayrani Baba Family, Emirler Family, Kars

Kaynakça

• AKSÜT, Hamza, (2004). “Ali Seydî ve Seyit Ali Ocakları”, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, X/31, Güz, s. 89-101.
• ARSLANOĞLU, İbrahim, (1999). “Turabi Ocağı Dedeleri İle Söyleşi”, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, V/11,Güz, s. 93-108.
• AVCI, Ali Haydar, (2008). “Pir Sultan Ocağı”, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bek- taş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, XIV/46, Yaz, s. 77-96.
• CLARKE, Gloria Lucille. (1998). “Bir Dedenin Kimliğinde Müziğin Yeri Ne Kadardır?” Seç- kinlerin Müzik Eğitimi: Türkiye Alevilerinin Manevi Liderlerinin Yetişmesinde Müziğin Rolü, İstanbul: M.S.Ü. SBE., Müzikoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• DEMİR, Alpaslan, (2003). “Kureyşan Ocağı’na Ait İki Şecere Üzerine Birkaç Söz: Şeyh Mahmudü’l-Kebir Ya Da Derviş Beyaz Kimdir?”, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, IX/25, Bahar, s. 133- 146.
• KARAKAŞ, Musa, (2003). “Seyyit Garip Musa Sultan İle İlgili Bir Yeni Belge Dolayısıyla”, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, IX/25, Bahar, s. 99-104.
• KENANOĞLU, Ali – ONARLI, İsmail, (2002). “Hubyar Sultan Ocağı ve Beydili Sıraç Top- lulukları”, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, VIII/23, Güz, s. 27-111.
• KOCADAĞ, Burhan, (2005). “Şah (Şeyh) Süleyman Ocağı”, Gazi Üniversitesi Türk Kül- türü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, XI/34, Yaz, s. 315-340.
• KÖKEL, Coşkun, (2005). “Güvenç Abdal Ocağı Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Üniver- sitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, XI/35, Güz, s. 47-60.
• ONARLI, İsmail, (1999). “Şeyh Hasan Ocağı ve Aşireti”, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, V/12, Kış, s. 25-50.
• YALÇIN, Alemdar – YILMAZ, Hacı, (2002). “Kargın Ocaklı Boyu İle İlgili Yeni Bilgiler”, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, VIII/21, Bahar, s. 13-88.
• YAMAN, Ali, (1998). “Kızılbaş Alevilerinin Düşkün Ocağı Hıdır Abdal Sultan ve Ocak Köyü”,Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Hacı Bek- taş Veli Dergisi, IV/8, Kış, s. 27-34.
• YAMAN, Ali, (2011). Alevilikte Ocak Kavramı: Anlam ve Tarihsel Arka Planı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S.60, s.43-64