ABDULLAH SALÂHÎ’NİN HAZRETİ HASAN VE HÜSEYİN’İ ÖVGÜSÜ: HİLYE-İ HASANEYN

Yıl 2013, Sayı: 66, 77 - 104, 09.07.2013

Fatih Sona

Öz

Hilye, edebî tür olarak Hz. Muhammed’in fiziki ve ruhi özelliklerini anlatan eserlere verilenaddır. Hilye, Hz. Muhammed’le birlikte diğer peygamberler, dört halife, İslam büyükleri vetarikat önderleri için yazılmıştır. Abdullah Salâhî, 1705 yılında Rumeli’deki Gölükesriye’dedünyaya gelmiştir. Abdülazîz Efendi’nin oğludur. İlk tahsilini memleketinde devam ettiktensonra İstanbul’a gelmiştir. Burada çeşitli devlet görevlerinde bulunmuştur. Vezir-i azamHekimoğlu Ali Paşa’nın yanına kâtip olarak girmiş, sonra divan efendisi olmuştur. Onunlabirlikte Bosna’ya gitmiştir. Bu arada Edirne’de bulunan Cemâlettin Uşşâkî’ye intisapetmiştir. Hekimoğlu Ali Paşa ile Mısır’a gitmiştir, belli bir zaman sonra İstanbul’a dönmüştür.Edirne’den İstanbul’a gelen Cemâlettin Uşşâkî’nin yanında manevi olgunlaşmasınıtamamlamıştır. Abdullah Salâhî, İstanbul’da şeyhlik yapmış, 1783’te vefat etmiştir. Cenazesiuzun yıllar şeyhlik yaptığı Tahir Ağa Tekkesi’ne defn edilmiştir. Salâhî, yüzden fazla kitapyazmıştır. Kendisi şairdir. Abdullah Salâhî’nin Hilye-i Hasaneyn adlı mesnevi tarzında bireseri vardır. Eser 421 beyit uzunluğundadır ve 1740 yılında yazılmıştır. Şair, hilyeyi ikiyeayırmış, önce Hz. Hasan’ı sonra ise Hz. Hüseyin’i anlatmıştır. Ayrıca onların şehit olmalarınıhikâye etmiştir. Bundan dolayı yaşadığı ızdırap ve üzüntüyü tasvir etmiştir. Eser, aruzun“fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün” vezniyle yazılmıştır. Bu makalede Abdullah Salâhî’nin hayatındanbahsedilmiş, ardından eseri incelenmiş, bu esere göre Hz. Hasan ve Hüseyin’in özellikleriüzerinde durulmuş, sonunda da eserin tenkitli metni verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hilye, Abdullah Salâhî, Hazreti Hasan, Hazreti Hüseyin

ABDULLAH SALÂHÎ’S PRAISE’S OF THE SAINT HASSAN AND HUSSEIN: HİLYE-IHASANEYN

Öz

Hilye is the name given as literary term to works that describe the physical and psychological features of the Prophet Mohammed. Hilye is written for the Prophet Mohammed and other Prophets, the Four Caliphs, great people of Islam and leaders of observances. Abdullah Salahi was born in 1705 in Golukesriye of Roumelia. He was the son of Abdulaziz. He received his first education in his own country, he arrived in Istanbul later. He performed various state duties here. He started working as a clerk in the office of Veziri Azam Hekimoglu Ali Pasha and then he became the master of council. He went to Bosnia with him. Meanwhile, he became the member of the religious order of Cemalettin Ussaki in Edirne. He went to Egypt with Hekimoğlu Ali Pasha and he returned to Istanbul. He completed his spritual maturation near Cemalettin Ussaki who had come to Istanbul from Edirne. Abdullah Salahi became the sheikh in Istanbul and died in 1783. He was burried in Tahir Aga’s Lodge where he performed his sheikh duty for many years. Salahi wrote more than a hundred books. He was also a poet. Abdullah Salahi has a work titled as Hilye-i Hasaneyn in mesnevi style. This work was 421-couplets long and was written in 1740. Poet divided the Hilye in two parts and he narrated first Saint Hassan and then Saint Hussein. In addition, he described their martyrdom. So he had depicted his anguish and sorrow. The work was written in the rhythm of “fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün” of aruz. In this article, the life of Abdullah Salahi was mentioned and then his work was examined and the characteristics of Saint Hassan and Saint Hussein were focused. Finally, the critique of that work was given

Anahtar Kelimeler

Hilye, Abdullah Salahi, Saint Hassan, Saint Hussein

Kaynakça

• AKKUŞ, M. (1992). “Edebiyatımızda Regâibiyye ve Salâhî’nin Matlau’l-Fecri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• AKKUŞ, M. (1998). Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî (Salâhî)’nin Hayatı ve Eserleri: MEB Yayınları.
• Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmanlı Müellifleri, Haz. Cemal Kurnaz, Mustafa Tatçı, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Cemâlî (2000): Cemâlî Divanı. Haz. Nihal Nomer Karaman. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Fatîn Davud: Hâtimetü’l-Eş’âr. Haz. Ömer Çiftçi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ dosya/1219117/h/metin.pdf
• GÜNGÖR, Z. (2000). Türk Edebiyatında Türkçe Manzum Hilye-i Nebevîler ve Nesîmî Mehmed’in Gülistân-ı Şemâili, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• GÜNGÖR, Z. (2003). “Türk Edebiyatında Hilye-i Nebevî Türünün Doğuşu, Gelişimi ve Sebebleri”, Tasavvuf, S.10, Ankara.
• Mehmed Hâkânî (1991). Hilye-i Saadet, Haz. İskender Pala. Ankara: TDV. Yayınları.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmânî, C. 1, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• MERMER, A. ve KOÇ KESKİN, N. (2005). Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Muallim Nâci (2000). Osmanlı Şairleri, Haz. Cemal Kurnaz, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ŞENTÜRK, A. A. ve KARTAL, A. (2004). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• UZUN, M. (1998): “Hilye” TDVİA, C.18, İstanbul: TDV. Yayınları.
• UZUNÇARŞILI, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi, C.IV, 2. Kısım, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• UZUNÇARŞILI, İ. H. (1999). Karesi Meşâhiri. Haz. Mehmet Sarı, Ahmet Karaman. Balıkesir: Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınları.
• VASSAF, O. H. (2006). Sefîne-i Evliyâ, C.4. Haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz. İstanbul: Kitabevi Yayınları.