ARAP ALEVİLİĞİNDE KADININ YERİ: HATAY ÖRNEĞİ

Yıl 2013, Sayı: 66, 189 - 212, 09.07.2013

Muharrem Güneş

Öz

Din, bir kurum olarak her zaman insanlığı çok yönlü etkilemiştir. Uygarlık tarihi boyunca din kurumunun kadın üzerinde önemli bir etkisi olmuştur. Dinlerin kadın algıları her zaman aynı olmamakla beraber, zaman içinde benzer nitelikler de sergilemişlerdir. Çalışmada Hatay Arap Alevilerinde kadınların dinsel düşünüşteki ve dinsel ritüellerdeki yerleri üzerinde durulmakta olup, kadınların kendilerini bu konumlayış biçimleri üzerinden nasıl gördükleri çözümlenmiştir. Nitel karaktere sahip bu çalışmada, derinlemesine görüşme tekniği kullanılmıştır. Değişik yaş, meslek ve gelir grubundan kadınlarla derinlemesine görüşme yapılarak veriler elde edilip yorumlanmıştır. Arap Aleviliğinin Anadolu’da yaygın olarak yaşandığı Hatay’da, Arap Alevisi kadınların dinsel kültür ve yaşayış bakımından, özellikle Türk kültürü ve Anadolu Aleviliğindeki kadının konumundan çok farklı bir noktada oldukları bulgulanmıştır. Bununla birlikte söz konusu kadınların, kendi konumlarını sorgulamaya ve eleştirmeye de çalışarak, Arap Aleviliğinde kendileri için bir yer edinmeye çalıştıkları görülmektedir. Arap Alevisi olarak da adlandırılan Nusayrilerde kadınların, diğer dinsel düşünüşler karşısında, göreli olarak daha “özerk” oldukları söylenebilir. Bu özerkliklerinin iki nedeni göze çarpmaktadır. Birincisi, dinsel ritüellerin ve dinsel düşünüşün kadını konumlayış biçimidir. İkincisi ise, kadınların bu konumlayış biçimini eleştiri konusu yapmadan kabullenmeleri ve bu yolla sosyal yaşamda öne çıkmayı yeğlemeleridir.

Anahtar Kelimeler

Din, Kadın, Hatay Arap Alevileri, Nusayri, Hatay

THE PLACE OF WOMEN IN ARAB ALAVITES: THE SAMPLE OF HATAY

Öz

Religion as an institution has always had a crucial impact on people lives. During the history of civilization, the institution of religion has a significant effect on women. Even though the position of women in religions is not the same, it may also display similarities. This study focuses on the position of women in the religious thinking and rituals of the Hatay-Arab Alavites. In addition, the study also analyzes how the women perceive themselves with respect to this positioning. In this qualitative study, data was gathered through the technique of indepth interview with the Arab Alavites women who had different ages, jobs and incomes. Then, data was interpreted to understand and explain women’s positioning in this sect. In this study, it is found that the Arab Alavite women in Hatay where the Arab Alavites commonly live in Anatolia show significant differences from the positioning of women in the Turkish culture and the Bektashi Alavites with respect to the religious culture and life. Furthermore, these women question and criticize themselves with respect to their positioning and they try to find a place into the sect of Arab Alavites. It can be argued that women of Arab Alavites, also called as Nusayris, are relatively more autonomous than the other religious thinking and beliefs are. This autonomy can be explained with two reasons. The first is the way how the religious thinking and rituals position the women. The second one is that the women don’t criticize their positioning, but rather prefer to accept their positioning and to be active in their social life through these positions.

Anahtar Kelimeler

Religion, Woman, Hatay Arab Alavites, Nusairi, Hatay

Kaynakça

• ANDERSON, P. S. (2006). “Feminist Theology as Philosophy of Religion”, (Editör: Susan F. Parsons), The Cambridge Companion to Feminist Theology. UK: Cambridge Uni- versity Press, s.40-52.
• ARMOUR, E. T. ve VILLE S. M. (2006). Bodily Citations-Religion and Judith Butler. New York: Columbia University Press.
• ATAY, H. (2002). “Dinde Reform”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: XLIII, Sayı:1, s.1-26.
• AUNE, K., SHARMA, S. ve VINCENT, G. (2008). Women and Religion in the West- Challenging Secularization. USA: Ashgate Publishing.
• BACIGALUPO, A. M. (2006). “Düşünümsel Bir Söylem Olarak Şamanizm: Mapuche Din- sel Deneyiminde Toplumsal Cinsiyet, Cinsellik ve İktidar”, Bedenler, Dinler ve Toplum- sal Cinsiyet. Ankara: Ütopya Yayınları, s.273-297.
• BAHADIR, İ. (2005). Alevi ve Sünni Tekkelerinde Kadın Dervişler. İstanbul: Su Yayınları.
• BERKTAY, F. (2000). Tektanrılı Dinler Karşısında Kadın-Hıristiyanlık’ta ve İslamiyet’te Kadının Statüsüne Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. İstanbul: Metis Yayınları.
• BROOMHALL, S. (2006). Women and Religion in Sixteenth Century France. New York: Pallgrave.
• CHAWLA, J. (2006). “Hint Dinsel Geleneklerinde Kadın Bedeni ve Toprağın Birlikteliği: Tohum, Toprak ve Tahılın Cinsiyetlendirilmiş Temsilleri”, Bedenler, Dinler ve Top- lumsal Cinsiyet. Ankara: Ütopya Yayınları, s.254-269.
• ÇELEPİ, M. S. (2009). “Hatay’da Hızır İnanışları”, Turkish Studies. Sayı 4/3, Bahar 2009, s.532-549.
• DIAZ-STEVENS, A. M. (2006). “Porto Riko’da Toplumsal Savaş Alanı Olarak Kadın Bede- ni”, Bedenler, Dinler ve Toplumsal Cinsiyet. Ankara: Ütopya Yayınları, s.235-253.
• DOĞRUEL, F. (2005). İnsaniyetleri Benzer-Hatay’da Çoketnili Ortak Yaşam Kültürü. İs- tanbul: İletişim Yayınları.
• DURKHEIM, E. (1976). The Elemantary Forms of the Religious Life. (Çev: Joseph Ward Swain), London: George Allen & Unwin Ltd.
• ELLIS, P. (2007). “They are but Women: Mary Ward, 1585-1645”, (Editör: Sylvia Brown), Women, Gender and Radical Religion in Early Modern Europe. Leiden-Boston: Brill, s.243-263.
• GIDDENS, A. (1984). The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration. Oxford-UK: Polity Press.
• GRIFFITH, M. R. ve SAVAGE, D. B. (2006). Women and Religion in the African Diaspora: Knowledge, Power and Performance Lived Religions. Baltimore: Johns Hopkins Uni- versity Press.
• GROSS, R. M. (2006). “Women and Religion: Methods of Study and Reflection”, (Editör: Rosemary Skinner Keller ve Rosemary Radford Ruether), Encyclopedia of Women and Religion in North America. USA: Indiana University Press, s.3-10.
• HADDAD, Y. Y. ve FINDLY, E. B. (1985). Women, Religion and Social Change. Albany: State University of New York Press.
• İŞOĞLU, M. İ. (2006). “Nusayrilerde İnanç Bağlamında Etnisite ve Toplumsal Cinsiyet İlişkileri”, (Editör: Ceyhan Suvari, Ayşe Yıldırım, Tülin Bozkurt ve İlker M. İşoğlu), Ar- takalanlar Anadolu’dan Etnik Manzaralar. İstanbul: E Yayınları.
• Özellikleri. 1. Baskı, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• ULUÇAY, Ö. (1999). Arap Aleviliği-Nusayrilik. 2. Baskı, Adana: Gözde Yayıncılık.
• -------------------- (2003). Nusayrilik İnanç Esasları-Tenasüh. Adana: Karahan Yayınları.
• URAL, A. ve KILIÇ, İ. (2005). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• YAZICIOĞLU, Y. ve ERDOĞAN, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntem- leri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (1999). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. An- kara: Seçkin Yayınevi.