ADIYAMAN ALEVÎLERİNDE TÜRBE VEYA YATIR ZİYARETİ

Yıl 2014, Sayı: 71, 209 - 220, 30.09.2014

Fevzi Rençber

Öz

Türbe ve yatır geleneği, genelde Anadolu Alevîlerinde özelde ise Adıyaman Alevîleri arasındauygulana gelen önemli dini fenomenlerden biridir. Türbe ve yatır olgusunun arka planındadinî, kültürel, içtimaî ve tarihî etkenler söz konusudur. Bu gelenekte ziyaret yerleri, türbe veyatırlar olabildiği gibi dağ-tepe, ateş, taş, yer, su ve ağaçlar da olabilmektedir. Bu çalışmadaAdıyaman il ve ilçelerinde ikamet eden Alevîlerin, evliya veya eren olarak kabul ettiklerikişilerin metfun bulundukları türbe ve yatırlara yaptıkları ziyaretler incelenmeye çalışılmıştır.Çalışmada öncelikle türbe ve yatır kavramları üzerinde durulmuş, buralara yapılan ziyaretlerinAlevî anlayışındaki anlam ve önemi anlatılmıştır. Daha sonra Adıyaman yöresinde yaşayanAlevîlerin ziyaret ettikleri türbe ve yatırlar üzerinde durulmuştur. Yaklaşık 20-25 türbeAdıyaman Alevîleri tarafından düzenli olarak ziyaret edilmektedir. Mülakat ve betimleyiciyöntem kullanılarak ortaya konulan çalışmada, Adıyaman Alevîleri tarafından türbe veyatırlara yapılan ziyaretler adap ve erkân ilişkisi göz önünde bulundurularak açıklanmayagayret edilmiştir. Son olarak halk inançları bağlamında Alevîlerce türbe ve yatırlara yapılanziyaretler hakkında yapılan bir değerlendirmeye yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, Alevî, Evliya, Eren, Ziyaretgâh

TOMB AND ENTOMBED SAINT VISITATION OF ADIYAMAN ALAWIS

Öz

One of the important religious phenomena is tomb and entombed saint visitation has been practiced by Anatolian Alawis in general and Adiyaman Alawis in particular. Religious, cultural, social and historical factors lie behind these tomb and entombed saint phenomena. These visitation places are not only tombs and entombed saints, but also are may be mountain, rock or tree. In this study, we tried to examine the visitations of Alawis, who live in Adiyaman province and districts, to tombs and entombed saints where the saints or mahatmas below ground. Firstly, the concepts of tomb and entombed saints are examined in study and meaning and importance of these visitations for Alawis are explained. Then, historical positions of Adiyaman are given, and finally, tombs and entombed saints, where are visited by Adiyaman Alawis, are highlighted–keynote speech. Approximately 20-25 tombs are visited regularly by the Alawis of Adiyaman. In the study acquired through using interview and descriptive method, the tomb and entombed saint visitations of Adiyaman Alawis has been tried to determine paying regard to rules and conventions. In the end, there is an assessment of us about the tomb and entombed saint visitations of Alawis in terms of public beliefs.

Anahtar Kelimeler

Adiyaman, Alawi, Mahatma, Saint, Tomb

Kaynakça

• AYVERDI, İ. (2008). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• BAYHAN, A. A. vd., (2010). Adıyaman Yüzey Araştırması. Adıyaman: Doğuş Matbaacılık.
• BOZKUŞ, M. (2006) . Sivas Alevîliği. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• ÇETIN, N. (2007). Adıyaman İli ve Çevresindeki Manevi Halk İnançlarının Dinler Tarihi Açı- sından Değerlendirilmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: SÜ Sosyal Bilimler Ens- titüsü.
• ESKI, H. (2010). “Bugünü Anlamak İçin Max Weber’i Yeniden Okumak”. http://ijmeb.org/ index.php/zkesbe/article/viewFile/219/168. Erişim tarihi: 05-04-2014.
• ERTAŞ, K. (2014) Sosyo-Kültürel Açıdan 19. Yüzyılda Diyarbakır Ermenileri. Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• RENÇBER, F. (2014). Hakk Muhammed Ali Aşkı: Adıyaman Alevîleri. Gece Kitaplığı, An- kara-2014.
• SUCU, M. (1985). Adıyaman İli ve İlçeleri. Adana: Önder Matbaası.
• ÜZÜM, İ. (2002). “Kızılbaş”, XXV, Ankara: DİA.
• ÜÇER, C. (2005). Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• YAŞAR, İ. C. (2010). Adıyaman İl ve İlçelerinde Evliya Anlatıları. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• YILDIZ, H. (2004). Anadolu Alevîliği: Amasya Yöresi Bağlamında Bir İnceleme. Ankara: Araş- tırma Yayınları.
• YILMAZ, N. (2008). “Anadolu Alperenlerinden Abdurrahmân-ı Erzincânî”. Medeniyetler Kavşağı Adıyaman Sempozyumu. İstanbul: Adıyamanlılar Vakfı Yayınları.
• ZEYNEL, Ö. (2012). “Besni Kazasında Alevî Bektaşi Ocakları İle İlgili Bulgular”, Türk Kültü- rü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 63.