ONDOKUZUNCU YÜZYILA AİT BİR KIYAFET ALBÜMÜ

Yıl 2018, Sayı: 87, 195 - 217, 14.09.2018

Ökkeş Hakan Çetin

Öz

Osmanlı Resim Sanatı örneklerinden önemli bir grubu kıyafet resimleri oluşturur. Genellikle tek figür çalışmalarından oluşan bu tasvirler, her yönüyle zengin bir içerik sunar. Özelikle çarşı ressamlarınca üretilen çok daha basit ve yalın onyedinci yüzyıl örneklerinden, zamanla resimsel nitelikleri çok daha gelişmiş geç dönem tasvirlerine oradan da fotoğraf albümlerineuzanan bir gelişim evresi gösterirler. Önceleri sadece profil ve cepheden aktarılan tasvirler, yerlerini zamanla figürleri arkadan da çizmek suretiyle üzerlerinde taşıdıkları kıyafetleri tüm yönleriyle göstermeyi amaçlayan çizimlere bırakır. Öyle ki bu sayede bazı tasvirlerde boynun arkasına takılan takıların olduğu bile görülür. İşte bu kıyafet albümlerinden biri, Ankara Etnografya Müzesi’nde 9005 envanter numarası ile kayıtlıdır. Albüm, 21 guvaj tekniği ile boyanmış, tek figür tasvirler içerir. Benzer albümlere oranla tasvir sayısının oldukça az olduğu görülür. Saraylı ve adalı hanımlar, saray görevlileri, dervişler, hacı ve namaz kılan Türk gibi çeşitli konuların işlendiği tasvirlerin alt kısımlarını saran renk lekelerinin kenar ve altlarında Fransızca açıklamalar bulunur. Yaprak 16’daki tasvirin kimliği belirtilmemiştir. Bu çalışmada kıyafet albümünü oluşturan tasvirlerin resimsel özellikleri aktarılacak, figürlerin giyim-kuşam özellikleri hakkında bilgi verilecek, diğer kıyafet tasvirleri ile olan benzerlik ve farklar ortaya konulacaktır. Böylece tasvirlerin hazırlanışında benzer tasvirlerden hangi açılardan etkilenildiği de belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıyafet Albümü, Osmanlı Giyim-Kuşamı, Ondokuzuncu Yüzyıl, Derviş

A CLOTHING ALBUM FROM THE NINETEENTH CENTURY

Öz

Clothes images are an important group of examples of Ottoman paintings. These depictions, which were usually composed of single figure studies, offer a rich content in every way. Especially, seventeenth century paintings made by market painters show a developmental stage from simple to advanced quality, seen in the late period examples and photo albums. While in the early examples, depictions were drawn frontal, in later examples depictions were also shown from behind, so all aspects of clothes can be seen in detail. In this way, it could be observed that in some depictions jewelries attached to the neck were used. One of these albums is recorded with the inventory number 9005 at the Ethnographical Museum in Ankara. This album includes twenty-one paintings of single figures, painted with gouache technique. It is seen that the number of depictions is very low compared to similar albums. In the miniatures where various subjects such as palace and island ladies, palace officials, dervishes, pilgrims and prayer fathers are processed, there are French explanations on the edges and under the color stains on the lower parts of the figures. The identity of the description in the leaf 16 is not specified. In this study, the pictorial characteristics of the depictions that make up the album of the clothes will be conveyed, the information about the clothing-embroidery characteristics of the figures will be given and the similarities and differences with other dress descriptions will be revealed. In this way, it will be tried to determine from which angles the similar descriptions are influenced in the preparation of the depictions

Anahtar Kelimeler

Clothes Album, Ottoman Clothing, Nineteenth Century, Dervish

Kaynakça

• And, Metin. (1995).“17. Yüzyıl Çarşı Ressamları ve Resimlerin Belgesel Önemi”, Dokuzuncu Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, I, 152–163.
• Atasoy, Nurhan. (1986).“Kıyafetnamelerin Doğuşu ve Fenerci Mehmed Albümü”, Osmanlı Kıyafetleri Fenerci Mehmed Efendi Albümü, İstanbul: Koçbank, 15-21.
• Bağcı. Serpil ve Çağman, Filiz vd.(2006). Osmanlı Resim Sanatı, İstanbul: MAS Matbaacılık.
• Baytemir, Akile. (2003). “Ankara Milli Kütüphanesi Blackmer Koleksiyonunda Bulunan Kıyafet Albümleri”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Çağlarboyu Anadolu’da Kadın Anadolu Kadının 9000 Yılı, İstanbul MAS Matbaacılık, 1993.
• Çağman, Filiz. (2005).“ Katı”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, c.25, s.32-35.
• —. (2014). Osmanlı Dünyasında Kağıt Oyma Sanatı ve Sanatçıları, İstanbul: Aygaz.
• Duncan, B. (2003). “Ressam ve Sanatı”, Lale Devri’nin Bir Görgü Tanığı: JeanBaptiste Vanmour, İstanbul: Koçbank A.Ş, 25-40.
• Majda, Tadeusz. (2003).”The Ralamb’ın Türk Kıyafetleri Albümü”, Alay-ı Hümayun İsveç Elçisi Ralamb’ın İstanbul Ziyareti ve Resimleri 1657-1658, Çev. A. Özdamar, 196–265.
• Koca, Emel ve Koç, Fatma. (2014).”Kıyafetnameler ve Ralamb’ın Kıyafet Albümün’deki 17. Yüzyıl Osmanlı Toplumu Giysi Özelliklerinin İncelenmesi”, Turkish Studies, 9/11, 371- 394.
• Küçükhasköylü, Nurdan. (2010). Osmanlı Kıyafet Albümleri(1770–1810), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Mesara, Gülbün. (1998). Türk Sanatında İnce Kağıt Oymacılığı: Katı’, Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnalcık, Halil ve Renda Günsel. (2003). Osmanlı Uygarlığı I-II,İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı.
• İrepoğlu, Gül. (2003).“Vanmour ve Levni: Aynanın İki Yüzü”, Lale Devri’nin Bir Görgü Tanığı: Jean-Baptiste Vanmour, İstanbul: Koçbank A.Ş., 73-102.
• Özyiğit, Halil. (2011) “Arif Paşanın Tasvirli Osmanlı Mecmuası ve Resimleri” Kültürel Bellek ve Estetik Yansımalar, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi, 175-196
• Renda, Günsel. (1980).Ankara Etnografya Müzesindeki Minyatürlü Yazma ve Albümler, I, Ankara.
• —. (1985).“Avrupa Sanatında Türk Modası”, Sanat Üzerine, Ankara, 39-59.
• —. (1998).“17. Yüzyıldan Bir Grup Kıyafet Albümü”, 17. Yüzyıl Osmanlı Kültür ve Sanatı, 19–20 Mart 1998 Sempozyum Bildirileri, İstanbul, Sanat Tarihi Derneği Yayınları:4, 153- 178.
• —. (2003).“Vanmour ve İstanbul’da Yaşam”, Lale Devri’nin Bir Görgü Tanığı: JeanBaptiste Vanmour, İstanbul: Koçbank A.Ş, 41-72.
• Sinemoğlu, Nermin. (1996). “Onyedinci Yüzyıl İlk Çeyreğine Tarihlenen Bir Osmanlı Kıyafet Albümü”, Aslanapa Armağanı, 169-182.
• Sözen, Metin. (1989). “Katı”, Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul 1989, 62.
• Taeschner, Franz. (1925). Stambuler Hof und Volksleben Ein Turkisches Miniaturenalbum aus dem 17. Jahrhundert, Hannover.
• Tekinalp, Şahin Pelin. (2014). “Geleneğin Devamı: Bahriyeli Ressam Hüseyin Hüsnü Tengüz’ün Kıyafet Albümü”, H.Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 31/1, 207–220.
• Topkapı Sarayı Arşivi’nden 19. Yüzyıl Fotoğrafları, Ankara 2008.
• Ünver, Süheyl. (1958). Geçmiş Yüzyıllarda Kıyafet Resimlerimiz, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• https://www.mutualart.com/Artwork/A-lady-from-Paros-in-traditional costume (Erişim tarihi: Ocak-Nisan 2018)
• http://www.warfare.uphero.com/Ottoman/Album/Diez-II-50.(Erişim tarihi: OcakNisan 2018)
• https://www.vam.ac.uk (Erişim tarihi: Ocak-Nisan 2018) www.christies.com (Erişim tarihi: Ocak-Nisan 2018)
• https://digitalcollections.nypl.org (Erşim tarihi: Ocak-Nisan 2018)
• https://s-media-cache-ak0.pininng.com (Erişim tarihi: Ocak-Nisan 2018)
• http://www.mystudios.com/artgallery/G/Gerard-Jean-Baptiste-Scotin/TurkishMan%2C-praying%2C-18th-century.html (Erişim tarihi: Ocak-Nisan 2018)