Ehl-i Beyt’in Gizemli Mirası Cifir ve Türkçe Cifir Metinlerinden Örnekler

Yıl 2018, Sayı: 87, 219 - 236, 14.09.2018

Özer Şenödeyici

Öz

İnsanoğlu tarih boyunca yaratılış, ölüm, gelecek gibi gayb alanına giren konuları merak etmiştir. Bu merak insanlığı çeşitli yöntemler kullanarak mutlak bilinmez olanın peşine düşürmüştür. İnsanoğlunun gayba duyduğu merak, İslâm dünyasında ve bilhassa Şia’da “cifir” kavramının sıkça işlenmesi sonucunu doğurmuştur. Hazreti Muhammet’in Hazreti Ali’ye ve Ehl-i Beyt mensuplarına emanet ettiği söylenen gizemli bilgiler, pek çok mutasavvıfın ve müellifin dikkatini çekmiştir. Bunun neticesinde genellikle Hazreti Ali’ye ve Cafer-i Sadık’a ait olduğu söylenen eserlerden hareketle geleceğin bilineceği düşünülmüştür. Kuran-ı Kerim, gaybın yalnızca Allah tarafından bilineceğini söylemektedir. Bununla birlikte bazı zümreler, kendi benliğini aşan kâmil insanların da bu bilgiye ulaşacağını düşünmüşlerdir. Türk kültüründe ve inanç tarihinde cifir konulu pek çok eser kaleme alınmıştır. Bunların bir kısmı edebî özellikler gösterecek biçimde yazılmıştır. Ayrıca birçok kalem sanatçısı da edebi eserlerinin yanı sıra cifirle ilgili kitaplar ya da risaleler de yazmıştır. Bu çalışmada Türk diliyle yazılmış cifir eserlerinden bahsedilecektir. Eserlerden örnekler neşredilecek ve konu hakkında bazı tespitlerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ehl-i Beyt, Şia, cifir, gayb

EHL-I BEYT’S MYSTERIOUS HERITAGE CIFIR AND EXAMPLES FROM TURKISH CIFIR TEXTS

Öz

Throughout history, mankind have always been curious about creation, death, and the future. This curiosity has led human beings to pursue what is absolutely unknown. The curiosity of mankind to the future has resulted in the frequent processing of the concept of “cifir” in the Islamic world and especially in Shia. The mysterious information that the Messenger Muhammad entrusted to the members of Hazrat Ali and Ahl al-Bayt drawed the attention of many scholars and authors. As a result, it is thought that future can be known with the reference of works which are generally believed to belong to Hazrat Ali and Cafer-i Sadiq. According to the Shii tradition, Hazrat Ali had works titled al-Cifr and al-Jami’i which contained information on the future. The cifir, which means “sheep’s skin”, is, according to some, the treasury of secrets that Hz. Muhammad wrote to a sheep or camel’s skin and handed it to Hazrat Ali. The Qur’an says that the future is known only by Allah. Some people, however, thought that the people who were beyond their own self would reach this knowledge. Many works on prophecy in Turkish culture and belief history exists. Some of them are written in such a way that show literary characteristics. In addition, many pen writers have written literary works, as well as prophetic books or treatises. The fact that some of the texts about the prophecy are verse shows the function of poetry when the divine secrets are expressed. In this study, some of the works written in Turkish will be mentioned. Examples from the work of prophecy will be given and some critics will be made about the subject. Thus, the boundaries of the tradition of prophecy will be drawn in Turkish cultural history and the method that this will follow will be revealed

Anahtar Kelimeler

Ehl-i Beyt, Şia, cifir, gayb

Kaynakça

• Anonim, Cifr, Milli Kütüphane Yazmaları, 06 Mil Yz Cönk 271, 88b-92b.
• Anonim, Hâzâ Cifr li-Şeyh İlâhî Kaddese Sırrehu, Milli Kütüphane Yazmaları, 06 FB 373, 71a-71b.
• Anonim, Hâzâ Risâle-i Cifr-i Câmi‘ Emîrü’l-Mü’minîn ‘Alî –Radyallâhu ‘anhu kerremallâhu vechehu- İstihrâc İtmişdür, Çorum Hasan Paşa Yazma Eser Kütüphanesi, 19 Hk 593/8.
• Anonim, Risâle-i Cifr, Çankırı İl Halk Kütüphanesi, 18 Hk 393/2.
• Anonim, Sofya Sâkinlerinden Hüseyn Efendi’nin ‘İlm-i Cifrden İstihrâc Eylediği, Milli Kütüphane Yazmaları, 06 Hk 4328/3.
• Anonim, Tercüme-i Ta’bîr-i Şeyh Abdurrahmân el-Bistâmî Fî-‘ilmi’l-Cifr, Çorum Hasan Paşa Yazma Eser Kütüphanesi, 19 Hk 3109.
• Dervîş Hâcî Hüseyn-i Akhisârî, Risâle-i Cifr, Milli Kütüphane Yazmaları, 06 Mil Yz A 4650.
• Kâimî Hasan Efendi, Hâzâ Kasîdet-i Kâ’imî Hasan Efendi, Milli Kütüphane Yazmaları, 06 Mil Yz A 2786.
• Aksoyak, İsmail Hakkı. (2014). “Hâtemî, Haydar”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü: http:// www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6479 [31.08.2018]
• Aydın, Mehmet Uğur. (2007). “Kâimî Divanı Transkripsiyonlu Metni ve Tahlili”, Basılmamış yüksek lisans tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Esntitüsü.
• Bardakçı, Murat. (2014). “Kâhin Müştâk Baba İle Hüseyin Efendi Kendi Ölümlerini de bardakci/934332-kahin-mustak-baba-ile-huseyin-efendi-kendi-idamlarini-da- onceden-bilmislerdi [26.09.2018]
• https://www.haberturk.com/yazarlar/murat
• Çabuk, Vahit. (1989). Solak-zâde Tarihi C. 2, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa. (1992). “Bistâmî Abdurrahman bin Muhammed”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 6, s. 218-219.
• Dolu, Alattin. (2016). “Osmanlı Kroniklerinde Kudüs Algısı”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 25/1, s. 21-46.
• Erdoğan, Kenan. (1998). Niyâzî-i Mısrî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. (1972), “Niyâzî-i Mısrî”, Şarkiyat Mecmuası, C. VII, s. 183- 226.
• İbn Haldun. (1996). Mukaddime II, Çev.: Zakir Kadiri Ugan, İstanbul: milli Eğitim Basımevi.
• İsen, Mustafa. (2015). “Kâimî Hasan Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü: http:// www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=6860 [30.08.2018]
• Kâimî. (tarihsiz), Divan, 06 Mil Yz A 2786, 37a-38a.
• Kara, Necati. (1994). “Kur’ân’da Ğayb”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, s. 54-90.
• Kılıç, M. Erol. (1999), “İbnü’l-Arabî, Muhyiddin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 20, s. 493-516.
• Köksal, Mehmet Fatih. (2014). “Müştâk Baba Aslında Ne Dedi?”, 11. Millî Türkoloji Kongresi 11-13 Kasım 2014 (basılmamış bildiri metni), İstanbul.
• Öz, Ahmet. (2016). “Hurufilik Akımının Kuran Ayetlerini İstismarı”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 27, s. 183-220.
• Özgül, Ayhan. (2004). “İlyâs b. Îsâ-yı Saruhânî’nin Rumûzu’l-Kunûz Adlı Eserin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi”, Basılmamış yüksek lisans tezi Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Samiç, Jasna. (2001). “Kâ’imî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 24, s. 215.
• Tatcı, Mustafa. (2014). “Limni’de Sürgün Bir Veli: Niyâzî-i Mısrî”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması 26-28 Mayıs 2014 Bildirileri, Eskişehir, s. 201-229.
• Üstüner, Kaplan. (2014). “Fâik, Mahmud Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü: http:// www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1485 [31.08.2018]
• Yurdagür, Metin. (1993). “Cefr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 7, s. 215-218.