ŞAİRİN PSİKOLOJİK YÖNÜNÜ ANLAMAYA YARDIMCI OLMASI BAKIMINDAN MERSİYELER -ŞEREF HANIM ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Sayı: 80, 79 - 98, 14.12.2016

Sıtkı Nazik

Öz

Mersiyeler, klasik Türk edebiyatına ait bir nazım türü olup, vefat edenin arkasından söylenen duygu yüklü şiirlerdir. Lirizmin ileri derecede hissedildiği bu tür şiirlerden, az da olsa, şairin psikolojisini anlamak mümkündür. Çalışmanın konusu, mersiyeler bağlamında şairin psikolojik yönünü tahlil etmektir. Ancak çalışmanın kapsamı Şeref Hanım divanında geçen mersiyeler ile sınırlandırılmıştır. Çünkü duygusallığın hat safhada olduğu mersiye türünde şöhret bulmuş olan Şeref Hanım’ın, kadın olmasının da etkisiyle, psikolojik yönünün daha iyi tespit edilebileceği düşünülmüştür. Çalışmanın amacı ise hem şairin psikolojisinin hem de söz konusu tür ile birlikte klasik şiirin psikolojiyle irtibatlı yönünün daha yakından tanınmasını sağlamaktır. Şeref Hanım divanındaki mersiyelerden seçilen şiirler, konu bütünlüğü de göz önünde bulundurularak, yorumlanmaya çalışılmıştır. Şairin duygularının ağır bastığı şiirlerin örnek olarak tercih edilmesine özen gösterilmiştir. Örnek şiirlerin günümüz Türkçesiyle birebir karşılığının verilip düz cümle halinde aktarılmasından ziyade, ne mana ifade ettikleri üzerinde durulmuş, bir bakıma bu çalışmada anlama dayalı şerh yöntemi uygulanmıştır.Mersiyeler, sevilen birinin ölümüne duyulan üzüntü ve acıyı, bu ölüme sebep olanlar varsa, onlara karşı beslenen kin ve öfkeyi ifade eden şiirler olduğu için, şairin psikolojisinin sadece hüzün ve nefretle irtibatlı yönlerini tanımamıza olanak sağlamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk şiiri, mersiye, Şeref Hanım, divan, psikoloji

ELEGIES FOR UNDERSTANDING THE PSYCHOLOGICAL STATE OF POETS -EXAMPLE OF ŞEREF HANIM

Öz

Elegies are a poetry genre of classical Turkish literature and they are filled with emotion and sung over dead people. It is, even a little, possible to understand the poet’s psychological statefrom those poems in which lyricism is highly felt. The subject of this study is to analyze the psychological state of the poet in the context of elegies. However, the scope of the study is limited to the elegies in Şeref Hanım Divan. Because, it is easier to detect the psychological state of Şeref Hanım, as she is a lady, who became famous in elegy genre. The purpose of the study is to ensure that both the poet’s psychology and the psychological aspect of classical poetry are recognized more closely together with the aforementioned genre. The poems selected among the elegies of Şeref Hanım Divan have been rendered in this study by considering the subject integrity. The poems that were analyzed in this study are the ones that carry Şeref Hanım’s intensive emotions and feelings. Rather than transmitting the sample poems with direct sentences through present Turkish language, the study is focused on their meanings, in one respect; meaning-based annotation method is applied in this study. As the elegy is genre of poems expressing sadness and pain for the death of a loved one, grudge and anger developed against the ones causing death, if there is any, the elegy has enabled us to recognize only the sadness and hatred aspects of the poet’s psychology

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish poetry, elegy, Şeref Hanım, divan, psychology

Kaynakça

• Akkın, Cezmi vd. (2004). “Renklerin İnsan Davranış ve Fizyolojisine Etkileri”. Erişim tarihi: 10.05.2016. http://cms.galenos.com.tr/FileIssue/6/114/article/2004-4-274-282. pdf.
• Arslan, Mehmet. (2011). Şeref Hanım Divanı, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Balkış Baymur, Feriha. (2014). Genel Psikoloji, İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayınları.
• Bursalı Mehmed Tahir. (H. 1333). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Durmuş, Mustafa. (2012). “Ölümü Güzelleştiren Eda: Türkçe Şair Tezkireleri ile Şairnâ- melerde Ölüme Bakış ve Ölümün İfade Biçimleri Üzerine”. Erişim tarihi: 10.05.2016. http://www.millifolklor.com/tr/ sayfalar/94/10.pdf.
• Fatîn. Hâtimetü’l-Eş‘âr (Fatîn Tezkiresi). Haz. Ömer Çiftçi. Erişim tarihi: 20.05.2016. http:// ekitap.kulturturizm. gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf?0.
• Ferber, Michael. (2007). A Dictionary of Literary Symbols. New York: Cambridge University Press
• İbn Hibbân (ty.). es-Sîretü’n Nebeviyye ve Ahbâri’l Hulefâ. Tahkik: Sa’d Kerim el-Fekî. İsken- deriyye: Daru İbn Haldun.
• İsen, Mustafa. (1994). Acıyı Bal Eylemek -Türk Edebiyatında Mersiye-. Ankara: Akçağ Yayın- ları.
• —. (1999). Latîfî Tezkiresi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kalkışım, Muhsin. (2008). “Neşâtî’nin İmam Hüseyn Mersiyesi”. Erişim tarihi: 10.05.2016. http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt1/sayi2/sayi2pdf/kalkisim_muhsin.pdf.
• Morgan, Clifford T. (2013). Psikolojiye Giriş. Editörler: Sirel Karakaş - Rükzan Eski. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları.
• Mutçalı, Serdar. (1995). el-Mu‘cemü’l-Arabiyyi’l-Hadîs -Arapça-Türkçe Sözlük-. İstanbul: Da- ğarcık Yayınları.
• Pala, İskender. (2009). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Peker, Hüseyin. (2014). Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Sarıçam, İbrahim ve İrfan Aycan. (1993). Emevîler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Selçuk, Bahir. (2015). “Nergisî’nin Kâfzâde Fâizî Mersiyesi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 25 (1), 9-22.
• Sona, Fatih. (2013). “Abdullah Salâhî’nin Hazreti Hasan ve Hüseyin’i Övgüsü: Hilye-i Hasa- neyn”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 66, 77-104.
• Şemseddîn Sâmî. (1996). Kâmûsu’l-A‘lâm. c. 4. Ankara: Kaşgar Nesriyât.
• Ünver, İsmail. (1988). “XIX. Yüzyıl Divan Nazım ve Nesri”. Büyük Türk Klasikleri. c. 8. İstan- bul: Ötüken-Söğüt Neşriyat, 105-300.
• Yahya Kaçar, Gülçin. (2013). “Hatip Zâkirî Hasan Efendi’nin Nühüft Makamındaki İmam Hüseyin Mersiyesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 66, 239-254.
• Yerdelen, Cevat. (1999). “Azmizade Haletî’den Bir Mersiye”. Erişim tarihi: 10.05.2016. htt- p://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunitaed/article/view/1020001785/1020001784.
• Zavotçu, Gencay. (1999). “Mersiyenin Tarihçesi Hakkında”. Erişim tarihi: 10.05.2016. htt- p://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunitaed/article/view/1020001395/1020001391.