Otman Baba’nın Tarikatına Dair

Yıl 2016, Sayı: 80, 137 - 150, 14.12.2016

Gökhan Yurtoğlu

Öz

Otman Baba, XV. yüzyılda Rumeli coğrafyasında heterodoks bir Türk sufisi hüviyetinde ortaya çıkmıştır. O, bu coğrafyada tasavvufî manada kayda değer iz bırakan önemli bir tarihî şahsiyettir. Otman Baba ve abdalları Rumeli’deki birçok şehir, kasaba ve köyde faaliyet göstermiştir. Onlar, bu coğrafyada bulunan halkı etkileyerek kendi tarikatlarına katmaya çalışmışlardır. Ayrıca bu coğrafyada bulunan diğer tarikat zümreleriyle etkileşimde bulunmuşlardır. Bu faaliyetler, Otman Baba ve abdallarının hem sayısını arttırmış hem de onların daha sistemli bir tarikat olmasını sağlamıştır. Bu süreci anlamak ve açıklamak için Otman Baba Velâyetnâmesi önemli bir kaynaktır. Bununla beraber, bu dönemi ayrıntılı bir şekilde ortaya çıkaracak kaynak sayısı azdır. Buna ek olarak, bu önemli tarihî şahsiyetin tarikatı konusu tartışmalı bir konudur. Dolayısıyla Otman Baba’nın tarihî kişiliği ve Rumeli’deki tasavvufi hareketinin çerçevesinin ne olduğu merak konusudur. Bu çalışmada Otman Baba’nın tarikatı, onun şeyhliği ve liderliği konu edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Otman Baba, Heterodoksi, Bektaşilik, Otman Baba Velâyetnâmesi, Rumeli

ABOUT OTMAN BABA’S CULT

Öz

Otman Baba has emerged as a heterodox Turkish Sufi in the geography of Rumeli XV. century. He is a prominent personality in sufizm in this region. He has left remarkable a trace in sufi tradition. Otman Baba’s abdals have been active in the Rumelia in many cities, towns and villages. They have tried to influence the people in this area by inviting them to their own cults. They also interacted with other sects in this area. These activities have both increased the number of Otman Baba and his abdals and provided them to become a more systematic sect. Otman Baba Velâyetnâmesi is an important source to undestand this process. At the same time, there are few sources to reveal this period in detail. In addition to this, his cult became a controversial issue. Thus, Otman Baba’s historical personality and Sufi movement in Rumelia is object of curiosity. In this study, Otman Baba’s cult, the sheikh and his the leadership is discussed

Anahtar Kelimeler

Otman Baba, Heterodoxy, Bektashsim, Velâyetnâme of Otman Baba, Rumelia

Kaynakça

• BOA. TT.d. (Tahrir Defteri), 50.
• BOA. TT.d. (Tahrir Defteri), 370
• BOA. TT.d. (Tahrir Defteri), 385.
• BOA. AE.SSLM.III (Ali Emiri Tasnifi Sultan III. Selim), 35/1976.
• BOA. AE.SAMD.III (Ali Emiri Tasnifi Sultan III. Ahmed), 10/930.
• Ağırdemir, Erdoğan. (2011). “Bektaşilikte Tâc Çeşitleri ve Anlamları”. Türk Kültürü ve Ha- cıbektaş Veli Dergisi. 60: 365-378.
• Balkanlı, Ali (1986). Şarki Rumeli ve Buradaki Türkler, Ankara: Elhan Kitabevi.
• Cebecioğlu, Ethem. (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Anka Yayın- ları.
• Çalık, Sıddık. (2005). Çirmen Sancağı Örneğinde Balkanlar’da Osmanlı Düzeni (15.-16. Yüz- yıllar), Ankara: Bosna-Hersek Dostları Vakfı Yayınları.
• Çelebi, Evliya. (2003). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu, haz: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı-Robert Dan- koff, 8. Kitap, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Eyice, Semavi. (1967), Varna ile Balçık Arasında Akyazılı Sultan, Ankara: Türk Tarih Kuru- mu Basımevi.
• Fehmi, Hasan. (1927). “Otman Baba Velâyetnâmesi”. Türk Yurdu. 5: 239-244.
• Gürel, Zeki. (2000). Koyun Baba, Hacı Bektaş Veli Halifelerinden Koyun Baba’nın Hayatı, Öğretileri ve Menakıbnameleri, Ankara: Yörtürk Yayınları.
• İnalcık, Halil. (2002), “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu”. Türkler, C. 9, Editörler; Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• —. (2010a). Doğu Batı Makaleler I, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• —. (2010b). Osmanlılar Fütühat, İmparatorluk, Avrupa ile İlişkiler, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kayapınar, Ayşe ve Levent Kayapınar. (2010). “Balkanlarda Karıştırılan İki Bektaşi Zaviyesi: XV.-XVI. Yüzyılda Osman Baba ve Otman Baba Tekkeleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 55: 97-128.
• Kılıç, Filiz ve Mustafa Arslan, Tuncay Bülbül. (2007). Otman Baba Velâyetnâmesi (Tenkitli Metin), Ankara: Grafiker Ofset Yayınevi.
• Koca, Şevki. (2002). Odman Baba Velâyetnâmesi, Velâyetnâme-i Şahi Gö’çek Abdal, İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Köprülü, M. Fuad. (2005). Türk Tarihi Dinisi. Haz: Metin Ergun, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Noyan, Bedri. (1996). Demir Baba Vilâyetnâmesi, İstanbul: Can Yayınları.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (1991). “Babaîlik”. DİA, C. 4, İstanbul: Diyanet İslam Vakfı Yay., s. 373- 374.
• —. (1992a). “Balım Sultan”. DİA, C. 5, İstanbul: Diyanet İslam Vakfı Yay., s. 17-18.
• —. (1992b). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik: Kalenderiler (XIV-XVII. Yüzyıllar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• —. (2002). Sarı Saltık Popüler İslam’ın Balkanlar’daki Destanı Öncüsü XIII. Yüzyılda Bal- kanlar’ da Anadolu Çıkışlı İlk Türk İskânı: Dobruca’daki Türkmenler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özgül, Vatan. (2007). Dimetoka’dan Erzincan’a Göç Eden Balabanlılar’ın Bağlı Olduğu Oca- ğı Değiştirmesi: Kızıl Deli Sultan’dan Kureyşan Ocağı Talipliğine Geçiş, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni: 1407-1417.
• Şahin, Haşim. (2007). “Otman Baba”, DİA, C. 34, İstanbul: Diyanet İslam Vakfı Yay., s. 6-8.
• Tosun, Necdet. (2003). “Yeseviyye”, DİA, C. 43, İstanbul: Diyanet İslam Vakfı Yay., s. 487- 490.
• Yıldırım, Rıza. (2010). “Bektaşi Kime Derler?: “Bektaşi” Kavramının Kapsamı ve Sınırları Üzerine Tarihsel Bir Analiz”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi. 55: 23-58.
• Yıldız, Ayşe. (2006). “Şücâaddîn Baba Velâyetnâmesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araş- tırma Dergisi, 37: 49-97.
• Yurtoğlu, Gökhan. (2012). “XV. Yüzyılda Rumeli’de Heterodoks Bir Türk Sufisi: Otman Baba ve Velâyetnâmesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.