İNANÇ TURİZMİ KAPSAMINDA HACI BEKTAŞ VELİ DERGÂHINA YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2016, Sayı: 80, 183 - 218, 14.12.2016

İbrahim Çifçi Orhan Akova

Öz

Araştırmada temel olarak Hacı Bektaş Veli Dergâhını ziyaret eden turistlerin, bölgedeki turistik işletmeler tarafından sağlanan hizmetlere yönelik tatmin düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca araştırmada, turistlerin inanç merkezini ziyaret motivasyonları, tekrar ziyaret niyetleri ve yakınlarına tavsiye edip etmeyecekleri belirlenmeye çalışılmıştır. Bunun yanında, çalışmanın diğer önemli bir amacı, Hacı Bektaş Veli turizm merkezi inanç turizmi haritasının ortaya çıkarılmasıdır. Araştırmada veri toplamak amacıyla anket tekniği uygulanmıştır. Anket formu, literatür taraması, akademisyenler ve inanç temsilcileriyle görüşülerek oluşturulmuştur. Bölge yerel halk ve müze çalışanları ile gezilerek fotoğraflanmış ve ‘‘Google Earth’’ programından yararlanılarak basit bir inanç turizmi merkezi haritası oluşturulmuştur. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, katılımcıların çoğunluğunun genç ve orta yaşlı bireylerden oluştuğu, ‘‘Mekânın Fiziki Özellikleri’’ açısından tatmin düzeyinin düşük olduğu ve ziyaretçilerin Hacıbektaş’ı, kültürel motivasyonun yanı sıra, esas olarak ruhani motivasyonlar ile ziyaret ettikleri saptanmıştır. Ayrıca, katılımcıların neredeyse tümünün bölgeyi yakın çevrelerine tavsiye edecekleri, tekrar ziyaret etmek niyetinde oldukları ve düzenlenen anma etkinliklerinin kendilerinin tekrar bu inanç merkezine gelmek istemeleri üzerinde olumlu etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İnanç turizmi, Bektaşilik, Hacıbektaş ve Hacı Bektaş Veli Dergâhı

A RESEARCH TOWARDS HACI BEKTAS VELI DERVISH LODGE UNDER THE SCOPE OF FAITH TOURISM

Öz

The aim of this study is to review the satisfaction levels of tourists who benefit from the services of touristic businesses located around Hacı Bektaş Veli Dervish Lodge. Moreover, the study tries to explore why tourists visit this area, if they would like to revisit the place and if they recommend their family and friends to visit it. For this purpose, a questionnaire was designed by literature review and by talking the individuals who have sufficient information about the area. Furthermore, it was planned to design religious map of Hacı Bektaş Veli tourism. This region was shown around by locals and museum workers and it was photographed.A basic religious map of the area was prepared with the help of ‘‘GoogleEarth’’ program. Results of the questionnaire indicate that participants visited the Hacı Bektaş Veli Dervish Lodge for cultural reasons rather than spiritual reasons. Most of the participants are young and in their middle ages. It was also found that satisfaction level is low among the participants in terms of the physical conditions of the place. Additionally, most of the participants stated that they will recommend the region to their family and friends. Responses show that Hacı Bektaş Veli commemoration ceremonies have a positive effect on the participants’ willingness to visit the place again

Anahtar Kelimeler

Faith tourism, Bektaşilik, Hacıbektaş region and Hacı Bektaş Veli Dervish Lodge

Kaynakça

• Akbulut, Dilek. (2013). ‘’İnanç ve Üretim Bağlamında Hacıbektaş Taş İşçiliği’’. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 68, 221-238.
• Akok, Mahmut. (1968). “Hacıbektaşi Veli Mimari Manzumesi’’. Türk Etnografya Dergisi. x, 27-58.
• Akova, Orhan. (2006). ‘’Yerel Halkın Turizmin Etkilerini Algılamalarına ve Tutumlarına Yönelik Bir Araştırma’’. Erişim Tarihi: 03.07.2016. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/akademikincelemeler/article/view/5000067776/5000062993.
• Aktaş, Ahmet ve Ekin, Yakın. (2007). ‘’The Importance and Role of Faith Tourism as Alternative Tourism Resources in Turkey’’. Dü. Razaq Raj ve Nigel D. Morpeth. Religious Tourism and Pilgrimage Management: An International Perspective. CAB International
• Alecu, I. Ciprian. (2010). ‘’Epistemological Aspects of Religious Tourism in Rural Areas’’. International Journal of Business, Management and Social Sciences. 3, 59-65.
• Artun, Erman. (2014). ‘’Hatay İnanç Merkezlerinin Hatay’ın Tanıtılmasına Katkısı Üzerine Görüşler’’.ErişimTarihi:03.04.2014.http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/erman_ Artun_hatay_inanc_merkezleri.pdf.
• Asil, Murat. (2013).’’Hacı Bektaş-ı Veli Anma Törenleri’ne Doğru’’. Erişin Tarihi: 09.19.2014. http://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/214707--haci-bektas-i-veli-anma-torenlerine-dogru.
• Avcıkurt, Cevdet. (2007). Turizm Sosyolojisi; Turist-Yerel Halk Etkileşimi. Ankara: Detay Yayınları.
• Benson, E. Ifeyinwa. (2013). ‘’Visitors to Religious Sites in South Western Nigeria – Their Experience of the Physical Infrastructure’’. Journal of Tourism Consumption and Practice, 5 (2), 94-114.
• Birge, J. Kingsley. (1937). The Bektashi Order of Dervishes. Bristol: Burleigh Press.
• Blackwell, Ruth. (2007). ‘’Motivations for Religious Tourism, Pilgrimage, Festivals and Events’’. Dü. Razaq. Raj, ve Nigel D. Morpeth. Religious Tourism and Pilgrimage Festivals Management an International Perspective. Cambridge: CAB International, 35-47.
• Clarke, Alan vd. (2012). ‘’Sustaining The Religious Tourism Experience: Reflections from the Recultivatur project’’. The 2nd Lecce Conference on Religious Tourism: Sustainable Religious Tourism Commandments, Obstacles and Challenges, Italy.
• Coltman, M. Michael. (1989). Introduction to Travel and Tourism. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Cornille, Catherine. (2010). ‘’Empathy And Inter-Religious Imagination’’. Dü. Richard Kearney ve Eileen Rizo-Patron. Traversing the Heart, Journeys of the Inter-Religious Imagination. Boston: Koninklijke Brill NV: 107-122.
• Çeken, Hüseyin. (2008). ‹›Turizmin Bölgesel Kalkınmaya Etkisi Üzerine Teorik Bir İnceleme››. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 2: 293-306.
• Çetin, Turhan. (2013). ‹›Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Kültürel Turizm ve Hacı Bektaş Veli’ye İlişkin Düşünceleri››. Coğrafyacılar Derneği Yıllık Kongresi, İstanbul.
• —. (2015). ‘’Kültürel Coğrafya Perspektifinden Hacı Bektaş Veli’nin Felsefesi ve Eserleri’’. Dü: Ali Meydan ve Turhan Çetin. Türk Kültüründe Coğrafya-I. Ankara: Pegem Akademi: 55-81.
• Çifci, Selcen. (2011). ‹›Bir Grup Yükseköğretim Öğrencisinin Hacı Bektaş Veli›yi Tanıma Düzeyi ve Bektaşilik Hakkındaki Tutumları››. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 57: 225-244.
• Çimen, Şenay. (2004). ‹›Alevi Bektaşi Kültüründe Hacı Bektaş Veli Külliyesi›nin Yeri ve Önemi››. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Demir, Necati. (2001). ‘’Sözlü Türk Kültüründe Hacı Bektaş Veli’’. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi (57): 15-28.
• Digance, Justine. (2006). ‘’Religious and Secular Pilgrimage’’. Dü: Dallen J. Timothy ve Daniel H. Olsen. Tourism, Religion and Spiritual Journeys. New York: Taylor & Francis e-Library: 36-48.
• Doğaner, Suna. (2009). ‘’Din ve Turizm: Türkiye’de İnanç Turizmi’’. Dü: Ertan Eğribel ve Ufuk Özcan. Türkiye’de Toplum Bilimlerinin Gelişimi-II (Anglo-Amerikan Etkisi/Sosyoloji Yıllığı-18). İstanbul: Kitabevi Yayınları: 338-350.
• Dönmez, B. Mustan. (2010). ‘’Alevi Cem Rituellerinde Canlandırılan Kırklar Söylencesinin ‘’Şiir, Müzik ve Dans’’ ile İlişkisi’’. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(14):191- 199.
• Durmuş, Beril vd. (2013). Sosyal Bilimlerde Spss’le Veri Analizi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Egresi, Istvan vd. (2012). ‘’Unlocking the Potential of Religious Tourism in Turkey’’. GeoJournal of Tourism and Geosites, 9(1): 63-80.
• Emekli, Gözde. (2006). ‘’Coğrafya, Kültür ve Turizm: Kültürel Turizm’’. Ege Coğrafya Dergisi, (15), 51-59.
• Farahani, H. Zamani ve Musa, Ghazali. (2012). ‘’The Relationship Between Islamic Religiosity and Residents’ Perceptions of Socio-Cultural Impacts of Tourism in Iran: Case Studies of Sare’in and Masooleh’’. Tourism Management (33): 802- 814.
• Gil, A. Rubio ve Curiel, J. Esteban. (2008). ‘’Religious Events as Special Interest Tourism. A Spanish Experience’’. PASOS. Revista de Turismo Patrimonio Cultural: 419-433.
• Googlemap.(2016).’’Googleearth’’.ErişimTarihi:16.06.2016.https://www.google.com/ maps/@38.94242,34.56223,16z/data=!3m1!1e3.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. (1995). Manakıb-ı Hacı Bektaş Veli ‘’Vilayet-Name’’. İstanbul: İnkilap Kitapevi Yayın Sanayi ve Ticaret A.Ş.
• Gümüşoğlu, Dursun ve Tokçiftçi, Jülide (2012). Şeyh Baba Mehmed Süreyya Bektaşilik ve Bektaşiler. Dü. İbrahim Akkuş. İstanbul: Höşgörü Yayınları.
• Hacıbektasweb.(2016).’’HacıbektasWeb’’.ErişimTarihi:16.06.2016.http://www.hacibektas. com/.
• Hacı Bektaş Veli Makaalât ve Müslümanlık. (1994). Çev. Mehmet Yaman. Ankara: Ayyıldız Yayınları.
• Hacıoğlu, Necdet., ve Tekin, Özlem. (2014). ‘’Türkiye’de İnanç Turizmi Çalışmalarına Kısa Bir Bakış’’. İnanç Turizmi Seçme Konular. Dü: Yasin Bilim, ve Özgür Özer. Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları: 47-61.
• Işık, M., Akdağ vd. (2010). ‘’Türk Toplumunda Hacı Bektaşi Veli Algısı Üzerine Bir Araştırma’’. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, 55: 173-192.
• ITB World Travel Trends Report 2014/2015 (2014). Erişim Tarihi: 09. 19. 2014. http:// www.itb-berlin.de/media/itbk/itbk_dl_en/WTTR_Report_A4_4_Web.pdf.
• Kaelber, Lutz. (2006). ‘’Paradigms of Travel From Medieval Pilgrimage to the Postmodern Virtual Tour’’. Dü: Dallen J. Timothy ve Daniel H. Olsen. Tourism, Religion and Spiritual Journeys. New York: Taylor & Francis e-Library: 49-63.
• Kaytanbıyık, Mehmet. (2009). ‘’Doğumunun 800.Yılında Hacı Bektaş Veli’yi Anmak’’. 21. Yüzyıl Dergisi: 267-284.
• Kelly, Lynda vd. (2003). Energised, Engaged, Everywhere: Older Australians and Museums. Canberra: Australian Museum Audience Research Centre and Environmetrics.
• Kızılırmak, İsmail, ve Kurtuldu, Hüseyin. (2005). ‘’Kültürel Turizmin Önemi ve Tüketici Tercihlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma’’. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi (1), 100-120.
• Koşay, H. Zübeyir. (1967). ‘’Bektaşilik ve Hacı Bektaş Tekkesi’’. Türk Etnografya Dergisi(x): 19-26.
• Kotler, G. Neil vd. (2008). Museum Marketing and Stratgy. San Francisco: Jossey- Bass.
• Kozak, Nazmi vd. (2000). Genel Turizm İlkeler - Kavramlar. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Köprülü, Fuad. (1976). Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kreiner, N. Collins vd. (2013). ‘’Spatial Transgression of New Religious Sites in Israel’’. American Geographical Society (40): 103-114.
• Kurnaz, H. Bilgehan. (2013). ‘’İnanç Turizmi Kapsamında Hac ve Umre Organizasyonu Yapan Seyahat Acentelerinin Pazarlama Faaliyetlerinin İncelenmesi: A Grubu Acentalara Yonelik Bir Uygulama››. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir.
• Küçüközyiğit, Uğur. (2015). ‘’Hacı Bektaş Veli Anma Törenleri ve Kültür Sanat Etkinlikleri Hakkındaki Haberler: Bir İçerik Analizi’’. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi (75): 29-48.
• Melikoff, Irene. (1997). ‘’Anadoluda Heterodoks İslam’’ Tuttum Aynayı Yüzüme Ali Göründü Gözüme. Çev. İlham. C. Erseven. İstanbul: Ant Yayınları.
• Norman, Alex. (2004). ‘’Spiritual Tourism: Religion and Spirituality in Contemporary Travel’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. University of Sydney, The Degree of Bachelor of Arts. Sydney.
• Noyan, Bedri. (1963). Hacıbektaş’ta Pirevi ve Diğer Ziyaret Yerleri. İzmir: Ticaret Matbacılık T.A.Ş.
• —. (1998). Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik. Ankara: Ardıç Yayınları.
• Nunnally, Jum. (1967). Psychometic Theory. New York: McGraw Hill.
• Nurmuhammedoğlu, Naim-Bek. (1991). Hoca Ahmed Yesevi Türbesi. Çev. Hatice Bice. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları / 1343.
• Nyaupane, Gyan., ve Timothy, Dallen J. (2009). “Cultural Heritage and Tourism in the Developing World A Regional Perspective”. Introduction: Heritage Tourism and the Less-Developed World. Dü. J. Dallen Timothy ve Nyaupane Gyan. New York: Taylor&Francis e-Library: 3-20.
• Okuyucu, Ayşe ve Somuncu, Mehmet (2014). “Türkiye’de İnanç Turizmi: Bugünkü Durum, Sorunlar ve Gelecek”. İnanç Turizmi Seçme Konular. Dü. Yasin Bilim, ve Özgür Özer.. Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları: 1-46.
• Oytan, Teyfik. (1962). Bektaşiliğin İç Yüzü (Cilt 2). İstanbul: Kanaet Kitap Evi.
• Özbakır, Akın. (2010). ‹›Malatya Kale Yöresi Alevi-Bektaşi İnançlarının Tespit ve Değerlendirilmesi’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversites Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Öztürk, Mürsel. (1991). Hacı Bektaş Veli ve Çevresinde Oluşan Kültür Değerleri Bibliyografyası. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Petroman, Ioan vd. (2011). ‘’A Religious and Ethnic Tourism Profile of Europe’’. Scientific Papers: Animal Science and Biotechnologies, 44 (2):490-493.
• Poria, Yaniv vd. (2003). ‘’Tourism, Religion and Religiosity: A Holy Mess’’. Current Issues in Tourism, 6(4): 340-363.
• Pusztai, Bertalan. (2004). ‘’Religious Tourist: Constructing Authentic Experiences in Late Modern Hungarian Catholicism’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. University of Jyvaskyla, Faculty of Humanities of the University of Jyvaskyla. Jyvaskyla.
• Richards, Gerry. (2001). Cultural Attractions and European Tourism. Newyork: CABI Publishing.
• Rundquist, Kiristina. (2010). Religious Tourism is No Longer a Niche Segment. United States: AST Anetwork.
• Sargın, Sevil. (2006). ‘’Yalvaç’ta İnanç Turizmi’’. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (2): 1-18.
• Seshadri, K. Shamanna., ve Ganesh, T. (2011). ‘’Faunal Mortality on Roads due to Religious Tourism Across Time and Space in Protected Areas: A Case Study from South India’’. Forest Ecology and Management, 9 (1): 1713-1721.
• Shackley, Myra. (2006). Atlas of Travel and Tourism Development. Oxford: Elsevier Ltd.
• Simone-Charteris, Maria. T., ve Boyd, Stephen. (2010). ‘’The Development of Religious Heritage Tourism in Northern Ireland: Opportunities, Benefits and Obstacles’’. Turizam: znanstveno stručni časopis,, 58(3): 229-257.
• —. (2011). ‘’The Potential for Northern Ireland to Promote Politico-Religious Tourism: AnIndustry Perspective’’. Journal of Hospitality Marketing & Management, 20 (3-4): 357- 483.
• Şahiner, Tuba. (2012). ‹›İnanç Turizm Potansiyeli ve Halkın İnanç Turizmine Bakışı Açısından Karaman››. Yayınlanmamış Yüksek Lisanans Tezi. Kahraman Oğlu Mehmet Bey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitisü, Karaman.
• Şaman, Ebru. (2009). ‹›Mersin İli İnanç Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi: Mersin’de İnanç Turizmine Katılanların Profili Üzerine Bir Araştırma’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Şardağ, Rüştü. (1985). Her Yönü ile Hacı Bektaş-ı Veli ve En Yeni Eseri Şerh-i Besmele. Ankara: Özgür Yayınları.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2014). ‘’Müze İstatistikleri’’. Erişim Tarihi: 02.02.2014. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/.
• —.(2013). ‘’2014 tarihinde 2013 Yılında En Çok Ziyaret Edilen 10 Müze’’. Erişim Tarihi: 09.19.2014. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,43336/muze-istatistikleri.html
• —.(2014). Hacıbektaş Veli Müzeleri. Nevşehir: Güçlü Ofset Matbacılık
• Tanyıldızlı, İ. Nural. (2011). ‘’Türk Kültürünün Gençlere Tanıtımında Medyanın Rolü: Hacı Bektaş Veli, Mevlana ve Yunus Emre Üzerine Bir Araştırma’’. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 59: 101-118.
• Tok, Celal. (2005). ‘’Kültür Turizmi’’. Standard Ekonomik ve Teknik Dergi, 44 (6), 40-43.
• Turan, Esen. (2012). ‘’Türkiye’de Yabancı turizm Talebini Artırmada İnanç Turizminin Yeri ve Önemi’’. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü. Ankara.
• Turner, V. Witter., ve Turner, Edith. (1978). Image and Pilgrimage in Christian Culture: Anthropological Perspective. New York: Columbia University Press.
• Tunç, Azize. (1998). Genel Turizm. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Toskay, Tuncay. (1993). Turizm. İstanbul: Der Yayınları.
• Uğurlu, Ahmet (1995). Alevilikte Cem ve Musahiplik. İstanbul: Nadir
• Uğurlu, A. Rıza. (2009). Aşk-ı Muhabbet. İstanbul: Secil Ofset.
• Usta, K. Mehmet. (2005). ‘’İnanç Turizmi Potansiyeli Açısından İznik’in Değerlendirilmesi››. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balikesir.
• World Tourism Organization (UNWTO) (2014). ‘’UNWTO Tourism Highlights 2014 Edition’’. Erişim Tarihi: 06.01.2014. http://mkt.unwto.org/publication/unwto-tourism-highlights-2014-edition.
• Vural, Nihat. (2015). ‘’Dört Kapı Kırk Makam’’. Erişim Tarihi: 12.12.2015. http://www. cemhaber.com/dort-kapi-kirk-makam.html.
• Yaman, Mehmet. (2011). Alevilik, İnanç, Edep, Erkân. İstanbul: Demos Yayınları.
• Yavuzer, H. (1993). ‘’Hacıbektaş Yöresi Bektaşi İnançlarının Din Sosyalijisi Yönünden İncelenmesi’’. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes.