BALKANLAR’DA KARIŞTIRILAN İKİ BEKTAŞİ ZAVİYESİ: XV-XVI. YÜZYILDA OSMAN BABA VE OTMAN BABA TEKKELERİ

Yıl 2010, Sayı: 55, 97 - 128, 28.01.2013

Ayşe Kayapınar Levent Kayapınar

Öz

XV. yüzyılın ilk çeyreğinde kurulan Osman Baba zaviyesi ile XV. yüzyılın son çeyreğinde kurulan Otman Baba tekkesi birbirine karıştırılmaktadır. Bu çalışmada Balkanlar’daki bu iki önemli Bektaşi tekkesinin kurucularının ayrı kişiler olduğu saptanmıştır. Osmanlı tahrir defterlerinden istifade edilerek 1515-1573 yılları arasında bu iki zaviyenin gelişimi incelenmiştir. Yapılan lokalizasyon çalışmasıyla da Osman Baba’dan farklı olan Otman Baba zaviyesinin yeri konusunda önermede bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bektaşilik, Balkanlar, Bulgaristan, Hasköy, Otman Baba, Osman Baba

TWO MIXED BEKTASHI DERVISHES LODGES IN THE BALKANS: OSMAN BABA AND OTMAN BABA DERVISH CONVENTS IN THE XVth-XVIth CENTURIES

Öz

The Dervish lodge of Osman Baba founded in the first quarter of the XVth century and the Dervish convent of Otman Baba established in the last quarter of the same century are mixed with each order each other. In this article we determine that the founders of these two important Bektashi convents in the Balkans are two different people. Using Ottoman survey registers dated between 1515-1573 we study the evolution of these two lodges. With the localization enterprise we try to determine the place of the convent of Otman Baba which is different from Osman Baba lodge

Anahtar Kelimeler

Bektashizm, Balkans, Bulgaria, Haskovo, Otman Baba, Osman Baba

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu Tahrir Defteri TT 50
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu Tahrir Defteri TT 370
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu Tahrir Defteri TT 385
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu Tahrir Defteri TT 521
• ACAROĞLU, M. Türker (2006): Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (ed.) (2001-2002): 370 numaralı Muhāsebe-i vilāyet-i Rūm-ili Defteri (937/1530), Dizin ve tıpkıbasım, c. 1-2, Ankara.
• BİRDOĞAN, N. (1995): Anadolu ve Balkanlar’da Alevi Yerleşmesi, Ocaklar-DedelerSoyağaçlar, İstanbul: Mozaik Yayınları.
• ÇALIK, Sıddık (2005): Çirmen Sancağı Örneğinde Balkanlar’da Osmanlı Düzeni (15.-16. yüzyıllar), Ankara: Bosna-Hersek Dostları Vakfı Yayınları.
• DOĞRU, Halime (2002) “Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de Fetih ve İskan Siyaseti”, Türkler, ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, c. 9, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 165- 176.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (1999, 2003): Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkpsyonu-Dizini, haz. Seyit Ali Karahaman, Yücel Dağlı, Robet Dankoff, 3. kitap ve 8. kitap, İstanbul: YKY yayınları.
• İNALCIK, Halil (2009): “Otman Baba ve Fatih Sultan Mehmed”, Doğu-Batı Makaleler I. Ankara: Doğu-Batı Yayınları, 139-163.
• KAYAPINAR, Ayşe (2010): “Osmanlı Klasik Döneminde Trakya’da Yer ve Kişi Adlarında Bektaşi Geleneğinin İzleri”, Uluslar arası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri. Hacı Bektaş Veli. Güneşte Zerresinden, Deryada Katresinden, derl. Pınar Ecevitoğlu, Ali Murat İrat, Ayhan Yalçınkaya, Ankara: Dipnot Yayınları, 143-163.
• KIEL, Michael (1980) “Sarı Saltık ve Erken Bektaşilik Üzerine Notlar”, Türk Dünyası Araştırmaları 9, Ankara: 25-36.
• KİPROVSKA, Mariya (2008): “The Mihaloğlu Family : Gazi Warriors and Patrons of Dervish Hospices”, Osmanlı Araştırmaları, 193-222.
• KILIÇ, Filiz ve Mustafa ARSLAN, Tuncay BÜLBÜL (2007): Otman Baba Velayetnâmesi, Tenkitli Metin, Ankara.
• MÉLİKOFF, İrène. (1999): “14.-15. Yüzyıllarda İslam Heterodoksluğunun Trakya’ya ve Balkanlar’a Yerleşme Yolları”, Sol Kol Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia (1380-1389), ed. Elizabeth A. Zachariadou. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• MÉLIKOFF, Irène. (2009). “Bulgaristan’da Deliorman Kızılbaş Topluluğu”, Uyur idik Uyardılar, Alevilik-Bektaşîlik Araştırmaları, İstanbul.
• MİKOV, L. (2008): Bulgaristan’da Alevi-Bektaşi Kültürü, çev. Orlin Sabev, İstanbul.
• OCAK, Ahmet Yaşar (1983): Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslam Öncesi İnanç Motiferi, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ÖZER, Mustafa (2005): “Bulgaristan-Haskova (Hasköy)’deki Türk Devri Eserleri” Uluslar arası Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Türk-Bulgar İlişkileri Sempozyumu, Eskişehir: 355-365.
• ÖZGÜL, Vatan (2010): “16.Yüzyıl Öncesinde Dimetoka, Kızıl Deli ve Balabanlılar”, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 53, 191-314.
• ŞAHİN, Haşim (2007): “Otman Baba”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 34, İstanbul, 6-8.
• VENEDİKOVA, Katerina, (2006) “Stroitelen nadpis nad vratata na türbeto v s. Teketo Haskovsko”, İzvestiya na Regionalniya istoriçeski muzey Haskovo, c. 3, 86-93.