ALEVİ-BEKTAŞİ KÜLTÜRÜNDE SAYILARA YÜKLENEN TERİM DEĞER

Yıl 2011, Sayı: 60, 113 - 128, 03.12.2011

Mevhibe Coşar

Öz

Bir kültürel gelenek içerisinde bazı özel grupların çeşitli sebeplerle ve çoğu zaman da ihtiyaca bağlı olarak genel dilin sözcüklerine kendilerine has anlamlar vererek özel diller ürettikleri görülür. İhtiyaç dili olarak adlandırılabilecek bu özel diller; argo, jargon gibi ayrıca gizli dillere dönüşerek de karşımıza çıkabilir. Sözcüklerin sosyal sebeplerle uğradığı dönüşümler bazen sözcüğün terim ya da genel dilin birimi olması bakımından ayırt edilmesi güç ve iç içe geçmiş ilişkilerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bu çalışmada genel dilin sözcüklerinden olmak üzere sayıların Alevi-Bektaşi kültüründe üstlendikleri işlevler bakımından bir değerlendirilmesi yapılarak sözü edilen ilişkiler gösterilmeye çalışılmaktadır. Önce sayı kavramı üzerinde durulmakta, sonra Alevi-Bektaşi kültüründe sayıların kullanılışı değerlendirilmektedir. Buna göre sayı sözcüklerinin taşıdıkları sembolik değerlere bağlı olarak kavram alanlarının genişletildiği; sayı ile tanrı, eylem, yer, insan veya insan topluluklarının ifade edilebildiği söylenebilir

Anahtar Kelimeler

Alevi-Bektaşi kültürü, söz varlığı, sayılar

THE TERM VALUE GIVEN TO NUMBERS IN ALEVI-BEKTASHI CULTURE

Öz

It is obviously seen that some special groups within a cultural tradition produce, for various reasons and most of the time depending on their needs, special communication by giving their own particular meanings to the general words in language. These special languages, which can be referred as required-langauge, may come up by turning into slang, jargon and secret languages. Transformations of general words through various social reasons might sometimes cause to make the differentiation of the words as a term or a unit in the general language difficult to describe. In this study, the usages stated above are to be indicated through an evaluation of numbers, which are the general words of language, in terms of their functions they have taken on in Alevi-Bektashi culture. It is, firstly, focused on the term “number”, and then the use of numbers in Alevi-Bektashi culture are examined in this study. Consequently, it could be suggested that conceptual fields have been extended, which means that God, action, place, human or human communities can be expressed by numbers depending the symbolic values of numerical words.

Anahtar Kelimeler

Alevi-Bektashi culture, vocabulary, numbers

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (1987): Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara, TDK Yayınları.
• -------------------- (2000): Türkçenin Sözvarlığı, Ankara, Engin Yayınevi.
• ALKAN, Erdoğan (2007): Sayılar ve Hayvan Simgeleriyle Alevi Mitolojisi, İstanbul, Kaynak Yayınları.
• ARTUN, Erman (2008): Türk Halk Bilimi, İstanbul, Kitabevi Yayınları.
• ÇETİNKAYA, Bayram Ali (2003): “İhvân-ı Safa Felsefesinde Sayıların Gizemi Üzerine Bir Çözüm Denemesi”, Felsefe Dünyası, 37, 91.
• DEMİR, Nurettin (2002): “Türkiye’de Özel Diller”, Yeni Türkiye, 43, Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı I, 422-428.
• DİLAÇAR, A. (1957): “Terim Nedir?”, Türk Dili, 64, 207-210.
• DİNÇ, Gökçen B. (2007): “Sayıların Gizemi”, Yeni Aktüel, 92, www.gokcenbdinc.com (10.9.2011).
• DURBİLMEZ, Bayram (2005): “Türk Kültüründe ve Fütüvvet-nâmelerde Üç Sayısı”, Ahilik Araştırmaları Dergisi, 1-2, 1-22.
• ---------------------------- (2009): “Türk Kültüründe ve Fütüvvet-Nâmelerde Dört Sayısı”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 52, 71-85.
• GÜNŞEN, Ahmet (2004): “Kırşehir, Hacıbektaş, Kaman ve Keskin Yöresi Abdallarının Gizli Dilleri: Teberce”, V. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, (20-26 Eylül 2004), Ankara, TDK Yayınları, 1315-1343 vd.
• ----------------------- (2007): “Gizli Dil Açısından Alevilik-Bektaşilik Erkân ve Deyimlerine Bir Bakış”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, 2-2, 328-350. http://www.matematikdergisi.org ( 20.09.2011)
• KILLIOĞLU, İ.; TAYLAN, N. (1990): “Pythagorasçılık”, Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, İstanbul, Risale Yayınları, 301-302.
• KORKMAZ, Esat (2005): Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Anahtar Kitaplar Yayınları.
• KOYUNCU, Zeynep (2009): “Hüsn ü Aşk’ta On Sekiz Sayısı Üzerine”, Turkish Studies, 4-7, 401-423 vd.
• ONG, Walter (1995): Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ÖRNEK, Sedat Veyis (1973): Budunbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları, http:// tdkterim. gov.tr (17.08.2011).
• SARIKAYA, Mahmut; SEYFELİ, M. (2004): “Kırşehir Abdal / Teber Dili ve Anadolu, Azerbaycan, Özbekistan Gizli Dilleriyle İlgisi”, TÜBAR-XV-/2004, 243-278.
• SCHIMMEL, Annemarie (2000): Sayıların Gizemi, İstanbul, Kabalcı Yayınları. Türkçe Sözlük (2005): Ankara, TDK Yayınları.
• YARDIMCI, Mehmet (2008): “Geleneksel Kültürümüzde ve Âşıkların Dilinde Sayılar”, Edebiyat Tarihi Çerçevesinde Âşık Edebiyatı Araştırmaları, Ankara: 83-96, http://www. mehmetyardimci.com/akademikyazilar.htm (17.08.2011).
• ZÜLFİKAR, Hamza (1991): Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, Ankara: TDK Yayınları.