WOMAN NOTION ON ALEVI-BEKTASHIAN CULTURE

Yıl 2011, Sayı: 60, 129 - 140, 03.12.2011

Belkıs Menemencioğlu

Öz

Woman notion is important for Alevis and Bektashians as term and fact. Consequently, image of woman term in Bektashism and Alevism is not so much different from other woman-based cultures. Culture of Bektashism and Alevism has focused on human being in their doctrines without gender discrimination. Although it seems likely new for world literature, importance of woman term dates back to old times for Bektashism. Western world has been considered a term that is named universal human model. But Bektashians has already reached this point before nearly 700 years ago. In this research, human being terms has been evaluated in terms of anthropology and etimology, after than human being has been evaluated in terms of philosophy of religion. Man and woman are equivalent notions for Bektashism culture. Thus for Bektashian culture, man is as human as woman is. According to this perspective, in this research, position of woman in Bektashians and Bektashi culture has been evaluated in terms of marriage, social life, religion, clothes, Bektashian literature and religious status. Also woman notion for old Turkic people has been evaluated in this article.

Anahtar Kelimeler

Woman, Baciyan-ı Rum, Atasagun Bacı, Anabacı, universal human model

BEKTAŞİ VE ALEVİ KÜLTÜRÜNDE KADIN

Öz

Bektaşi ve Aleviler için kadın, hem kavram hem olgu olarak büyük saygınlığa sahiptir. Dolayısıyla Bektaşi ve Alevi kültüründe kadın olgusu, kadına önem vermesiyle bilinen diğer topluluk ve kültürlerden büyük farklılık göstermez. Bektaşi ve Alevi kültürü, öğretisinin de yaşam tarzının da odağına cins ayrımı gözetmeksizin insanı koymuştur. Bu felsefe her ne kadar yeni olarak yansıtılıyor gibi görünse de Bektaşi kültürü için kadın olgusunun geçmişi eskidir. Batı dünyası, yakın zamanda evrensel insan modeli üzerinde konuşmaya başlamışken Bektaşi kültürü, bu bakış açısına 700 yılı aşkın bir zamandır ulaşmıştır. Buradan hareketle çalışmada öncelikle insan kavramı, antropolojik ve etimolojik kökeniyle irdelenmiş, daha sonra din felsefesine yansıması verilmiştir. Bektaşi bakış açısında cinsler, eşdeğerdedir. Dolayısıyla kadın ne kadar insansa, erkek de o kadar insandır. Bu kapsamda makalede Bektaşilerde kadının konumu; evlilik, toplum hayatı, ibadet mekânları, giyim kuşam, Bektaşi edebiyatı, dinsel statü ekseninde incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Kadın olgusunun ele alınması Bektaşi kültürüyle sınırlandırılmakla beraber eski Türklerde kadın olgusuna bakışa da makale içerisinde yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Baciyan-ı Rum, Atasagun Bacılık, Anabacı, evrensel insan modeli

Kaynakça

• Bardakçı, Cemal. (1950). Alevilik-Ahilik-Bektaşilik. Ankara.
• Koca, Turgut- Zeki Onaran. (1987). Güldeste. Ankara.
• Koca, Turgut. (1998). Pir Nefes Üstad. Bektaşi Kültür Derneği Yay. 2, Ankara.
• Noyan, Bedri. (1987). Bektaşilik Alevilik Nedir. Ankara.
• Melikoff, Irene. (1993). Uyur İdik Uyardılar. İstanbul.
• Örnek, Sedat Veyis. (1971). Etnoloji Sözlüğü, Ankara.
• Temren, Belkıs. (1998). Bektaşiliğin Eğitsel ve Kültürel Boyutu. Ankara.