HACI BEKTAŞ VELÎ’YE AİT ESERLERDEN HAREKETLE ALEVİLİK VE BEKTAŞİLİK KAVRAMLARININ ALGILANMA ESASLARI

Yıl 2011, Sayı: 60, 313 - 334, 03.12.2011

Özlem Bayrak Cömert

Öz

Türk Tasavvuf hareketinin önde gelen isimlerinden biri olan Hacı Bektaş Velî’ye ait olduğu kabul edilen eserlerde, Alevilik ve Bektaşilik kavramları oldukça geniş yer tutmaktadır. Bu kavramların önemli bir kısmı daha önce değişik eserlerde ele alınıp değerlendirilmekle birlikte birçoğunun örneklendirme yoluna gitmediği görülmektedir. Tasavvuf anlayışının tarihsel gelişim içerisinde farklı şekillerde değerlendirilmesinden yola çıkarak Hacı Bektaş Velî’de tasavvuf anlayışını oluşturan temel değerlerin tespiti oldukça önem kazanmaktadır. Hacı Bektaş Velî’ye ait olduğu kabul edilen eserler arasında iki önemli eseri, ele aldığımız kavramlar açısından oldukça zengindir. Hacı Bektaş Velî’nin “Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye” adlı eserinde Alevilik ve Bektaşilik ile ilgili kavramların belirlenip “Makalât” adlı eserden de açıklamalarla desteklenmiştir. Ayrıca “Makalât” adlı eserden bazı kavramlar da ilave edilmiştir. Hacı Bektaş Velî’ye ait olan diğer eserler, bu çalışmaya dâhil edilmemiştir. Bu eserlerde tespit edilen Alevilik ve Bektaşilik ile ilgili kavramların diğer sözlüklerdeki algılanma biçimleri de çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Alevilik ve Bektaşilik kavramlarının algılanma esasları kapsamında da ortaöğretim ders kitapları, öğretim programıyla birlikte değerlendirilmiştir. Çünkü gençlerin dinî-tasavvufi Türk edebiyatına ilişkin anlamlı bilgilerinin oluşabilmesi için ortaöğretim döneminde edindikleri sözcükleri geleceğe doğru ve anlamlı bir şekilde aktarabilmesi büyük önem taşımaktadır. Hacı Bektaş Velî’ye ait eserlerde yer alan kavramlar ve bu kavramların taşıdıkları anlamlar, ortaöğretim safhasında Dinî-tasavvufi Türk edebiyatı öğretimi hususunda çok önemli bir yere sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Velî, Alevilik ve Bektaşilik, Dinî-Tasavvufi Türk Edebiyatı Öğretimi

THE PRINCIPLES OF PERCEPTION OF ALEVISM AND BEKTASHISM ACCORDING TO THE STUDIES OF HACI BEKTAS VELI

Öz

In the works that belong to Haci Bektas Veli who is one of the most leading names of Turkish Sufi Movement, the terms, Alevism and Bektassm, are relatively mentioned. With an important part of these terms is handled and evaluated in different works, it seems that most of them are not sampled. By considering the evaluation of historical development of Sufi perception in different ways, according to the thought of Haci Bektas Veli, the finding of basic values that compose the Sufi perception gains quiet importance. Among the works which are admitted that they belong to Haci Bektas Veli, two important works are rich in the terms handled before. In Haci Bektas Veli’s Makalat-I Gaybiyye ve Kelimat-I Ayniyye, the terms about Alevism and Bektassm are determined and supported by the explanations from “Makalat”. Meanwhile, some terms from “Makalat” are also added. Other works of Haci Bektas Veli are not added to this work. The way of perception of the terms about Alevism and Bektassm, which are found in these works, in different dictionaries, composes the topic of the work.In the scope of the principals of perception of the terms, Alevism and Bektassm, secondary education lesson books are evaluated with education programs. Because, It has a big importance that in order for the meaningful knowledge about religious and sufistic Turkish literature to form, young people transfer the words that they learned in the period of their Secondary education to the future in a right and meaningful way. The terms mentioned in the works of Haci Bektas Veli and the meanings of these terms are of great importance in Religious and sufistic Turkish Literature Teaching in stage of secondary education

Anahtar Kelimeler

Haci Bektas Veli, Alevism and Bektassm, Religious and Sufistic Turkish

Kaynakça

• CEBECİOĞLU, Ethem. (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, Ferit. (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• ERAYDIN, Selçuk. (1997). Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• GÜZEL, Abdurrahman. (1998). Hacı Bektaş Velî Hayatı, Eserleri ve Fikirleri. Ankara: Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Vakfı Yayınları.
• HACI BEKTAŞ VELÎ. (2010). “Hacı Bektaş Velî Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye”. hzl. Gıyasettin Aytaş, Hacı Bektaş Velî Külliyatı. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları.
• HACI BEKTAŞ VELÎ. (2010). “Hacı Bektaş Velî Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye”. hzl. Ömer Özkan ve Malik Bankır, Hacı Bektaş Velî Külliyatı. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları.
• MEB. (2005). Ortaöğretim Türk Edebiyatı Dersi 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar Öğretim Programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• MEB. (2009). Ortaöğretim Türk Edebiyatı 10. Sınıf Ders Kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• TDK. (2009). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ULUDAĞ, Süleyman. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• YILMAZ, H. Kamil. (2000). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat.