Hamza Baba Türbesi Etrafında Uygulanan Ritüeller ve Bektaşilik Geleneği

Yıl 2020, Sayı: 94, 149 - 160, 24.06.2020

Gül Aynur Çotulay

Öz

Dinimizde, örf ve adetlerimizde her zaman büyüklere saygı bizler için önemli bir yere sahip olmuştur. Hele ki olağanüstü mucizelere sahip olan, keramet ehli kişilere olan inanç ve sevgi birçok şeyin üstünde tutulmuştur. Bu keramet ehli kişilerin Hakk’a yürümelerinin ardından onlar için yapılan türbeler, yatırlar ve ziyaretler insanların uğrak yerlerinden biri haline dönüşmüştür.Anadolu halkı, yıllar boyunca ulu kişilere sevgi ve saygı göstermiş, onların kabirlerini yüce bir makam kabul etmişlerdir. Bu bağlamda türbe, yatır ve ziyaretler Anadolu halkı için büyük bir önemesahiptir.İnsanlar türbe, yatır ve ziyaretlere giderek dualar etmektedir. Bu dualarının gerçekleşmesi için Allah’a kurban adamaktadırlar. Duaları kabul olduğunda da türbe, ziyaret vb. yerlere gelip adaklarını kurban etmektedirler. Bunun dışında duaları kabul olsun diye farklı uygulama ve pratiklerde gerçekleştirmektedirler.Türbeler, yatırlar ve ziyaretler çevresinde gerçekleştirilen uygulamalar ve ritüeller yıllarca sürmüş, günümüze kadar gelmiştir. Halen varlığını devam ettirmektedir. İzmir’in Kemalpaşa İlçesinde bulunan Hamza Baba Türbesi de yıllar boyunca Anadolu halkının ziyaret ettiği, adaklar adadığı, çeşitli pratikler ve ritüeller gerçekleştirdiği bir türbe olarak varlığını devam ettirmektedir. Hem kültürümüze ait izler barındırması hem de Alevi ve Bektaşi geleneklerine ait uygulamaların yapıldığı bir türbe olması mahiyetiyle çalışmamızı bu türbe üzerine hazırladık. Çalışmamızın esasını Hamza Baba Türbesi, Hamza Baba’nın bağlı bulunduğu Bektaşi geleneği, türbe etrafında gerçekleştirilen pratikler ve ritüeller içermektedir. Bu amaçla hazırlanan çalışmamızda türbenin bağlı bulunduğu köy halkı ile görüşmeler yapılmış ve elde edilen bilgiler yazılı kaynaklarla desteklenerek çalışma hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hamza Baba, türbe, inanç, Hacı Bektaşı Veli, Bektaşilik, ritüel

Rituals and Bektashism Practiced Around the Tomb of Hamza Baba

Öz

Respecting adults has always had an important place in Islam, and Turkish customs and traditions. Especially the belief and love for the people who are believed to be capable of showing extraordinary miracles have preceded others. When they passed away, their tombs have become one of the placesfrequented by people. Anatolian people have shown love and respect to such great people for years, and accepted their graves as a supreme authority. In this context, visiting tombs where people pray and offer sacrifices to God, has gained a great importance. When their prayers are accepted, they would pay another visit to the tombs to sacrifice their offerings. Besides, they perform their prayers through different practices in order to be accepted. Such practices and rituals revolving around the tombs have continued for years and survived to the present day.The Hamza Baba Mausoleum, located in Kemalpaşa District of Izmir, continues to exist as a mausoleum that has been visited by Anatolian people for years, where they offered sacrifices, and performed various practices and rituals. This study focuses on Hamza Baba Tomb, as it contains both traces of Turkish culture and Alawi-Bektashi traditions. The study consist of three essential parts, namely the Hamza Baba Mausoleum, the Bektashi tradition that is followed by Hamza Baba, the practices and rituals performed around the mausoleum. To this end, interviews were conducted with the villagers who live in where the tomb is located, and written sources were consulted to discuss thedata gained during fieldwork and enrich the study.

Anahtar Kelimeler

Hamza Baba, tomb, faith, Haci Bektash Veli, Bektashism, ritual

Kaynakça

• Bilgi, Nejdet. (2014). Hamza Baba Köyü’nün XIX. Yüzyılın Ortalarındaki Sosyal ve Ekonomik Yapısı (2444 Numaralı Temettüat Defteri’ne Göre) Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (69), 41-80.
• Çelik, Ayşe Aysun. (2013). “Türbe Mekânı ve Türbe Kültürü”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Ercan, Emine Hilal, (2006). “Makedonya’da Adak ve Ziyaret Yerleri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Eyice, Semavi. (1997), “Hamza Baba Türbesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 15, 502-503.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. (1994). Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik, Ankara: Selçuk Yayınları.
• Gökbel, Ahmet. (1996). “Anadolu’da Yaşayan Halk İnançlarından Çaput Bağlama ve Nazar”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1, 173-186.
• Harmancı, M. Esat. (2011). “Hamza Baba ve Eserleri”, Alevilik Araştırmaları Dergisi 1 (1), 39-48.
• Korkmaz, Esat. (1994). Alevilik Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ant Yayınları.
• Kuyulu, İnci. (1994). “Hamza Baba Türbesi”, Sanat Tarihi Dergisi 7, 127-133.
• Onarlı, İsmail. (2001). Hamza Baba, İstanbul: Can Yayınları.
• Ortaç, Hilal. (1994). “Hamza Baba Tekkesi ile İlgili Bazı Belgeler”, Sanat Tarihi Dergisi VII, 111-126.