ADANA ÂŞIKLIK GELENEĞİNDE BİR ALEVİ ÂŞIK: HACI ALİ ŞEN’İN ŞİİRLERİNDE NASİHAT

Yıl 2013, Sayı: 68, 129 - 156, 12.12.2013

Bülent Arı

Öz

Makalede Âşık Hacı Ali Şen’in Âşıklık geleneği ve Adana Âşıklık geleneğindeki yerini tespit etmek için Öncelikle âşıklık geleneği, genel hatlarıyla verilmiştir. Bu bağlamda âşık tipinin nasıl oluştuğu, âşık edebiyatının gelişim süreci ortaya konulmaya çalışılmış; sonrasında Adana’da âşıklık geleneğinin Karacaoğlan ile başladığı ve bu sürecin bölgede 1966 Konya Âşıklar Bayramı’ndan sonra yeni bir yön kazandığı; çift ayak, dedim- dedi, leb-değmez, sicilleme muamma-lugaz vb. yapıların bu dönemde geleneğe girdiği ifade edilmiş; bunun yanısıra -Âşık Hacı Ali Şen’de nasihat kavramını daha iyi açıklayabilmek için- âşık edebiyatında nasihat kavramı izah edilmiştir. Yine, söz konusu makalede Âşık Hacı Ali Şen’in âşıklığı, nasihat şiirlerindeki yapı hayatı, âşıklığı, saz çalma niteliği, usta-çırak ilişkisini nasıl yorumladığı, mahlasını nasıl aldığı, şiirlerinin içeriği… ve Alevi-Bektaşi inanç sisteminin âşığın nasihat konulu şiirlerindeki etkisi insanca davranma, doğayı koruma, ilim, edep- erkan- yol bilme, eline-beline-diline sahip olma ortaya konulmuştur. Bu süreçte âşığın nasihat konulu 20 yirmi -sayfa sınırını aşmamak için yalnızca ilk ve son dörtlükleri verilerek- şiirinden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Âşıklık, Adana âşıklık geleneği, Alevi Âşık Hacı Ali Şen’de nasihat

AN ALAWI TROUBADOUR FROM ADANA: ADMONITION FROM HACI ALİ ŞEN’S POEMS

Öz

In order to determine troubadourness custom of Troubadour Hacı Ali Şen and his importance in Adana Troubadourness Custom, troubadourness custom was explained firstly. In this context, how troubadour type was created, the development period of troubadour literature in Anatolia was tried to be revealed; then, it was mentioned that troubadourness custom in Adana was started by Karacaoğlan and this period gained a new way in the region after Konya Troubadours Festival in 1966; structures such as çift ayak, dedim-dedi, leb-değmez, sicilleme, muamma-lugaz etc. began to be used within this period. Finally, admonition term in troubadour literature was highlighted for explaining admonition term of Hacı Ali Şen better. Then, Hacı Ali Şen’s troubadourness, structure in his admonition poems his life, troubadourness, ability to play an instrument-saz, interpretation on master-apprentice relationship, getting his appellation, content of his poems … and the effect of Alewi-Bektashi belief system in the troubadour’s poems of admonition behaving humanly, keeping the environment, science, good manners, not doing evil things with hand, back or tongue was tried to be revealed, and with this aim; the troubadour’s 20 admonition poems – for not exceeding page limit explaining just the first and the last quatrains – was examined

Anahtar Kelimeler

Troubadourness, Adana Troubadourness custom, Alewi Hacı Ali Şen’s admonition

Kaynakça

• ARI, B. (1999). “Tanınmayan Bir Âşık: Hacı Ali Şen”. 3. Uluslararası Çukurova Halk Kültür Bilgi Şöleni, Bildiriler. Adana: Adana İl Kültür Müdürlüğü Yay.
• ARI, B. (2008). “Ceyhanlı Âşık Hacı Ali Şen’in Şiirlerinde Eleştiri”. Ceyhun’dan Ceyhan’a (Bildiriler). Adana: Ceyhan Belediyesi Yay.
• ARI, B. (2009). Adana’da Geçmişten Bugüne Âşıklık Geleneği. Adana: Altın Koza Yay.
• ARTUN, Erman (1996). Günümüzde Adana Âşıklık Geleneği ve Âşık Feymani. Adana: Adana İl Kültür Müdürlüğü Yay.
• BEKKİ S. (2006). “Âşık Maddesi”. Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklope- dik Sözlüğü. Ankara: AKM Yay.
• BORATAV, P. N. (1968). “Âşıklar ve Âşık Edebiyatı”. Türk Halk Şiiri Özel Sayısı. Ankara: TDK Yay.
• DEVELİOĞLU, F. (1996). Osmanlıca-Türkçe Lügat. Ankara: Aydın Yay.
• DİZDAROĞLU, H. (1968). “Halk Şiirinde Türler”. Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı. Ankara: TDK Yay.
• ELÇİN, Ş. (1976). “Türkiye’de Halk Edebiyatı”. Türk Dünyası El Kitabı. Ankara: Türk Kültür Araştırma Enstitüsü Yay.
• GÜNAY, U. (1992). Âşık Tarzında Bade İçme ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yay.
• GÜZEL, A. & TORUN, A. (2004). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yay.
• İNAN, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: TTK Yay.
• KÖKSAL, H. (1985). Milli Destanlarımız ve Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Üçdal Yay.
• KÖPRÜLÜ, M. F. (1962 ). Türk Saz Şairleri. C.1-5, Ankara.
• KÖPRÜLÜ, M. F. (1986).“Türk Edebiyat Tarihi” Edebiyat Araştırmaları. İstanbul: Ötüken Yay.
• OĞUZ, M. Ö. (2003). “Batı Oğuz Sahası Âşık Edebiyatı”. Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, Cilt 3, Ankara: AKM Yay.
• ÖZKIRIMLI, A. (1993). Alevilik-Bektaşilik. İstanbul: Cem Yay.
• ÖZMEN, İ. (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• SAKAOĞLU, S.(1989). “Halk Şiiri”. Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı 3, Ocak-Haziran 1989, Ankara: TDK Yay.
• SAKAOĞLU, S. (1992). “Ozan, Âşık, Saz Şairi ve Halk Şairi Kavramları Üzerine”. Halk Ozanlarının Sesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Türkçe Sözlük (1988). Ankara: TDK Yay.