ÖLÜMSÜZLÜĞE UZANAN TAŞLAR: HACI BEKTAŞ VELÎ KÜLLİYESİ HAZİRESİ’NDEKİ MEZAR TAŞLARI

Yıl 2011, Sayı: 59, 15 - 70, 04.09.2011

Sedat Bayrakal

Öz

Hazret Avlusu’ndaki mezar taşlarının bugüne kadar okunuşları, fotoğraflanmaları, çizimleri, değerlendirilmeleri kaleme alınmamıştır. Bektaşilik kültür evreninin parçaları sayılabilecek mezar taşları, bu kültürün sonsuza taşınmasına aracılık etmektedirler. Çünkü burada, dergâha gönüllü hizmetleri bulunan aşçı, postnişin, mihmandar, ekmekçi, türbedar, kahveci mesleklerindeki babalar, dedeler ve dervişler yatmaktaydı. Taşlar, Hacı Bektaş Velî’ye kendini teslim etme ve bağlanma yolunda aşkla ölme, Asitanı’na Dergâh vücudunu bağlama, canını terk edip dergâhına gelme, ömrünü bu yolda adama, temiz ve mübarek soyuna bağlanma, ruhu Hasan ile Hüseyin’in canlarına erişme, Haydar aşkı ile mahvolma gibi anlamları sonsuzlaştırıyordu. Bu makalede, kaleme alınan 41’i yazılı, 20’si yazısız 61 mezar taşı tanıtılmaktadır. Bu çalışmada, söz konusu taşların, fotoğraf ve çok sayıda çizimleri eşliğinde, ilk defa bir sanat tarihçisi gözüyle değerlendirilmeleri bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Külliyesi Haziresi, Mezar Taşı Süslemesinde Sembolizm

STONES REACHING OUT IMMORTALITY: TOMBSTONES IN THE GRAVEYARD OF HACI BEKTAS VELI COMPLEX

Öz

The reading, photography and illustration of tombstones in Hazret Avlusu Hazret Yard has not been evaluated in any literature, so far. These tombstones can be regarded as components of the cultural universe of Bektashism. 41 are with and 20 without inscription are introduced. Because in this place rest in peace Babas Fathers , Dedes Grandfathers and Dervishes serving the dergâh lodge voluntarily and having such professions as Cook, Postnişin Sheikh , Mihmandar Keeper of the Guest House , Ekmekçi Baker , Türbedâr Tomb Keeper , Kahveci Keeper of the Coffeehouse . These stones were eternalizing such values as offering oneself and self-commitment to Hacı Bektas Velî, dying from his admiration, committing one’s body to his Dergâh Lodge , leaving one’s spirit and coming to his dergâh lodge , sacrificing one’s life for this purpose, attaching oneself to his pure and sacred line, attaining the spiritual level of Hasan and Hüseyin, as well as self-denial with the admiration of Haydar. Inside, you will find for the first time the evaluation of the mentioned tones accompanied by umerous photographs and illustrations from the standpoint of an Art Historian

Anahtar Kelimeler

The Graveyard of Hacı Bektas Veli Complex, Symbolism in Tombstone

Kaynakça

• AKOK, Mahmut (1967) “Hâcıbektâş Velî Mimari Manzumesi”, Türk Etnografya Dergisi, X, Ankara: 27-57.
• BAYRAKAL, Sedat-DAŞ, Ertan (2010): “Yelki (İzmir/Güzelbahçe) Mezarlığı”, Sanat Târihi Dergisi, XVII/2, İzmir: 25-41.
• BAYRAKAL, Sedat (2010): “Nevşehir’in Hâcıbektâş İlçesi’ndeki Bektâşi Kültürüyle İlişkili Türk Eserleri”, Türk Kültürü ve Hâcı Bektâş Velî Araştırma Dergisi, Bektâşilik Özel Sayısı, sayı 55, Ankara: 281-310.
• BİLGET, H. Burhan (1990): I. İzzeddin Keykâvus Darüşşifası , Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ÇAL, Halit-ÇAL, Özlem Ataoğuz (2008): Kastamonu Atabey Gazi Camisi ve Türbesi Hazirelerindeki Mezar Taşları, Kastamonu Belediyesi Yayınları, Ankara.
• ÇULPAN, Cevdet (1961): Serviler, I, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul.
• DAŞ, Ertan (2004): “Seferihisar’daki Osmanlı Dönemi Mezar Taşlarında Süsleme”, Dünden Yarına Seferihisar Sempozyumu Bildirileri, İzmir 7-8 Ekim 2004, İzmir: 29-39.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (1990): Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 9. baskı, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• ERSOY, Necmettin (2007): Semboller ve Yorumları, Dönence Yayınevi, İstanbul.
• GÜRSES, Remzi (1964): Hâcıbektâş Rehberi. Sanat Matbaası, Ankara.
• MÜLAYİM, Selçuk (1984): “Selçuklu Palmet Motiflerinin Tipolojisi”, Anadolu, sayı XX, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını, Ankara: 141-159.
• NOYAN, Bedri (1985): Bektâşilik Alevilik Nedir?, Ankara.
• ÖGEL, Semra (1987): “Anadolu Selçuklularının Taş Tezyinatı”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• ÖNEY, Gönül (1968): “Anadolu Selçuklu Sanatında Hayat Ağacı Motifi”, Belleten, XXXII/125, Ankara: 25-50.
• ÖNEY, Gönül (1992): Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• ÖNKAL, Hakkı (1992): Osmanlı Hanedan Türbeleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1954): Osmanlı Târih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, cilt III, İstanbul: 476.
• SAY, Yağmur-AYTAŞ, Gıyasettin-ER, Piri-DURDU, Aydın (2009): Haz: 800. Doğum Yıldönümü Anısına Hâcı Bektâş Velî. Ankara.
• ŞAPOLYO, Enver Behnan (1964): Mezhepler ve Tarikatlar Târihi, Türkiye Basımevi, İstanbul.
• SUNAR, Cavit (1975): Melâmîlik ve Bektâşilik, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• USTURA, Nilgün-BALATA, Refet Yalçın: Bergama Müzesi Osmanlı Dönemi Mezar Taşları.
• TAYANÇ, Muyin Memduh (1951), “Türk Süsünde Çiçek”, Tarih Hazinesi, 9, İstanbul: 434- 435.
• ÜLKER, Necmi (1986): “İzmir-Yağhanelerdeki Bektâşî Mezar Kitabeleri (XIX. ve XX. Yüzyıl)”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, IV, Ankara: 1-37.
• YÜKSEL, İ. Aydın (2009): Padişah Türbeleri, Kubbealtı Yayınları, İstanbul.