BEKTAŞİ EDEBİYATININ İKİNCİ DÖNEMİNDEKİ HÂKİM TEMALAR

Yıl 2011, Sayı: 59, 325 - 340, 04.09.2011

Mehmet Temizkan

Öz

Kuvvetli bir Şii etkisinin görülmeye başlandığı on altıncı yüzyıl, Bektaşilik ve Bektaşi edebiyatının ikinci döneminin başlangıcıdır. Bu dönemde, şairler ilk dönemden gelen temaları işlemeye devam etmişlerdir: On İki İmam sevgisi ve Muaviye ile Yezid’den nefret gibi temalar bu dönem şairlerinin sıkça işledikleri temalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak bir kısmı yaşanan olaylarla ilgili olan yeni temalar da pek çok şair tarafından sık sık tekrar edilerek işlenmiştir. Bu çalışmada, Bektaşi edebiyatının ikinci döneminde farklı yüzyıllarda yaşayan çok sayıda şair tarafından dile getirilen temalar, “hâkim tema” olarak adlandırılmış ve on başlık altında toplanmıştır. Çalışma içerisinde başvurulan konuyla ilgili örnekler, mümkün olduğu kadar bu edebiyatın “ulu”larından alınmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alevi, Bektaşi, edebiyat, ikinci dönem, hâkim temalar

DOMINANT THEMES IN THE SECOND PERIOD OF BEKTASI LITERATURE

Öz

Sixteenth century, with a strong Shi’i effect attached upon, is considered to be the beginning of the second era in Bektashi order and Bektashi literature. In this era, poets continued to focus on the previous era’s themes like love on Twelve Imams and hate on Muaviye and Yezidi. These themes have been used in poems. However, new themes are also frequently utilized sourced from the real events. In this study,themes of the Alevî-Bektashi literature’s second era are collected upon the name “dominant theme” and divided into ten titles. The samples that used in this study are tried to be derived from the “grand”s of the literature.

Anahtar Kelimeler

Alevi, Bektasi, literature, second period, dominant themes

Kaynakça

• ATALAY, Besim (1991): Bektaşilik ve Edebiyatı, çev. Vedat Atila, İstanbul, Ant Yayınları.
• BAYRI, M. Hâlid (MCMLIX) Vîrânî Hayatı ve Eserleri, İstanbul, Maarif Kitaphanesi.
• BİRDOĞAN, Nejat (1991): Şah İsmail Hatai, İstanbul, Can Yayınları.
• CAFEROĞLU Ahmet (1991): “Azerbaycan Edebiyatı”, Türk Dünyası Edebiyatı, Haz. Halil AÇIKGÖZ, Ankara, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki (1973): Hurufîlik Metinleri Katalogu, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ------------------------(1992): Alevî-Bektaşi Nefesleri, İstanbul, İnkılâp Kitabevi.
• KOCA, Turgut (1990): Bektaşi Alevi Şairleri ve Nefesleri, İstanbul, Maarif Kitaphanesi.
• KORKMAZ, Esat (2003): Ansiklopedik Alevilik-Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Kaynak Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar (1992): “Bektaşilik”, İslam Ansiklopedisi, C. 5. TDV. Yayınları.
• ----------------------- (2005): “Alevilik Tarihinin Temel Bir Problemi”, Uluslararası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu-I- Bildiriler-Müzakereler, Isparta, SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• OYTAN, M. Tevfik (2007): Bektaşiliğin İçyüzü, İstanbul, Demos Yayınları.
• ÖZTELLİ, Cahit (1971): Pir Sultan Abdal, İstanbul, Milliyet Yayınları.
• -------------------- (1976): Uyan Padişahım, İstanbul, Milliyet Yayınları.
• VAKTİDOLU, Adil Atalay (1998): Vîrânî Divanı ve Risalesi, İstanbul, Can Yayınları.