OSMANLI ARŞİV BELGELERİNDE LAZKİYE NUSAYRÎLERİ 19.YÜZYIL

Yıl 2010, Sayı: 54, 111 - 126, 28.01.2013

Uğur Akbulut

Öz

Bu çalışmada Lazkiye’de yaşayan Nusayrîler incelenmiştir. Kaynağını Osmanlı arşiv belgelerinin oluşturduğu araştırmada, Nusayrîlerin merkezî ve mahallî idare ile olan ilişkileri ele alınmıştır. Lazkiye Nusayrîleri, hem devlete hem de komşularına birtakım sıkıntılar çıkarıyorlardı. Vergilerini vermedikleri gibi çevre kaza ve köylere de saldırılar düzenleyerek sık sık huzurun bozulmasına neden oluyorlardı. XIX. yüzyılın sonlarına doğru ise Nusayrîlerin neredeyse toplu olarak eski inançlarını terk ederek Sünniliğe geçiş yaptıkları görülüyor. Bölgede faaliyet gösteren misyoner okullarına karşı Osmanlı Devleti de Lazkiye’de okullar açarak onların Sünniliğe geçmesini sağladı. Ardından da onlara İslam dininin kurallarını anlatmak için okullar ve mescitler inşa ettirdi. Fakat proje iyi yönetilemediği gibi I. Dünya Savaşı’nın çıkması da istenen sonucun alınmasını engellemiştir.

Anahtar Kelimeler

Lazkiye, Nusayrî, Suriye, Beyrut, Sayda, Lübnan, 19. Yüzyıl, II. Abdülhamid

THE NUSAIRIS OF LATAKIA IN OTTOMAN ARCHIVE DOCUMENTS 19th CENTURY

Öz

In this study, Nusairis who lived in Latakia were studied. In the study the source of which consisted of Ottoman archive documents, the relationship of Nusairis with the central and rural governments were sought. Latakia Nusairis caused some problems to the Empire and neighbour countries. They did not pay their taxes and also, constantly caused troubles by frequently attacking the villages in the surrounding. It is seen that, towards the ends of the 19th century, almost all Nusairis quitted their old beliefs and adopted Sunni Islam. Ottoman State led them to adopt Sunni Islam by opening schools in Latakia against the schools of missionary in the area. Afterwards, the empire founded some schools and mosques to teach them the principles of Islam. However, since the project was not successfully directed and First World War broke out, the expected outcomes could not be reached.

Anahtar Kelimeler

Latakia, Nusairi, Syria, Beirut, Saida, Lebanon, 19th Century, Abdulhamid II

Kaynakça

• NOT: Araştırmada kullanılan arşiv belgelerine bkz. Ali Sinan Bilgili-Selahattin Tozlu-Uğur Akbulut-Naim Ürkmez (2010), Osmanlı Arşiv Belgelerinde Nusayrîler, Ankara, Gazi Üni- versitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yay.
• Aksın, Ahmet. (2002). “Kur’a-i Şer’iye Usulünün Harput ve Çevresinde Uygulanması ve Karşılaşılan Tepkiler”, XIII. Türk Tarih Kongresi, III/II, (Ankara 4-8 Ekim 1999), 1-8.
• Altundağ, Şinasi. (1944). “Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Suriye’de Hâkimiyeti Esnasında
• Tatbik Ettiği İdare Tarzı”, Belleten, VIII/30, 231-243, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları Buzpınar, Şit Tufan. (2003). “Lazkiye”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 27, 117-118.
• BVS/1310. Sâlnâme-i Vilâyet-i Beyrut, Beyrut.
• Çadırcı, Musa. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Ya- pısı, Ankara: Tarih Kurumu Yayınevi.
• Çakar, Enver. (2003) “XVI. Yüzyılda Şam Beylerbeyliğinin İdarî Taksimatı” Fırat Üniversite- si Sosyal Bilimler Dergisi, C.13, S.1, 351-374.
• Dearborn, Henry Alexander Scammell. (1819). A Memoir on the Commerce and Navigati- on of the Black Sea, and the Trade and Maritime Geography of Turkey and Egypt, II, Boston.
• Elisséeff, N. (1986) “Ladhikiyya”, The Encyclopaedia of Islam, V, 589-593, Leiden: E.J. Brill.
• Hartman, Martin. (1882). “Das Liwa el-Ladkidje und die Nahiye Urdu”, Zeitschrift des De- utschen Palaestina-Vereins, XIV, 151-255.
• Heyd, W. (2000). Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, çev. Enver Ziya Karal, Ankara: Türk Tarih Ku- rumu Yayınevi.
• Holt, P.M. (2007). Haçlı Devletleri ve Komşuları, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Karpat, Kemal. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikler, çev.
• Bahar Tırnakçı, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Küçük, Cevdet. (1994). “Osmanlı İmparatorluğu’nda “Millet Sistemi” ve Tanzimat”, Mustafa
• Reşit Paşa ve Dönemi Semineri Bildiriler, 13-23 Ankara: Tarih Kurumu Yayınevi. Ortaylı, İlber. (2004). “Alevilik, Nusayrîlik ve Bâb-ı Âlî” Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla
• Türkiye’de Aleviler Bektaşîler ve Nusayrîler, 35-46, İstanbul: Ensar Neşriyat. Öz, Mustafa. (2004). “Nusayrîyye”, Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Aleviler
• Bektaşîler ve Nusayrîler, 181-193, İstanbul: Ensar Neşriyat. Robinson, George. (1837). Three Years in the East: Being the Substance of a Journal Written
• During a Tour and Residence in Greece, Egypt, Palestine, Syria and Turkey in 1829, 1830, and 1832, London.
• Runciman, Steven. (1987). Haçlı Seferleri Tarihi, II, çev. Fikret Işıltan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Sakin, Orhan. (2008). Osmanlı’da Etnik Yapı ve 1914 Nüfusu, İstnabul: Ekim Yayınları.
• Sevim, Ali. (1995). Suriye-Filistin Selçuklu Devleti Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Ya- yınevi.
• Talhamy, Yvette. (2008). “The Nusayrî Leader Isma‘il Khayr Bey and the Ottomans (1854- )”, Middle Eastern Studies, Vol. 44, No. 6, 895–908.
• Ülman, A. Halûk. (1966). 1860-1861 Suriye Buhranı, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal
• Bilgiler Fakültesi Yayınları. Volney, C. Francois. (1805/). Travels Through Syria and Egypt, in the Years 1783, 1784 and , II, London.