SURİYE BÖLGESİNDE İKİ İNANÇ HAREKETİ: NİZÂRÎ İSMÂİLÎLERİ VE NUSAYRÎLİK

Yıl 2010, Sayı: 54, 183 - 198, 28.01.2013

Ayşe Atıcı Arayancan

Öz

İslam’ın bâtın ve zahir anlayışı çerçevesinde birleşen Şii fırkalarından Nusayrîlik ve Nizârî İsmâilîleri Fatımî iktidarından kurtularak Suriye bölgesinde benzer propagandalar yürütmüş, iktidar mücadelesi vermiş ve siyasî olaylarda taraf olmak zorunda kalmışlardır. Bu makalede, Nusayrîlerin ve Nizarî İsmâilîlerinin Suriye bölgesinde hâkimiyet kuran Selçuklu, Eyyubî, Moğol, Memlûklu ve Haçlılara karşı yürütmüş oldukları mücadeleler incelenirken, birbirileri üzerinde bıraktıkları itikadi etki üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nusayrî, İsmâilîler, Râşidüddin Sinân, Nizarî, Suriye, Şii, Haçlı

TWO MOVEMENT IN SYRIAN REGION:NIZARID ISMAILIANS AND NUSAIRI

Öz

Uniting under the Islamic concept of the hidden and the obvious, shiite sects of Nusayri and Nizarid İsmaillians were freed from the Fatimid Authority, spread propagandas in the Syrian region, carried out power struggle and had to take side in the political events. The present article takes a close look at Nusayri and Nizarid İsmailians’ struggles against Seljuks, Eyyubis, Mongols, Mamluks and Crusadors and sheds light on the effects that they made on each other’s beliefs.

Anahtar Kelimeler

Nusairi, İsmailians, Raşidüddin Sinan, Nizarid, Syrian, Shiite, Crusador

Kaynakça

• ATEŞ,Ahmet,(1954).“Gazali’nin İsmâilîlerin Belini Kıran Delilleri, Kitab Kavasım Al İsmâilîya” İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 1(11).
• _________, (1952). “İsmâilîye”, İ.A., İstanbul: MEB, V:341.
• CHILDRESS, David Hatcher, (2003).Pirates and the Lost Templar Flett:The Secret Naval War Between the Knights, USA: Adventure Unlimites Press.
• ÇAĞATAY, Neşet ve İbrahim Agâh ÇUBUKÇU (1965). İslam Mezhepleri Tarihi 1, Ankara: A.Ü İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• ÇUBUKÇU, İbrahim Agâh, (1964).Gazali ve Bâtınîlik, Ankara, Resimli Posta Matbaası.
• DAFTARY, Farhad, (2001). Muhalif İslam’ın 1400 Yılı İsmâilîler: Tarih ve Kuram, Çev. Ercüment ÖZKAYA, Ankara: Rastlantı Yayınları.
• ____________,(1995).“Rashıd Al-din Sinân”,The Enclopaedia of İslam, Leiden, VIII.
• DALKIRAN, Sayın,( 2003). “Târih-i Cevded’te İslam Mezhepleri: Dürzîlik ve Nusayrîlik”, A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum: A.Ü.Yayınları.
• EBU’L FEDAÎL, Muhammed Hammadi b.Malik, (1948). Bâtınîlerin ve Karmatilerin İç Yüzü, çev. Şemseddin Günaltay, Ankara: Diyanet Başkanlığı Yayınları.
• GÜLÇİCEK, Ali Duran, (2005). “Nusayrî Aleviler”,Türk Kültürü Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, Ankara, 34. http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr
• HALM, Henz,(2001). Shi’ism,Edinburg : Edinburg Universty Press.
• __________, (1989).“Bateniye”,Encyclopedia İranıca, London and Newyork: Routledge & Kegan Paul, III.
• HAMILTON, Bernard, (2000). The Leper King and His Heirs: Baldwin IV and The Crusader Kimgdom of Jerusalem, New York: Cambridge University Press.
• HODGSON, G.S. Marshall, (1955) . The Order Of Assassins, London: Mounte & Go, Gravenhage.
• İBN BATTÛTA,(2004).Tancalı İbn Battûta ve Seyahatnamesi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, II.
• İBNÜ’L ADÎM.(1951–1968). Zübdetü’l-Haleb min Tarihi Haleb, yay. Sami ed-DEHHAN, Dımaşk, 1 (III).
• ______________,(1982). Bugyet-‘t-taleb fi Tarihi Haleb (Seçmeler),Biblografilerle Selçuklular Tarihi, Çev. Ali SEVİM, Ankara: TTK .
• İBNÜ’L ESÎR, (1987).El Kamil Fi’t–Tarih Tercümesi (İslam Tarihi),Çev.Abdülkerim ÖZAYDIN, İstanbul: Bahar Yayınları,10-11
• JAMAL,Nadia Eboo,(2002).Surviving The Mongols, Nizârî Quhistani and The Continuity of İsmâilî Tradition in Persia, London: I.B. Taurıs Publishers, The İnstute of İsmâilî Studies.
• KAYGUSUZ, İsmail,( 2004). Nizârî İsmâilî Devleti Kurucusu Hasan Sabbah ve Alamut Öğretisi, Tarihi, Felsefesi, İstanbul: Su Yayınları.
• ______________,(2009). “Nusayrilik ve Nusayrîler”, http://ismailkaygusuz.com/
• KOPRAMAN, Kazım Yaşar , (2005)Makaleler,Haz.E.Semih YALÇIN, Altan ÇETİN, Ankara: Berikan Yayınları.
• LEWİS, Bernard,(1955).İsmâilîtes and Assasins, Chapter 4 of K.M.Setton A History of The Crusades, Philadelphia.
• ____________,(1960).“İsmâilîler”, İA., Istanbul:MEB,V-2:1120-1123.
• ____________,(1999).Haşşaşiler (Ortaçağ İslam Dünyasında Terörizm ve Siyaset) Çev. Ali AKTAN, İstanbul: Sebil Yayınevi
• LOCHART, L., ve MGS Hodgson (2008 )“Alamût” A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Çev.Süleyman TÜLÜCÜ, Erzurum, 38:247-255.
• MADDEN, Richard Robert, (1862).The Turkish Empire, London: Christianity and Civilization, T.Cautlay Newby.
• MADELUNG W. (1978).“İsma’iliyya” The Encylopedia of İslam, Leiden: E.J. Brill,
• MANTRAN, Robert, (1981) İslam’ın Yayılış Tarihi (VII-XI. Yüzyıllar ),çev.İsmet KAYAOĞLU, A.Ü İlahiyat Fakültesi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• MEHDİ, Mahgug, (1382). İsmâilîye, Tahran: Esatir.
• MERÇİL, Erdoğan (2002).“Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi”, Genel Türk Tarihi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 3.
• MİRZA, Nasseh Ahmed, (1997). Syrian İsmâilîsm, London: Cuzon Press.
• NANJİ Azim ve Farhad DAFTARY, (2007). “The Ismailis and Their Role in the History of Medieval Syria and the Near East “The Aga Khan Trust for Culture, London: The Institute of Ismaili Studies.
• NİZÂM’ÜL MÛLK,(2003).Siyasetname, Nurettin BAYBURTLUGİL, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ÖZ, Mustafa, (1988). “İsmâilîye” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları,13: 128- 133.
• ÖZATAĞ, Onur, (2008). Suyûtî’nin “Tarihu’l Hulafa “ Aldı Eserine Göre XI-XIV Yüzyıllarda Selçuklular, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: A.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZAYDIN, Abdülkerim, (2002 ).“Selçuklular Zamanında Suriye’deki Bâtınî Faaliyetleri”, Türklük Araştırmaları Dergisi, İstanbul,12: 195-207
• SARIKAYA, Saffet, (2002).“Türklerin İslamlaşma Süreçlerinde Mezheplerin ve Tarikatların Yeri”, Türkler, İstanbul: Yeni Türkiye Yayınları,3.
• ____________,(2006). “XIII-XIV.yy’da Güneydoğu Anadolu’da Görülen Gali Fırkaların Bektaşilikle İlişkisi Üzerine” Uluslararası GAP Bölgesinde Alevi-Bektaşi Yerleşmeleri ve Şanlıurfa Kültür Mozaiğinde Kısas, Şanlıurfa.
• SAMANCIGİL, Kemal, (1945).Bektaşilik Tarihi, İstanbul: Tecelli Matbaası.
• SEVİM, Ali, (1983).Suriye Selçukluları II, Ankara: DTCF.
• __________,(1991).“Bugyet’ü’t-Taleb Fî Tarihi Haleb’inde Selçuklular ile İlginç Bilgiler”,Belgeler, Ankara: TTK, LIV (209–211).
• _____________, (2000).Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, Ankara: TTK.
• _______,(2000).“İbnü’l Adim’in Zübdetü’l-Haleb Min Tarihi Haleb adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler”, Belgeler, Ankara: TTK, XXI(25).
• _________ ve Erdoğan MERÇİL, (1995) Selçuklu Devletleri Tarihi, Ankara: TTK.
• ŞEŞEN, Ramazan(1995).“Eyyubîler” DİA,İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, XII
• TAVÎL, Muhammed Emin Gâlib, (2004). Nusayrîler: Arap Alevilerinin Tarihi, Çev: İsmail ÖZDEMİR, İstanbul: Chivi Yazıları.
• TÜRK, Hüseyin, (2005).Anadolu’nun Gizli İnancı Nusayrîlik: İnanç Sistemleri ve Kültürel Özellikleri, İstanbul: Kaknüs.
• ÜZÜM, İlyas, (2007). “Nusayrîlik”, İA, İstanbul: MEB, XXXIII, 271.
• WILLEY, Peter, (2005). Eagle’s Nest, İsmâilî Castles in İran and Syria, London: The İnstute of İsmâilî Studies.
• ZEHRA, Muahmmed Ebû, (1989). İslam’da Siyasî Ve İtikadî Mezhepler Tarihî, İstanbul: Hisar Yayınevi.