NUSAYRÎLERİN SOSYAL YAPILARI VE CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA TÜRKİYE’DE YAŞAYAN BU TOPLULUĞA DEVLETİN YAKLAŞIMLARI

Yıl 2010, Sayı: 54, 199 - 212, 28.01.2013

Erdal Aksoy

Öz

Nusayrî kavramı ile ilgili olarak farklı bakış açılarına dayalı pek çok tanımlama yapılmıştır. Bu çalışmada, Nusayrîlik konusunda yapılan kavramsal çerçevelere yer verilerek bu çerçeveler açıklanmaya çalışılmıştır. Osmanlı Devleti dönemindeki sosyal ve hukuki statüleri açıklandıktan sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında devletin bu topluluğa yaklaşımı üzerinde durulmuştur. Bu yaklaşım, hem Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılan akademik çalışmalardan hem de devlet tarafından yaptırılmış olan raporlardan faydalanılarak ortaya konulmuştur. Bu çalışmalardan hareketle, devletin Nusayrîleri Türk milletini oluşturan unsurlardan biri olarak değerlendirdiği ve bu çerçevede bu topluluğa yönelik politikalar geliştirmeye çalıştığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Alevi, Nusayrî, sosyal yapı, Osmanlı devleti, millet sistemi, takiyye, Türkiye Cumhuriyeti

SOCIAL STRUCTURE AND THE FIRST YEAR OF NUSAIRIS REPUBLICAN THIS COMMUNITY LIVING IN TURKEY IN THE STATE APPROACHES

Öz

Many definitions have been made for the term ‘Nusayrî’ based on different points of view. In this study tackling the conceptual frameworks concerning Nusayrîsm an attempt has been made to explicate these frameworks. After explaining their social and juristic status in the period of Ottoman State, the approach has been discussed taken by the state towards this community in the early years of the Turkish Republic. This approach has been put forward in view of both the academic studies conducted in the early years of the Republic and the reports which have been prepared by the states. It is seen that the Turkish state has evaluated Nusayrîs as one of the elements forming Turkish nation and from this perspective it has tried to develop policy towards this community

Anahtar Kelimeler

Alevi, Nusairi, social structure, Ottoman Empire, system of nations, taqiyya, Republic of Turkey

Kaynakça

• Baha Said Bey (2000): Türkiye’de Alevi-Bektaşi, Ahi ve Nusayrî Zümreleri, (Yayına hazırlayan: Doç.Dr. İsmail GÖRKEM), Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• DALKIRAN, Sayın (2003): “Tarih-i Cevdet’te İslam Mezhepleri II (Dürzîlik ve Nusayrîlik)”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 21, 201–217.
• DEMİRBAŞ, Esin (2004): Etnik Azınlıklar, Kültürel Entegrasyon ve Medyada Temsil: Nusayrî Topluluğu Örneği, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• DERİNGİL, Selim (1993): “The Invention of Tradition in late Ottoman Empire” Comparative Studies in Society and History, vol. XXXV. 1993/1, s. 15–16.
• ENER, Kasım (1993): Tarih Boyunca Adana Ovasına Bir Bakış, Hakan Ofset, Adana.
• ESKİOCAK, Nasreddin (1997): İlk Alevi Kimdir?, İstanbul, Can Yayınları.
• Et-TAVİL, Muhammed E.G. (2000): Arap Alevilerinin Tarihi, Nusayrîler, Çev. İsmail Özdemir, İstanbul, Çivi Yazıları.
• FİRRO, Kais (1999): “Nusayrîliğin Milliyetçilik ve Milli Devlete Adaptasyonu”, Tarihi Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Aleviler, Bektaşiler, Nusayrîler Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, Ensar Neşriyat.
• KESER, İnan (2008): Kent Cemaat Etnisite: Adana ve Adana Nusayrîleri Örneğinde Kamusallık, Ankara, Ütopya Yayınevi.
• KESER, İnan (2006): Kentsel Dinamikler ve Kamusal Alan Farklılaşması: Adana Nusayrîleri, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• MASSİGNON, Louis (1964): “Nusayrîler”, İslam Ansiklopedisi, C. 9, MEB Yayını.
• ORTAYLI, İlber (1999): “Alevilik, Nusayrîlik ve Bâb-ı Âlî”, Tarihi Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Aleviler, Bektaşiler, Nusayrîler Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, Ensar Neşriyat.
• ------------------------- (2004): “Osmanlı Millet Sistemi ve Sosyal Boyutları”, Türkiye Günlüğü, 77, 143–148.
• ÖZ, Mustafa (1999): “Nusayrîyye”, Tarihi Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Aleviler, Bektaşiler, Nusayrîler Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, Ensar Neşriyat.
• ÖZBEK, Tarık (2006): Nusayrî Etnik Kimliğinin Simgesel Oluşumu, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• ÖZEZEN, M. Tevfik (1992): Basında Diyanet Olayı ve Alevilik, Adana.
• SERTEL, Ergin (2005): Dini ve Etnik Kimlikleriyle Nusayrîler, Ankara, Ütopya Yayınevi.
• SİNANOĞLU, Abdülhamit (1997): Nusayrîlerin İnanç Dünyası ve Kutsal kitabı, Esra Yayınları, Konya.
• TALHAMY, Yvette (2008): “The Nusayrî Leader Isma‘il Khayr Bey and the Ottomans (1854–58)”, Middle Eastern Studies, 44, 895–908.
• TANKUT, H. Reşit (1938): Nusayrîler ve Nusayrîlik Hakkında, Ankara, Ulus Basımevi.
• TURAN, Ahmet (1973): Les Nusayrîs de Turquie dans la Region d’Hatay, Doktora Tezi, Paris.
• TÜRK, Hüseyin (2002): Nusayrîlik (Arap Aleviliği) ve Nusayrîlerde Hızır İnancı, Ankara, Ütopya Yayınevi.
• TÜRK, Hüseyin (2005): Anadolu’nun Gizli İnancı Nusayrîlik: İnanç Sistemleri ve Kültürel Özellikleri, İstanbul, KaknüsYayınları
• ULUÇAY, Ömer (1996): Arap Aleviliği: Nusayrîlik, Gözde Yayıncılık, Adana.
• -----------------------(2003): Nusayrîlik: İnanç Esasları -Tenasuh, Karahan Kitabevi, Adana.
• VAN DAM, Nikolas (2000): Suriye’de İktidar Mücadelesi: Esad ve Baas Partisi Yönetiminde Siyaset ve Toplum, Çev. S. İdiz ve A.F. Çalkıvık, İstanbul, İletişim Yayınları.