Nusayrîlerde Hızır İnancı

Yıl 2010, Sayı: 54, 225 - 242, 28.01.2013

Hüseyin Türk

Öz

Hatay bölgesinde yaşayan Nusayrîler Arap Alevileri , diğer etnik gruplara göre, daha izole ve daha gizli bir örgütlenmeye sahiptirler. Geleneklerini ve inançlarını korumanın, yaşamlarını sürdürmenin bir yolu olarak gördükleri “gizliliği” ve kapalı cemaat yaşamını, tamamıyla bir korunma ve savunma mekanizması olarak bugüne kadar sürdürmüşlerdir. Nusayrîlik Hz. Ali’nin tanrılaştırılması, Hızır inancının, türbe inancının ve reenkarnasyon inancının güçlülüğü, tevil ve takiyye ile belirginleşen; kapalı cemaat örgütlenmesi ve gizlilik esasına dayanan, Bâtıni İslami bir mezheptir. Fonksiyonel olarak birbirine bağlı olan bu özelliklerin tümü Nusayrî inanç sistemini oluşturmaktadır. Alan araştırması biçiminde yapılan bu çalışmada Hızır inancının güçlü olması ile Hızır’ın Nusayrî inancındaki kimlik algısı arasındaki ilişki konusunda alan araştırmasından elde edilen bilgiler verilmekte ve tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hatay, Hızır İnancı, Hızır’ın Kimliği, Nusayrîlik

KHEZR BELIEF IN NUSAIRIES

Öz

Nusayrîes or Arab Alawies living in Hatay region have somewhat more isolated and more secret way of life compared with other ethnic groups. Nusayrîes have so far maintained a closed social life rather than in “secrecy” , which they consider essential to sustain their traditions and beliefs. Nusayrî belief forms an esoteric Islamic section based on closed communal system and secrecy, where Hz. Ali is deified. The power of khezr belief, shrine practise and reincarnation faith are all functionally interdependent elements accompanied with hypoericy and gloss that constitute Nusayrî belief system. Carried out as a “field work”, this study aims to provide information and to discuss therelation between the powerful Khezr belief and the perception od his ıdentity in the Nusayrî belief

Anahtar Kelimeler

Hatay, Nusayrîye, Khezr belief, The Identity of Khezr

Kaynakça

• BORATAV, Pertev Nail. (1964). “Türklerde Hızır”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: M.E.B. Basımevi. Cilt 5.
• ET-TAVİL, Muhammed Emin Galib. (2000). Arap Alevilerinin Tarihi, Nusayrîler. Çev. İsmail Özdemir. İstanbul: Çivi Yazıları.
• GÜNGÖR, Kemal.(1956). “Anadolu’da Hızır Geleneği ve Hıdırellez Törenlerine Dair Bir İnceleme”. Türk Etnoğrafya Dergisi. Sayı 1: 56-72.
• KARASU, Mehmet.(1997). Harbiye (Tarih Kültür Kimlik). Antakya: Onur Ofset.
• KORKMAZ, Esat. (1997). İmam Cafer Buyruğu, Haz. Esat Korkmaz. İstanbul: Ant Yayınları.
• MASSİGNON, Louis.(1964). “Nusayrîler”. İslam Ansiklopedisi, İstanbul: M.E.B. Yayını. Cilt 9: 365-370.
• MELİKOFF, Irene. (1994). Uyur İdik Uyardılar, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları. İstanbul: Cem Yayınevi.
• MEVLANA, (1989). Şark İslam Klasikleri Divan-ı Kebirden Seçme Şiirler I. Ankara: M.E.B. Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar.(1990). İslam Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Ens. Yayını.
• OLSSON, Tord. (1999). “Dağlıların ve Şehirlilerin “İrfan”ı, Suriyeli Alevilerin Ya da Nusayrîlerin Mezhebi”. Alevi Kimliği. Haz. T.Olsson vd. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı. S. 215-237.
• SERİN, Şerafettin. (1999). Ehli Beyt İzinde Alevi Nusayrîler. Adana: Cihan Ofset.
• TÜRK, Hüseyin. (2001). “Nusayrîlik: İnanç Sistemleri ve Kültürel Özellikleri”. Folklor/ Edebiyat. Ankara: Ürün Yayınları. Sayı 28:127-145.
• TÜRK, Hüseyin. (2002). Nusayrîlik (Arap Aleviliği) ve Nusayrîlerde Hızır İnancı. Ankara: Ütopya Yayınları.
• TÜRK, Hüseyin. (2005a). Anadolu’nun Gizli İnancı: Nusayrîlik, Kültürel Özellikleri ve İnanç Sistemi. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• TÜRK, Hüseyin. (2005b). “Alawism and Concealment: The Unclehood Tradition in the Nusayrîye”, Alavıs and Alavısm Transformed Identıes, Haz. Hege Irene Markussen. İstanbul: The Isıs Press.
• TÜRK, Hüseyin. (2009). Kültürlerin Bin Yıllık Hoşgörüsü Evliyalar Diyarı Hatay. Adana: Karahan Kitabevi.
• ULUÇAY, Ömer. (1997). Dilde ve Gönülde Hz.Ali. Adana: Gözde Yayınları.
• WEULERRESSE, S. (1935). “Antioche Essai de Geographie Urbaine, Français de damas”. Bulletine D’Etudes Orıantales. Kahire. Volum IV: 28-79.
• ZELYUT, Rıza.(1995). “Hızır İnancı”. Nefes. Yıl 2, Sayı 16: 13-16.