NUSAYRÎLER VE NUSAYRÎLİK BİBLİYOGRAFYASI

Yıl 2010, Sayı: 54, 323 - 350, 28.01.2013

Selahattin Tozlu

Öz

Bu çalışma, Nusayrîliğe ve Nusayrilerin yayılma alanlarına yönelik bir bibliyografya denemesi içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Nusayrî, bibliyografya

NUSAIRIS AND A BIBLIOGRAPHY ABOUT THEM

Öz

This study has been included a bibliography about Nusairis and their living areas

Anahtar Kelimeler

Nusayri, bibliography

Kaynakça

• A. Davişa, Arap Milliyetçiliği, çev. L. Yalçın, Literatür Yay., İstanbul 2004.
• A. von Kremer, “Die Heidengemeinden der Nosairyer im nördlichen Syrien und in Cilicien”, Das Ausland, 1872, s. 553-558.
• Abdurrahman Bedevi (Dr.), Mezâhibü’l-İslâmiyyîn (The Doctrines of Muslims) II, el-İsmâiliyye, el-Karâmıta, en-Nusayriyye, Beyrut 1973, s. 749-1257 (Bu eserin Nusayrîler ile alakalı kısmının ayrı basımına bk. en-Nusayriyye (The Nosairis), Beyrut 1973, s. 423-506).
• Abdurrahman Melek (Müstakil Hatay Devleti Başbakanı), Hatay Nasıl Kurtuldu, TTK. Yay., Ankara 1991.
• Abdurrahman Togayhan, “Kültürel Farklılıklar Ekseninde Nusayrîlik Üzerine Bir Din Sosyslojisi Araştırması: Mersin Alevîliği Örneği”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10/14, s. 57-91
• Abdülhamit Sinanoğlu, Nusayrîlerin İnanç Dünyası ve Kutsal Kitabı (Çağımızda Batınilik Örneği), Esra Yay., İstanbul 1997.
• Abraham Parsons, “Travels in Asia and Africa; including a Journey from Scandaroon to Aleppo; and over the Desert to Bagdad and Bussora”, The Critical Review, vol. XIV, London 1808, s. 135-150. (İskenderun’da hem konsulluk yapan hem de deniz ticaretiyle uğraşan A. Parsons’un seyahat notları İskenderun’dan başlar ve bölgedeki İskenderun, Belen, Karamurt, Süveydiye ve Ordu hakkında bilgi içerir. Mesela, İskenderun evlerinin taştan yapılmış olduğu ve yaklaşık 800 kişinin yaşadığı kayıtlıdır. İkisi birlikte kullanılması gereken bu seyahatin bundan ayrı bir yayınına bk. Abraham Parsons, “Travels in Asia and Africa”, The London Review, vol. II, August-November 1809, London 1809, s. 363-372).
• Adem Tutar, “İşgal Yıllarında Hatay’ın Demografik Yapısı”, Türkiye’nin Güvenliği Sempozyumu (Elazığ 2001), Fırat Üniversitesi Yay., Elazığ 2002, s. 723-734.
• Adem Tutar, XX. Yüzyıl Hatay Tarihi ve Günümüz İnanç Coğrafyası, (İnönü Üniversitesi, Doktora Tezi), Malatya 1997.
• Ahmed Cevdet Paşa, Târîh-i Cevdet I, tertib-i cedid, Dersaadet 1309 (Hem Osmanlı Tarihçiliği hem Fırka-i Islahiye’de çalışmışlığı hem de Halep Valiliği dolayısıyla bölgeyi iyi bilen ve yazan Cevdet Paşa’nın, Nusayrîlere dair notları vardır s. 332-334).
• Ahmed Şerif, Anadolu’da Tanin I, yay. haz. Mehmed Çetin Börekçi, TTK. Yay., Ankara 1999, (Tanin Gazetesi için Anadolu’yu dolaşan ve yazan Ahmed Şerif ’in 1910 yılındaki notlarıdır. Bölgemize dair Erzin, Dörtyol, İskenderun, Payas, Hassa, Kırıkhan, Islahiye, Bahçe ve Osmaniye kısımlarında bilgiler verir).
• Ahmet Faik Türkmen, Hatay Manda Tarihi IV, Silahlı Mücadele Devresi, İstanbul 1939.
• Ahmet Faik Türkmen, Mufassal HatayI, Coğrafya, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1937.
• Ahmet Faik Türkmen, Mufassal HatayII, Tarih, Reklam Basımevi, İstanbul 1937.
• Ahmet Faik Türkmen, Mufassal Hatay TarihiIII, Hatay Şairleri, İktisat Matbaası, Antakya 1939.
• Ahmet Halaçoğlu-Mustafa Öztürk, Hatay’ın Anavatan’a Katılmasında Dörtyol’un Yeri ve Önemi, 1938 Suriye Olayları ve Halil İbrahim Efendi’nin Faaliyetleri, TTK. Yay., Ankara 1995.
• Ahmet Turan, “Kitâbu’l-Mecmu’nun Tercümesi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8, Samsun 1996, s. 5-18 (Süleyman el-Adenî’nin 1863 yılında Beyrut’ta yayımlanan Nusayrîlerin el kitabının çevirisidir).
• Ahmet Turan, Les Nuayris de Turquie dans la Region d’Hatay, Doktora Tezi, Paris 1973.
• Ali Gülşehri-Resul Tosun, Nusayrilik ve Suriye’de Nuasyri Zulmü, Nizam Yay., İstanbul 1981, 110 sayfa.
• Âlim Koray Cengiz, Dil-Kültür İlişkisi Açısından Hatay’da İki Dillilik, Mustafa Kemal Üniv. Sosyal Bilimler Enst., Yüksek Lisans Tezi, Antakya 2006.
• Anderson, Rufus (1861), Memorial Volume of the First Fifty Years of the American Board of Commissioners for Foreign Missions, Boston.
• Anderson, Rufus (1872-I), History of the Missions of the American Board of Commissioners for Foreign Missions of the Oriental Churches, Boston.
• Anderson, Rufus (1872-II), History of the Missions of the American Board of Commissioners for Foreign Missions of the Oriental Churches, Boston.
• Andre Raymond, “Islamic City, Arab City: Orientalist Myths and Recent Views”, British Journal of Middle Eastern Studies 21/1, 1994, s. 3-18 (Şehir Tarihçisi olan Raymond’un bu makalesi de diğerleri gibi İslam şehri ve bu bağlamda Arap şehrine ayrılmıştır ve Antakya örneği de vardır).
• Andre Raymond, Osmanlı Döneminde Arap Kentleri, (çev. Ali Berktay), Tarih Vakfı Yay., İstanbul 1995.
• Andrew Archibald Paton, A History of the Egyptian Revolution, from the Period of the Mamelukes to the death of Mohammed Ali; from Arab and European Memoirs, Oral Tradition, and Local Research, II, London 1863 (Mısırlı İbrahim Paşa zamanında Suriye’nin işgal ve idaresine değindikten ayrı, Lazkiyeli Nusayrîlerin Halep’e taarruzunu anlatır, s. 117-118’de sonki notu).
• Andrew Archibald Paton, Die Heutigen Syrier oder Gesellige und Politische Zustande der Eingeborenen in Damaskus, Aleppo und im Drusengebirg, Stuttgart und Tübingen 1845 (1841-1843 yıllarında bölgenin durumu; Antakya, İskenderun, Belen-Payas hattı ve Küçük Alioğullarından Mıstık /Mustafa/ Bey, Süveyde-Bityas ve burada yaşayan Nusayrîlerin inanışlarına dair özel bilgiler vardır).
• Anton Theodor Hartmann, Oluf Gerhard Tychsen oder Wanderungen durch die mannigfaltigsten Gebiete der biblisch-asiatischen Literatur: ein Denkmal der Freundschaft und Dankbarkeit, Bremen 1818 (Nusayrîlere ayırdığı özel bir başlıkta /Ueber die Nossairier/ epeyce bilgi vardır. s. 428-444).
• Arı İnan, Tarihe Tanıklık Edenler, Çağdaş Yay., İstanbul 1997 (içinde özellikle Milli Mücadelede bölgenin durumu, Sancak Meselesi ve Hatay’ın kurtuluşu ve sonrasına dair, bizzat yaşayanlarla yapılmış konuşmaların dökümü vardır; ancak şu şahıslarla yapılan mülakat ve onlardan alınan bilgiler önemlidir: Hatay Valisi Şükrü Sökmensüer, Tayfur Sökmen, Abdurrahman Melek ve Hamdi Selçuk).
• Âsım Us, Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım: Meşrutiyet ve Cumhuriyet Devirlerine Ait Hâtıralar ve Tetkikler, Vakit Matb., 1964 (İskenderun Sancağı olarak Suriye’ye bağlanan yerlerde dayatılan arapça ve bunun imkânsız olduğu Reyhanlı’daki durum).
• Aucher-Eloy, Relations de Voyages en Orient de 1830 a 1838, (yay. M. Le Comte Jaubert), Paris 1843 (1834 yılındaki seyahatte Misis, Kurtkulağı, Ayas, İskenderun, Belen ve Karamurt Hanı üzerinden Antakya’ya gelir, bu aradaki Türkmenlere ve diğer yaşayanlara işaret eder, Beytü’lMâ /Defne/ ve Süveydiye hakkında bilgiler verir, s. 81-84).
• Ayhan Aydın, Günümüz Alavei, Bektaşi, Mevlevi, Nusayri İnanç ve Toplum Önderlerinin Görüş ve Düşünceleri, Cem Vakfı Yay., İstanbul 2006.
• Ayşe Başçetinçelik, Adana Halk Kültüründe Geçiş Törenleri: Doğum, Evlenme, Ölüm, Çukurova Üniv. SBE., Yüksek Lisans Tezi, Adana 1998.
• Baha Said (2000), Türkiye’de Alevî-Bektaşî, Ahi ve Nusayrî Zümreleri, (yay. haz. İsmail Görkem), Kültür Bak. Yay., Ankara.
• Baha Said, Türkiye’de Alevî-Bektaşî, Ahi ve Nusayrî Zümreleri, (yay. haz. İsmail Görkem), Kültür Bak. Yay., Ankara 2000.
• Baptistin Poujoulat, Recits et Souvenirs d’un Voyage en Orient, Tours 1859.
• Barbara C. Aswad, “Visiting Patterns among Women of the Elite in a Small Turkish City”, Anthropological Quarterly 47/1, Visiting Patterns and Social Dynamics in Eastern Mediterranean Communities, Jan., 1974, s. 9-27.
• Barton, James L. (2010), Türkiye’de Gündoğumu (Amerikan Misyoner Heyeti Sekreterinin Anıları), çev. Zekeriya Başkal, Yeditepe Yay., İstanbul.
• Bayard Taylor, The Lands of The Saracen; or, Pictures of Paletsine, Asia Minor, Sicily, and Spain, New York 1862. (Bu eserin başka bir baskısına bk. The Lands of the Saracens; or, Pictures of Paletsine, Asia Minor, Sicily and Spain, New York 1886).
• Bernard H. Springett, Secret sects of Syria and the Lebanon: consideration of their origin, creeds and religious ceremonies, and their connection with and influence upon modern freemasonry, 1922 (Nusayrîlere dair birkaç makalenin bulunduğu eserin birçok tıpkıbasımı olup, 2010 yılında son baskısı yapılmıştır).
• Bernard Lewis, “İsmâ’îlîs Notes”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 12/3-4, 1948, s. 597-600 (İsmaililer ve bu münasebetle Nusayrîlere dair notlardır).
• Bernard Lewis, “Saladin and the Assassins”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 15/2, 1953, s. 239-245 (Selahaddin Eyyubi dönemindeki Haşhaşi ve İsmaililer ve bunlarla alakalı olan Nusayrîlere değinir)
• Bernard Lewis, “The Sources for the History of the Syrian Assassins”, Speculum 27/4, Oct. 1952, s. 457-489 (Suriye bölgesindeki Haşhaşiler, İsmaililer gibi Bâtınilerin kaynaklarını inceler, bunlar münasebetiyle Nusayrî taifesine değinir).
• Bircan Kalaycı Durdu, “Hatay Alevilerinde (Nusayrîlerde) Ölümle İlgili Gelenek ve İnanışlar”, Türk Halk Kültürü Araştırmaları 2001, Kültür Bak. Yay., Ankara 2006, s. 155-172. Bülent Nakib, Antakya Ağzı -Dilbilgisi ve Sözlük-, Hatay Folklor Araştırma Derneği Yay., Antakya 2004.
• C. Defremery, “Nouvelles Recherches sur les Ismaéliens ou Bathiniens de Syrie, I,”, Journal Asiatique, Janv.-Juin. 1854, s. 373-421.
• C. Defremery, “Nouvelles Recherches sur les Ismaéliens ou Bathiniens de Syrie, II,”, Journal Asiatique, Janv.-Juin. 1855, s. 5-76.
• C. François Volney, Voyage en Syrie et en Egypte, pendant les Annees 1783, 1784 et 1785, I, Paris 1787 (Antakya ve çevresi için en çok başvurulan seyahatnamelerden biri budur. Seyahatnamenin ikinci cildine bk. Voyage en Syrie et en Egypte, pendant les Annees 1783, 1784 et 1785, suits de Considerations sur la Guerre des Russes et des Turks, publiees en 1788 et 1789, II, Paris 1822. Halep’ten itibaren Antakya, İskenderun, Belen ve Adana’ya kadarki sahanın hemen her yönüne değinen Volney, bölgede Osmanlı Türklerinin ağırlıkta yaşadığını kaydeder. Bölgede bilhassa Türkmenler etkindir. İnançlara değinirken Nusayrîlere dair de bilgi verir).
• Captain Newbold, “On the Lake Phiala-the Jordan and its Sources”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, vol. sixteenth, London 1856, s. 8-31 (Bugünkü Suriye’nin aşağı kısmı olan Lübnan’ın anlatıldığı bu tanıtımda, Nusayrîlere ve yaşadıkları bölgelere dair de bilgiler vardır).
• Carl Ritter, Die Erdkunde von Asien, Band IX, Klein Asien, Theil II, Berlin 1859.
• Carl Ritter, Die Erdkunde von Asien, Band VIII/2, Die Sinai-Halbinsel, Palastina und Syrien, Theil II, Berlin 1855.
• Carsten Niebuhr, “Über den Aufenthalt und die Religion der Johannisjünger und Nassairier”, Deutsches Museum, Leipzig 1784, cilt 1, s. 539-543.
• Carsten Niebuhr, Reisebeschreibung nach Arabien und Andern Umliegenden Landern, Kopenhag 1778; İkinci baskısı, Hamburg 1837 (Üç ciltlik seyahatin özellikle 2. Cildinde, 1766 yılının Haziran ayında Antakya’ya uğramış, hem yörenin haritasını hem de şehrin planını çizerek, şehrin kapılarını yazmıştır. Antakya’da arapça yerine halkın çoğunun türkçe konuştuğunu, buna da şaşırdığını yazar. C. Niebuhr’un arapça kaynaklardan yaptığı Arap harfli orijinal aktarmalar, bölgedeki günlük hayat bakımından ayrıca önemlidir. Ayrıca Nusayrîlere dair önemli bilgiler verir).