DİN VE TASAVVUF KÜLTÜRÜNDE ÇİLEHANE KAVRAMI VE MEKÂN ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN GELİBOLU ÇİLEHANESİ

Yıl 2016, Sayı: 77, 175 - 196, 15.03.2016

Deniz Demirarslan

Öz

Anadolu-İslam geleneğinin önemli değerlerinden biri olan tasavvuf kültüründe var olan çeşitlitarikatlara mensup dervişlerin Allah’a yakın olmak, hatta Allah ile tek vücut olmak, diningereklerini daha iyi anlamak ve özümsemek için çile çektikleri görülmektedir. Çile çekmeritüeli diğer dinlerde ve dünyanın birçok yerinde yaşayan topluluklarda da benzer şekildemevcuttur. Çile çekmek için dervişlerin kullandıkları mekânların incelenmesi ile çile çekmeeyleminin tasavvuf açısından daha iyi anlaşılması mümkün olacaktır. Dini mekânlar arasındaAnadolu kültürü ve İslam dini içinde önemli bir yeri bulunan çilehaneler ve çilehanelerinmekân özellikleri hakkında yazılı bilimsel kaynakların az oluşu nedeniyle bu çalışmadaçilehanelerin mekân özelliklerinin incelenmesi Gelibolu Çilehanesi örneği üzerinde yapılarakbu konuda yazılı bir kaynak oluşturulması amaçlanmıştır. Ünlü “Muhammediye” eserininyazarı Yazıcıoğlu Mehmed Efendi’nin çile çektiği bir mekân olan bu çilehanenin yapılanrölöve çalışması ile belgelenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca bu çalışmada, Türkiye’de bulunangerek din ve tasavvuf gerekse de mekân özellikleri açısından önemli birkaç çilehanenin deincelemesi yapılarak Gelibolu Çilehanesi’nin özellikleri vurgulanmıştır. Bu amaçla HacıBayram Velî Camii Çilehanesi, Somuncu Baba Çilehanesi, Hacı Bektaş Veli Çilehanesi veYunus Emre Çilehanesi literatür araştırmaları sonucu incelenen çilehanelerdir. GeliboluÇilehanesi ise yerinde araştırılmış ve belgeleme çalışmaları yapılmıştır. Doğal bir oluşumuninsan eliyle şekillendirilerek bir çile mekânına dönüştürülmesi açısından bu örneğin incelenmesiyle tasavvuf kültüründe çile ve mekân ilişkisinin önemi daha iyi anlaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çile, çilehane, Gelibolu çilehanesi, Gelibolu

THE TERM OF CILEHANE SUFFERING HOUSE IN RELIGION AND SUFISM CULTURE AND GELIBOLU CILEHANE IN THE SENSE OF SPACE CHARACTERISTICS

Öz

It is seen that dervishes belonging to various sects in Sufism culture which is one of the important values of Anatolia-Islam tradition suffer in order to be close to God, even together with God, understand and internalize necessities of religion better. The ritual of suffering exists similarly in other religions and in communities living throughout the world. The act of suffering would be understood better in the sense of Sufism by analysing spaces that dervishes use in order to suffer. Since there are few written scientific resources about çilehane and their space characteristics which have an important place in Anatolia culture and Islam among religious places, in this study it was aimed to analyse space characteristics of çilehane considering Gelibolu Çilehane and compose a written resource on this issue. It was aimed through survey study to document this çilehane which is the place where Yazıcıoğlu Mehmed Efendi, the author of famous work “Muhammediye”, suffered. Moreover in this study, some of the çilehanes in Turkey which are important in the sense of both religion and Sufism and their space characteristics were analysed and characteristics of Gelibolu Çilehane were emphasized. For this purpose the çilehanes of Hacı Bayram Velî Mosque, Somuncu Baba, Hacı Bektaş Velî and Yunus Emre were investigated through written sources. Gallipoli Çilehane was researched in Gallipoli and documentation work was done. In the sense of transforming a natural formation into a suffering place by changing with the hand of man, the relation of suffering and its space in Sufism culture would be understood better by analysing this example

Anahtar Kelimeler

Suffering, cilehane, Gelibolu cilehane, Gelibolu

Kaynakça

• ARPAGUŞ, S. ( 2015). Mevlevilikte Manevi Eğitim. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı.
• AYHAN, G. (2014). Hacı Bektaş Velî Türbesi’nin Gümüş Kapı Kanatları. Türk Kültürü Hacı Bektaşı Veli Araştırma Dergisi. 69. Ankara. 81-99.
• CEBECİOĞLU, E. (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Otto Yayınevi.
• CEVAD, A. (1895). Memalik-i Osmaniye’nin Tarih ve Coğrafya Lügâtı. 1-3 cilt.
• DEMİRARSLAN, D. (2014). Mekân Tasarım Özellikleri Açısından Gelibolu Mevlevihanesi. Türk Kültürü Hacı Bektaşı Veli Araştırma Dergisi. 72. Ankara. 43-67.
• EL- İSFAHÂNİ,EBU NUAYM. (2008). Hilyetü’l-Evliya. Çeviren. Yahya Atak – Enver Gö- nenç – Sait Aykut – Abdulhamit Birışık – Yrd. Doç. Dr. Fuat Aydın. İstanbul: Sebat Yay.
• ERSANLI, E. (2011). Bireyin İç Huzur Kapanmasında Cem Törenlerinin Etkisi. Türk Kültü- rü Hacı Bektaşı Veli Araştırma Dergisi. 58. Ankara.105-110.
• ESKİCİ, B. (2014). Ankara Hacı Bayram Camisi Onarımları Üzerine. Turkish Studies – In- ternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Sayı 9- 10, Sonbahar: 557-576.
• FRAGER, R. (2004). Kalp, Nefs ve Ruh. İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
• GÖKYAY, O.Ş. (1965). Gelibolu’da Yazıcıoğlu’nun Çilehanesi’nde. Türk Dili Dergisi. Aralık (171):160.
• GÖLPINARLI. A. (2006). Mevlevi Âdâp ve Erkânı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• GROF, S. (2002). Geleceğin Psikolojisi, Çev.: Sezer Soner. İzmir: Ege Meta Yayıncılık.
• GÜRSES, R.( 1964). Hacı Bektaş Rehberi. Ankara.
• İRDESEL, M. (2003). Gelibolu ve Yöresi Tarihi. Çanakkale: Geltur Ajans.
• KONEVİ, S. (2014). Vahdet-i Vücûd ve Esasları. İstanbul: Kapı Yayınları.
• KOŞAY, H.Z. (2003). Mevlevilikte Matbah Terbiyesi. Tasavvuf Kitabı. İstanbul: Kitabevi Ya- yınları. Nevşehir İl Çevre Durum Raporu. (2012).
• OLGUN, T. (1995). Çilehane Mektupları. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• ÖZDENGÜL, F. (2011). Rumi ve Aşkın Terapi 1-2. Konya: Karatay Akademi- Tasavvuf Di- zisi.
• ÖZENSEL, M. (2002). Halvette 40 Gün. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• SALMAN. M. (2005). The role of the Memorial Ceremonies of Haci Bektaş Veli in Construction the Alevi-Bektaşi Identity, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• SAMİ, Ş. (1889). Kamus’ul Alam. 6 cilt.
• SOYSALDI, İ. (2007). Halvet Kavramı Üzerine Bir Değerlendirme. Tasavvuf Dergisi. 19: 235- 243.
• TANMAN, B. (1997). İslam Ansiklopedisi. Cilt:15: 388-393.
• TUNA, A. (2005). Gelibolu’nun Gönül Erleri. Gelibolu. Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Söz- lük. (2015).
• ULUDAĞ, S. (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• UZUN, M. (2013). İslam Ansiklopedisi. Cilt 43: 363.
• YAZICI, G.E. (2010). Gelibolu Mevlevihanesi ve Gelibolu’da Mevlevilik. İstanbul: Akademi Dizisi.
• YAZICIOĞLU, M. (2012). Muhammediye. Tam Metin Çeviri. Çeviren: Şevket Gürel. Sağ- lam Yayınları.