ALEVİ İNANÇ SİSTEMİNDE DEM KÜLTÜ VE DEM GELDİ SEMAHLARI

Yıl 2016, Sayı: 77, 127 - 174, 15.03.2016

Mehmet Ersal

Öz

Alevi inanç sisteminde dem, dolu gibi isimlerle adlandırılan ve Alevi cemlerinde önemli bir yere olan içki kültü üzerine oluşturulan ritüeller ve inanç pratikleri mevcuttur. Alevi inanç sistemindeki içki kültüne bazı yayınlarda değinilmiştir. Fakat bu yayınlar doğrudan konuya odaklanmadıkları için geneli ortaya koymaktan uzak bir tablo çizmektedir. Mevcut yayınların temel eksikliklerinden biri de görsel unsurlarla desteklenememiş olmasıdır. Bu çalışmada Anadolu ve Balkan coğrafyasında yerleşik Alevi topluluklarında yaşamaya devam eden dem merkezli ritüellerden tespit edilenler farklılıkları ile birlikte analiz edilerek sunulacaktır. Dem kültü merkezli icra edilen ritüellerden biri olan “Dem Geldi Semahları” makalede farklı yörelerden örneklerle görsel unsurlarla desteklenerek analiz edilecektir. Dem Geldi Semahları farklı yerleşim birimlerinde cem ritüeli içerisinde dem hizmeti ile birlikte icra edilen semah ritüellerinden birisidir. Çalışmada Türkiye’nin muhtelif yerleşim birimlerinde yaptığımız alan araştırmalarında kayıt altına aldığımız Dem Geldi Semahları, semahların icra şekilleri, ritüel içerisindeki yeri, icra edilen eserler ve notaları ile mukayeseli bir şekilde verilecektir. Analizlerde, sadece semah merkezli bir bakış açısı ile odaklanılmadan inanç zümresinin içki kültüne bakışı da gerekli yerlerde içki ile ilgili diğer inanç pratiklerine atıflar yapılarak ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Alevi, Bektaşi, dem, içki, semah, dem geldi semahları

THE CULT OF DEM IN THE ALEVI BELIEF SYSTEM AND DEM GELDI SEMAHS

Öz

In the Alevi belief system, there are rituals and belief activities known as dem or dolu formed around the cult of drink which has an important place in the Alevi cems. Some publications have mentioned this cult within the Alevi belief system. However, those publications are far from revealing the overall of this subject because they aren’t focusing directly on the subject. Also, one of the basic lacks of available publications is that they don’t include visual elements. In this paper, determinations from dem-based rituals that are continuing to live in the Alevi communities in Anatolia and Balkans, together with differences between them will be analyzed and presented. There will be an analysis of “Dem Geldi Semahs”, one of the rituals that are dem-based practiced, supported with examples from different regions and visual elements. “Dem Geldi Semahs” is one of semah rituals which are performed together with dem service within cem ritual on different locations. In the study, “Dem Geldi Semahs” which we recorded during our fieldwork on the various locations in Turkey, and the forms of semah performances, its place in the ritual, musical works with notes will be presented comparatively. In the analyses, without just focusing on the semah in basic aspect, the view of the belief community on the cult of drink will be also presented by referring, when it is necessary, to other belief activities related to drink

Anahtar Kelimeler

Alevi, Bektashi, dem, drink, semah, dem geldi semahs

Kaynakça

• BAYAT, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• DEMİRTAŞ, M. (1999). Deyiş, Semah ve Türkülerle Şücaeddin Köyü. Eskişehir
• ER, P. (2006). Direnen Kültür Anadolu Aleviliği. İstanbul: Detay Yayıncılık.
• ERÖZ, M. (1977). Türkiye’de Alevîlik Bektâşîlik. İstanbul: Otağ Matbaacılık
• ERSAL, M. (2009). Alevi İnanç Dede Ocaklarına Bir Örneklem Veli Baba Sultan Oca- ğı. Köln: Alevi Bektaşi Kültür Enstitüsü Yayınları
• ERSAL, M. (2009b). “Alevi Cem Zâkirliği: Battal Dalkılıç Örneği”.Alevilik-Bektaşilik
• Araştırmaları Dergisi. Yaz 2009. Almanya: C.1. 188-205.
• ERSAL, M. (2012a). “Çubuk Havzası Alevi Ocakları Bağlamında Alevi İnanç-Dede Ocak- larının Teşkilatlanması Üzerine Bir Değerlendirme” II. Uluslararası Tarihten Bugüne
• Alevilik Sempozyumu, 23-24 Ekim 2010 Ankara. Ankara: Ankara: Cem Vakfı Ankara Şubesi. 178-193.
• ERSAL, M. (2012b). “Şücaeddin Veli Ocağı: Balkan Aleviliğindeki Yeri Rolü ve Önemi”.
• Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2012/63. 207-230.
• ERSAL, M. (2012c) Civelek Baba Hayatı, Şiirleri ve Karaşar Bektaşiliği. Ankara: Barış Kitap.
• ERSAL, M. (2012d). “Alevi İnanç Sisteminde Ocaklar Arası Ritüelik Senkretizm”. Prof. Dr.
• Fikret Türkmen Kitabı edt. Alimcan İnayet, Zeki Kaymaz. İzmir: Ege Üniversitesi Ba- sımevi. ERSAL, M., Ersöz, S. (2013) “Alevi Gülbenglerinin Temel Yapısı Üzerine Bir Değerlendir- me”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2013/65. 53-80.
• ERSAL, M. (2016). Alevilik: Kavramlar ve Ocak Sistemi –Çubuk Havzası Örneği-.
• Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları ELÇİ, A. (1999). “Semah Geleneğinin Uygulanması”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli
• Araştırmaları Dergisi. S. 12. GÜNAY, U. (1999).Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi.Ankara: Akçağ Yayınları.
• GÜZEL, S. (2015). “Bir Batılının Gözünden 18. Yüzyılda Çuvaşlar: Johann Gottlieb Georgi ve Çuvaşlara İlişkin Kayıtlar”. Türkbilig. 2015/29. 101-120
• İNAN, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• OYTAN, M. T. (2007). Bektaşiliğin İçyüzü Dibi-Köşesi-Yüzü ve Astarı, İstanbul 2007.
• ŞENER, A., vd. (2008).Yüce Kur’an ve Açıklamalı-Yorumlu Meâli. İzmir: Diyanet Vakfı Yayınları