ULUS-DEVLET İNŞASINDA NUSAYRÎ POLİTİKALARI VE HARS KOMİTELERİ

Yıl 2016, Sayı: 78, 113 - 138, 08.06.2016

Tekin Önal

Öz

Bu çalışmada kökeni Etilere dayandığı iddiasıyla Eti Türkleri olarak da anılan Nusayrîlerin inanç esasları, sosyo-politik durumları ve onlara yönelik eğitim faaliyetleri ele alınmıştır. Yaşadıkları bölgeler ve Anadolu’daki varlıkları, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerindeki Nusayrî yaklaşımları geniş bir perspektiften ele alınırken, asıl üzerinde durulan Cumhuriyet dönemiyle birlikte değişen Nusayrî politikaları ve uygulamalarıdır. Özellikle bölge halkına Türkçe öğretilerek, kültürel birlik ve beraberliğin sağlanması için oluşturulan Hars Komiteleri çalışmanın ana temasını oluşturmaktadır. Bu bağlamda Hars Komitelerinin yapısı, kuruluş şekli, çalışma esasları ve eğitim-öğretim faaliyetleri de ele alınmıştır. Bunun yanında Nusayrî toplumunun inanç açısından yaşadığı zorluklar, geçmişteki ve günümüzdeki nüfus ve sosyoekonomik yapıları ile gelişmişlik düzeyleri, üzerinde durulan meselelerdendir. Üniter yapıda bir ulus-devlet inşası sırasında siyasi, sosyo-kültürel, ekonomik bütünleşmenin gerçekleştirilmesi amacı da diğer bir önemli başlıktır. Kimi dönemlerde dini, kimi dönemlerde ise milli asimilasyona uğradıkları iddia edilen Nusayrîlerin, tarihte birçok etnik ve dini topluluğa olduğu gibi, devletin varlığı ve birliği için asli unsura entegrasyonu düşüncesi de çalışma içerisinde sıkça irdelenen önemli konu başlıklarındandır.

Anahtar Kelimeler

Nusayrî, Eti Türkleri, Hars Komiteleri, Çukurova, Ulus Dershaneleri

NUSAYRI POLICIES AND HARS COMMITTEES IN THE NATIONSTATE CONSTRUCT

Öz

In this study; beliefs, socio-political situations and educational activities of Nusayris, who are also known as Hittite Turks due to their origin allegedly based on Hittites, are discussed. Although the regions they lived, their presence in Anatolia and their perspective in Ottoman and Republican periods are discussed from a broader perspective, the main focus of the study is Nusayri policies and applications that are changed with the Republic period. Especially Hars committees established to the cultural unity by teaching Turkish to local people are the main themes of the study. In this regard; structure, organizational form, working conditions and educational activities of these committees as well as difficulties experienced in terms of faith of Nusayri communities and socio-economic structures and levels of development of these communities in the past and present time are discussed. Aiming the realization of political, socio-cultural and economic integration of a united structure during the construction of a nation-state is another topic that we have discussed. Nusayris were allegedly subjected to religious and national assimilation in the history as happened to many other ethnical and religious communities. One of the important topics that was discussed frequently was the thought of integration to origins for state's existence and unity

Anahtar Kelimeler

Nusayri, Hittite Turks, Hars Committees, Çukurova, Nation Schools

Kaynakça

• AKBULUT, U. (2014). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Nusayrîleri Sünnileştirme Çabaları, Sultan II. Abdülhamid Sempozyumu Bildirileri, Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları, 95-110.
• AKSOY, E. (2010). Nusayrîlerin Sosyal Yapıları ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye’de Yaşayan Bu Topluluğa Devletin Yaklaşımları, Türk Kültürü Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara, 54: 199-212.
• BEŞE, A. (2010). İngiliz ve Amerikan Kayıtlarında Nusayrîler. Türk Kültürü Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara, 54: 159-182.
• BİLGİLİ, A.S. (2010). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Adana- Tarsus ve Mersin Bölgesi Nusayrîleri (19-20. Yüzyıl). Türk Kültürü Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara, 54: 49-78.
• BULUT, H.İ. (2011). Tarih, İnanç, Kültür ve Dini Ritüelleriyle Nusayrîlik. Ortadoğu Yıllığı, C 7: 579-614.
• ÇELİK, Ş. (2015). Hatay Alevileri (Nusayrîleri) Hakkında Bazı Notlar (1938-1950), Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, 11: 65-98.
• ÇİTİL, S. (2013). Ortadoğu’da Devlet-Mezhep Pragmatizmi Doğrultusunda Oluşturulan Politikalar: Suriye’de Yönetimi Şekillendiren Nusayrîler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• DALKIRAN, S. (2003). Târih-i Cevdet’te İslâm Mezhepleri II (Dürzîlik ve Nusayrîlik). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 21: 201-217.
• ER, A. (2010). Fransızca Yazılı Kaynaklarda Nusayrîler. Türk Kültürü Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara, 54: 149-158.
• et-TAVİL, M.E.G. (2000). Arap Alevîlerinin Tarihi: Nusayrîler. çev. İsmail Özdemir, İstanbul: Çiviyazıları.
• GÜLÇİÇEK, A.D. (2005). Nusayrî Alevîler. Türk Kültürü Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara, 34. [s.y.]
• KESER, İ. (2006). Kentsel Dinamikler ve Kamusal Alan Farklılaşması: Adana Nusayrîleri. Doktora Tezi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KİREMİT, İ. (2014). İnanç ve Tarihte Nusayriler (Arap Alevîleri) Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Geçmişten Günümüze Alevîlik I. Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, 712-731.
• MASSIGNON, L. (1964). Nusayrîler. İslâm Ansiklopedisi, C 9, İstanbul: MEB Yayınları, 365-370.
• MELEK, A: (1986). Hatay Nasıl Kuruldu. Ankara: TTK Yayınevi.
• ŞIK, İ. (2014). Alevî Nusayrîlerin İslâm Anlayışı ve Temel İnançları (Adana/Akkapı-Hadırlı Örneklemi). Geçmişten Günümüze Alevîlik I. Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, 248-262.
• TDK (2001)Türk Dil Kurumu Bilim Kurulunun Kamuoyu Duyurusu, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, (595), 104.
• TURAN, A. (1996). Kitâbu`l-Mecmu`u`nun Tercümesi. Samsun. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 8: 5-18.
• TÜRK, H. (2005). Anadolu’nun Gizli İnancı Nusayrîlik: İnanç Sistemleri ve Kültürel Özellikleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• ULUÇAY, Ö. (2003). Nusayrîlik, İnanç Esasları-Tenasuh (Reenkarnasyon). Adana: Karahan Yayınları.
• ÜRKMEZ, N., EFE, A. (2010). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Nusayrîler Hakkında Genel Bilgiler. Türk Kültürü Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara, 54: 127-134
• ÜZÜM, İ. (2000). Türkiye’de Alevî/Nusayrî Önderlerinin Eserlerinde İnanç Konularına Yaklaşım. İslâm Araştırmaları Dergisi, 4: 173-187.
• ÜZÜM, İ. (2007). Nusayrîlik. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. XXXIII, İstanbul.
• TOROS, T. (1981). Atatürk’ün Adana Seyahatleri. Adana: Çukurova Gazeteciler Cemiyeti.
• TOZLU, S. (2010). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Antakya ve İskenderun Nusayrîleri (19. Yüzyıl), Türk Kültürü Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara, 54: 79-110.
• YÜCA, İ.S. (2015). Tek Parti Dönemi Ulusçu Politikalarına Bir Örnek: Çukurova Bölgesi Hars Komiteleri, Route Educational and Social Science Journal, Volume 2(3), 36-57.