ÂŞIK DERTLİ’NİN ŞİİRLERİNDE EHLİ BEYT SEVGİSİ VE KERBELA HADİSESİNİN YANSIMALARI

Yıl 2016, Sayı: 78, 177 - 196, 08.06.2016

Cengiz Gökşen

Öz

Âşık Dertli, âşık tarzı Türk şiir geleneğinin 19. yüzyıldaki en önemli temsilcilerinden biridir.Asıl adı İbrahim olan Dertli, mahlasından da anlaşılacağı üzere sıkıntılı bir hayat yaşar.Hemen her âşık gibi gurbete gider ve İstanbul’dan Mısır’a kadar ülkenin birçok yerini gezer.Dertli’nin şiirlerinde dikkat çeken hususlardan biri, Ehl-i Beyt sevgisinin ve Kerbela hadisesininsık sık işlenmesidir. Dertli’nin birçok şiirinde Ehl-i Beyte karşı duyduğu sevginin,Kerbela hadisesinden duyduğu acının ve Yezid karşıtlığının yansımalarını görmek mümkündür.Bu çalışmanın amacı, Âşık Dertli’nin şiirlerinde yer alan Ehl-i Beyt sevgisi ve Kerbelahadisesinin yansımalarını tespit etmektir. Bu bağlamda, bu makalede Prof. Dr. Dilaver Düzgüntarafından hazırlanan Dertli Divanı Karşılaştırmalı Metin kitabındaki şiirler taranarakDertli’nin şiirlerindeki Ehl-i Beyt sevgisi ve Kerbela hadisesiyle ilgili unsurlar tespit edilmişve Dertli’nin konuya bakışı hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Sonuç olarak, Âşık Dertli,birçok şiirinde Ehl-i Beyte olan sevgisini ve Hazreti Hüseyin’in Kerbela’da Yezid tarafındanşehit edilmesinden duyduğu acıyı dile getirmiştir. O, sünni olmasına rağmen şiirlerinde Alevive Bektaşi olduğunu belirtmiştir. Ehl-i Beyt sevgisi ve Kerbela hadisesinin müslümanları aynıduygu ve düşüncede birleştiren bir unsur olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Dertli, Ehl-i Beyt, Kerbela, Hazreti Hüseyin, âşıklık geleneği

THE LOVE OF AHL AL-BAYT IN ASIK DERTLI’S POEMS AND REFLECTIONS OF KARBALA’S INCIDENT

Öz

In Minstrel Dertli is one of the most important representatives of minstrel style in Turkish poem tradition in the 19. century. His principal name is İbrahim. Dertli leads a distressful life as it is understood from his pen name. He goes abroad like all of the minstrels and travels a lot of places from Istanbul to Mısır. It draws attention that Dertli frequently mentions the love of ahl al-bayt and the incident of Karbala. It is possible to see the love of ahl al-bayt, the sadness of Karbala incident and the enmity of Yezid in Dertli’s poems. The aim of this study is to determine the influences of Karbala incident and love of ahl al-bayt, which take place in Minstrel Dertli’s poems. In this context, in this article by scanning the poems in Dertli Divanı Comparative Texts prepared by Prof. Dr. Dilaver Düzgün, items about love of ahl al-bayt and the incident of Karbala in Dertli’s poems were determined and Dertli’s perspective to this topic was evaluated. As a result, it was found that in many poems, Minstrel Dertli expressed his love of Ahl al Bayt and the pain he felt at Hüseyin’s being martyred by Yazid in Karbala and although he was a Sunni, he put forth in his poems that he was Alevi and Bektashi. It was also found that love of Ahl al Bayt and Karbala incident are the components which incorporate Muslims in the same feelings and thoughts

Anahtar Kelimeler

Minstrel Dertli, Ahl al-bayt, Karbala, Saint Huseyin, minstrelsy tradition

Kaynakça

• AKARPINAR, R.B. (2006). Mevlid törenlerinin yapısı. Türkbilig. 12: 38-63.
• ALTUNTAŞ, İ. (2005). Yeniçeri ocağı’nın kaldırılmasından sonra Bektaşi tekkeleri ve Osmanlı yönetimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü. Eskişehir.
• ARSLAN, M., Erdoğan M. (2009). Kerbela mersiyeleri. Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• BANARLI, N.S. (2001). Resimli Türk edebiyat tarihi. İstanbul: MEB.
• GÜRBÜZ, İ.A. (2012). Kerbelâ şehidinden sevgili imgesine: Hazreti Hüseyin. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 64 (Kış): 129-146.
• CANATAN, K. (2012). Türkiye’nin isim haritasının temeli olarak Ehl-i Beyt sevgisi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 62 (Yaz): 213-236.
• ÇAĞLAYAN, B. (1997). Kerbelâ mersiyeleri. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• ÇAĞLAYAN, B. (2014). www.academia.edu/7628843/Kerbe- la _ O lay % C 4 % B 1 n % C 4 % B 1 n Ed eb i y atave _ D i % C 4 % 9 Fer _ Sanat lara _ Yans%C4%B1mas%C4%B1 31.12.2014 Çeşitli Yönleriyle Kerbela (Tarih Bilimleri) I, (Ede- biyat) II, (Din Bilimleri) III, (2010). (Editör: Alim YILDIZ), Sivas: Asitan Yayıncılık.
• ÇİFTÇİ, C. (2008). Divan şiirinde Kerbela ağıtları. İstanbul: Kevser Yayınları.
• ÇİFTÇİ, C. (2009). Halk şiirinde Kerbela ağıtları. İstanbul: Kevser Yayınları.
• DEMİR, N. (2011). Türk düşünce dünyasında Hazret-i Ali, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 60, (Kış). 85-104.
• DÜZGÜN, D. (2011). Dertli divanı karşılaştırmalı metin. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• ERDOĞAN, K. (2007). Âşık Mustafa Kırkağacî’nin çeşitli manzumelerinde Ehl-i Beyt sev- gisi, Kerbela hadisesi ve bununla ilgili yazdığı şiirler, 2. Uluslararası Türk Kültüründe Ale- vilik ve Bektaşilik Bilgi Şölen 17-19 Ekim 2007 Bildiri Kitabı. C.1, (Edt.: Filiz Kılıç, Tuncay Bülbül), Ankara: 227-247.
• GÖKŞEN, C. (2012). Âşık Şenlik’in Kars’ın işgal yıllarında söylediği koçaklama ve destan- ların halk üzerindeki etkisi. Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 1/3: 118-135.
• GÜZEL, A. (1999). Dini-tasavvufi Türk edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları. http://edebiya- tortami.blogspot.com.tr/2012/11/cemil-ciftci-ile-soylesi-eyup-onder.html 13.01.2015 http://www.nvi.gov.tr/Files/File/Istatistikler/Isimler/en%20%C3%A7ok%20 kullan%C4B1la %20ad.pdf 13.10.2014.
• KARAMAN, F. (2010). Dini kavramlar sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• KAYA, B. (2015). Muharrem ayı ve Kerbela mersiyeleri. www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/index. php/ TKHBVD/article/view/783, 12.01.2015.
• KAYA, D. (2010). Ansiklopedik Türk halk edebiyatı terimleri sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• KILIÇ, Ü. (2010). Kerbela vakası (tarihi süreç), Çeşitli Yönleriyle Kerbela (Tarih Bilimleri) I, Sivas: Asitan Yayıncılık, 15-48.
• KÖPRÜLÜ, M. F. (2004). Saz şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KÖPRÜLÜ, M. F. (2003). Türk edebiyatı tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları. Kültürümüzde Ehl-i Beyt sevgisi, http://www.anadoluabf.org/sdetay.asp?did=68 23.09.2014
• KUTLU, Ş. (1979). Şair Dertli 1. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• MAZIOĞLU, H. (1987). Bolu ve çevresinde yetişen şairler ve Dertli, Bolu İli Halk Edebiyatı Sempozyumu 2-4 Mayıs 1986. Bolu: Bolu Kalkınma ve Tanıtma Vakfı Yayınları. 39-43.
• OĞUZ, Ö. (1997). Âşık Dertli’nin tarikatı meselesi, Millî Folklor 34 (Yaz): 18-22.
• ŞAHİN, H.İ. (2011). Kerbela olayının sözlü geleneğe yansıması: İmam Hasan ve İmam Hüseyin destanı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 60 (Kış): 181-196.
• TEK, R. (2011). Türk edebiyatında Dertli olgusu âşık Dertli ve eserleri (inceleme-metin). Yayımlanmamış doktora tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri.
• YARDIMCI, M. (2002). Başlangıcından günümüze Türk halk şiiri. Ankara: Ürün Yayınları.