KEMAL TAHİR’İN ROMANLARINDA ALEVÎLİĞE DAİR

Yıl 2012, Sayı: 64, 43 - 54, 25.02.2013

Rezan Karakaş

Öz

Bu çalışmada Kemal Tahir’in romanlarında yer alan Alevî gelenek, görenek ve inanışlarının tespiti ve tahlili amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, öncelikle Kemal Tahir’in bütün romanları okunarak eserlerde yer alan Alevî kültürünü yansıtan unsurlar saptanmış, daha sonra bu unsurların roman dokusuna katkıları değerlendirilmiştir. Eserlerde, “Hacı Bektaş Velî Menkıbesi”, “Hz. Ali” ve “Kesikbaş Kıssası”, “Dedelik Kurumu”, “Âşık Virânî” başta olmak üzere, Alevî kültürüne has çeşitli unsurların yer aldığı görülür. Roman kişilerinin yaşadıkları kültürel dünyanın portresinin çizilmesinde bir harç malzemesi olarak kullanılan Alevî kültürü unsurları, kahramanların toplum içindeki kimliklerinin ortaya çıkmasında, kahraman-çevre ilişkisinin irdelenmesinde, okuyucuya önemli ipuçları sağlamıştır. Yazar, Sünnî ve Alevî inanışlı roman karakterlerini aynı karelerde buluşturmuş; böylece farklı inanç ve kültüre sahip insanları bir potada eriten yazar, eserlerine muhteva yönünden zenginlik kazandırmış, halk malzemesini ilmek ilmek dokuyarak okuyucunun yerelden ulusala, halk kültüründen sanata uzanan bir yolculuk yapmasını sağlamıştır. Bütün bunlar, malzemesi “insan” olan roman sanatının “insana özgü olandan, yani kültürden” uzak kalamayacağının kanıtı sayılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Alevîlik, Hacı Bektaş Velî, Hz. Ali, dedelik kurumu

ABOuT ALEWISM IN KEMAL TAHIR’S NOVELS

Öz

This study aims to analyze traces of traditions, customs and beliefs which are largely peculiar to Alewis in Kemal Tahir’s novels. To this end, all of Kemal Tahir’s novels were examined in an effort to uncover elements that reflect cultural features of Alewi tradition and then these elements’ greater contributions to the novels were discussed. In these works, especially, “Haci Bektash Veli’s anecdote”, “Saint Ali” and “Kesikbaş’ story”, “Dedelik authority”, “Âşık Virani”, there exist some ingredients of Alewi culture that are used for drawing the portrait of cultural world of novels’ characters, thereby providing important clues to the emergence of the identity of the heroes within society and examining the relationship between the hero and his setting with the reader. Kemal Tahir has presented Sunni and Alewi characters in the same framework. So it could be argued the author creates a melting pot people with different cultures, thus bringing wealth to his works in terms of content. He takes the reader to make a journey from local to national and from folkculture to art. All these should be regarded as evidence of the art of novel, the material of which is “human” and can’t stay away from the human-specific one; namely culture

Anahtar Kelimeler

Alewi, Haci Bektash Veli, Saint Ali, dedelik institution

Kaynakça

• Artun, Erman. (2006). Dinî Tasavvufi Halk Edebiyatı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Baykurt, Fakir. (2009). Kaplumbağalar, 18. basım. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Boratav, Pertev Naili. (2003). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: K Kitaplığı.
• Elçin, Şükrü. (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Güzel, Abdurrahman. (2004). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kemal, Yaşar. (2006). Binboğalar Efsanesi 5. basım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tahir, Kemal. (1998). Kelleci Memet, 3. basım İstanbul: Adam Yayınları,
• ........ (2000). Yediçınar Yaylası, 4. basım. İstanbul: Adam Yayınları.
• ........ (2005). Karılar Koğuşu, 1. basım. İstanbul: İthaki Yayınları.
• ........ (2005). Kurt Kanunu, 1. basım. İstanbul: İthaki Yayınları.
• ........ (2006). Damağası (Notlar / Müsveddeler), 1. basım. İstanbul: İthaki Yayınları.
• ........ (2006). Sağırdere, 1. basım. İstanbul: İthaki Yayınları.
• ........ (2006). Rahmet Yolları Kesti, 1. basım. İstanbul: İthaki Yayınları.
• ........ (2006). Namusçular (Malatya Cezaevi Notları-I), 1. basım. İstanbul: İthaki Yayınları.
• ........ (2006). Yol Ayrımı, 2. basım. İstanbul: İthaki Yayınları.
• ........ (2006). Bozkırdaki Çekirdek, 2. basım. İstanbul: İthaki Yayınları.