KERBELÂ ŞEHİDİNDEN SEVGİLİ İMGESİNE: Hz. HÜSEYİN

Yıl 2012, Sayı: 64, 129 - 146, 25.02.2013

İncinur Atik Gürbüz

Öz

İslam tarihinin en vahîm ve en elîm olaylarından birisi Kerbelâ Hadisesi’dir. Hz. Hüseyin’in zâlimce şehit edilmiş olması halkın muhayyilesinde derin izler bırakmıştır. Bu olay bütün Müslüman milletlerin edebiyatlarını etkilemiş, “Maktel-i Hüseyin” adlı eserler başta olmak üzere “Kerbelâ Mersiyeleri”, “Muharremiyyeler” gibi manzum, mensur ya da manzum-mensur karışık olarak yazılan birçok esere konu olmuştur. Bu tür eserlerde konunun ele alınışına bakıldığında çoğunlukla olayın tarihsel gelişimiyle Hz. Hüseyin’in şehit edilişinin anlatılması ve Yezid’le ilgili olumsuz duyguların aktarılması gibi kalıplaşmış bir yapı dikkati çeker. Ancak bir şiir mecmuasında karşılaştığımız “Hüseynüñ” redifli şiirlerde bu kalıpların dışına çıkan bir kullanım söz konusudur. Bu şiirlerde konu ile ilgili figürler, divan şiirinin aşk anlayışı içerisinde sevgili-âşık ilişkisinin anlatımında kullanılan birer sembole dönüşmüşlerdir. Bu çalışmada öncelikle Hz. Hüseyin’in efsanevî bir kimliğe bürünerek edebî eserlere konu ediliş biçimi ele alınacak ve daha sonra da yukarıda bahsettiğimiz şiirlerdeki kullanımı üzerinde durulacaktır. Son olarak da şiirlerin metinleri verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kerbelâ, Hz. Hüseyin, divan edebiyatı, sevgili imgesi

FROM KARBALA’S MARTYR TO THE BELOVED IMAGE: SAINT HUSEYIN

Öz

One of the most desperate and deplorable incidents in the Islamic history is the Incident of Karbala. This incident of Saint Huseyin having been cruelly martyrized has left deep scars in the imagination of the public. Literatures of many Muslim countries have been affected by this incident, which has been subject to many poetical, prosaic, or poetical-prosaic artifacts such as “Karbala elegie”, “Muharremiye” and “Maktel-i Huseyin”, which is the most significant. When the contextualization in these artifacts is considered, a cliché structure consisting of the narration regarding how Saint Huseyin had been martyrized and citation of the negative sentiments about Yezid, attracts attention. However, in “Hüseynüñ” rhymed poems which we came across in a poems mecmua, a utilization apart from these clichés is in question. In these poems, the figures related to the subject have turned into symbols and been used for describing the beloved – lover relation in the Ottoman poetry’s perception of love. In this study, first of all, the manner regarding how Saint Huseyin has been impersonated as a legendary character and been subject to literary works shall be considered, and then, their utilization in the above mentioned poems shall be emphasized. Finally, the texts of the poems shall be provided

Anahtar Kelimeler

Karbala, Saint Huseyin, Ottoman literature, beloved image

Kaynakça

• AKSU, Ali. (2010). “Kerbela Literatürü”, Çeşitli Yönleriyle Kerbelâ (Tarih Bilimleri), C. I, s. 341-376. Sivas: Asitan Yayıncılık.
• ARSLAN, Mehmet ve ERDOĞAN, Mehtap. (2009). Kerbelâ Mersiyeleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
• ATİK GÜRBÜZ, İncinur. (2011). Mecmû‘a-i Letâ’if, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• AZİZOVA, Elnure. (2001). Kerbelâ Vak’ası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BOZAN, Metin. (2010). “Şiî-İmamî Kaynaklarda Kerbelâ’nın Menkabevî Anlatımı”, Çeşitli Yönleriyle Kerbelâ (Tarih Bilimleri), C. I, s. 477-492. Sivas: Asitan Yayıncılık.
• ÇAĞLAYAN, Bünyamin. (1997). Kerbelâ Mersiyeleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GÜNGÖR, Şeyma. (2003). “Maktel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, s. 455. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• FIĞLALI, Ethem Ruhi. (1998). “Hüseyin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 18, s. 518-521. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Fuzûlî. (1987). Hadîkatü’s-Sü’edâ. haz: Şeyma Güngör. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• KÖKSAL, Mustafa Âsım. (1979). İslam Tarihi: Hz. Hüseyin ve Kerbelâ Faciası. İstanbul: Köksal Yayınları.
• ONAT, Hasan. (1993). Emeviler Devri Şii Hareketleri ve Günümüz Şiiliği. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ÖZÇELİK, Kenan. (2008). Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyin (İnceleme, Metin-Sözlük). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZÇELİK, Kenan. “Türk Edebiyatında Yazılmış İlk Maktel-i Hüseyin Kimin Eseridir?”, Çeşitli Yönleriyle Kerbelâ (Tarih Bilimleri), C. II, s. 7-15. Sivas: Asitan Yayıncılık.
• PALA, İskender. (2000). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• YILDIRIM, Tahsin. (2007). Hikâyet-i Hüseyin, Molla Ali b. İbrahim (Giriş-Gramer Özellikleri-Metin- Dizin- Tıpkıbasım). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• YILDIZ, Alim. edt. (2010). Uluslararası Kerbelâ Sempozyumu. 20-22 Mayıs, Sivas. Bildiri metinleri için: http://www.cumhuriyet.edu.tr/userfiles/Kerbela1.cilt.pdf;, http:// www.cumhuriyet.edu.tr/userfiles/Kerbela3.cilt.pdf (E.T. 26.07.2011)