HACI BEKTAŞ VELÎ DERGÂHI POSTNİŞÎNİ HACI ALİ TÜRÂBÎ BABA VE İCAZETNÂMESİ

Yıl 2012, Sayı: 64, 147 - 168, 25.02.2013

Cengiz Gündoğdu

Öz

Hacı Ali Türâbî, Hacı Bektaş Velî Dergâhı’nın ondokuzuncu postnişîni, Nâzenin-Babagân Bektaşî Yolu’nun ondokuzuncu mücerred babasıdır. Sûfî, divan sahibi bir şair ve aynı zamanda iyi saz çalan bir halk ozanı olan Hacı Ali Türâbî, yazdığı şiir ve nefesleri ile Alevî-Bektaşî geleneğinde ve halk şairleri arasında seçkin bir yere sahip olmuştur. Bu çalışmada Hacı Ali Türâbî Baba’nın hayatı, eserleri, tasavvufî ve edebî kişiliği hakkında bilgi verilmiş, yazma bir nüshası tespit edilen icâzetnâmesi Türkçe harflere aktarılmış ve Arapça metninin günümüz Türkçesine çevirisi yapılmıştır. Alevî-Bektaşî yazılı geleneği içinde önemli bir yere sahip olan icâzetnâmeler, tarihî bilgiler yanında, tarîkat ritüelleri ve ahlâkî ilkeleri de içermektedir. İncelemiş olduğumuz icâzetnâmede de tarihî bilgiler yanında bir tarîkat mensubunun sahip olması gereken özellikler ile nefis tezkiyesi, ruh tasfiyesi, zühd gibi ahlaki ilkelerin uygulanmasında Hz. Peygamber’e ve ehl-i beytine tabiiyetin gerekliliği vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hacı Ali Türâbî Baba, Hacı Bektaş Velî Dergâhı, Bektaşî icazetnâmesi

HACI ALI TURABI BABA THE LEADER OF ASSOCIATION IN HACI BEKTASH VELI DERVISH LODGE AND BEKTASHI PRACTICING CERTIFICATE

Öz

Hacı Ali Türabi is the nineteenth leader of the association of Hacı Bektash Veli Dervish Lodge and the nineteenth Unmarried Baba of the Nazenin-Babagân Bektashi Way. Hacı Ali Türabi, a sufi and a poet having collected poems and also a folk poet playing the saz well, has an important place in the Alewi-Bektashi tradition and among the folk poets with his poems and souls. In this study, information about the life of Haci Ali Türabi, his works, sufistic and literary personality were given; a confirmed copy of his practicing certificate was converted into Turkish letters and the Arabic text was translated into contemporary Turkish. Practicing certificates, having an important place within written Alewi-Bektashi tradition, include the rituals of sufi order and moral principles as well as historical knowledge. In the analysis of the Practicing Certificate, along with historical knowledge, the characteristics that a follower of the sufi order should possess, purification of the self and soul and zühd as concepts taking place in the applications of moral principles were stressed besides the focus on the necessity of being loyal to our Prophet and his ahl al-bayt.

Anahtar Kelimeler

Haci Ali Türabi Baba, Haci Bektash Veli Dervish Lodge, Bektashi Practicing Certificate

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. (1992). Müsned (II). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Ahmed Rıfkı. (1325/1907). Bektaşî Sırrı. Dersaâdet: Bekir Efendi Matbaası.
• Ahmed Rif‘at. (1293/1910). Mir’âtu’l-Makāsıd fî Def‘i’l-Mefâsid. İstanbul: İbrahim Efendi Matbaası.
• Ahmed Sırrı Dedebaba. (1959). er-Risâletü’l-Ahmediyye fî Târîhi’t-Tarîkati’l-Bektaşîyye (4. Bsk.). Mısır.
• ALTINOK, Baki Yaşa. (2003). “Hacı Bektaş Veli Hakkında Yazılmış Bir Menakıbnâme ve Bu Menakıbnâmede Belirtilen Anadolu’daki Alevî Ocakları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı: 27.
• ALTINOK, Baki Yaşa.(2006). Turâbî Dîvânı, Yanbolulu Ali Turâbî Baba. İstanbul: Horasan Yayınları.
• AYDEMİR, Cengiz ve Savran, Hülya. (2010). Türâbî Dîvânı, Dil Özellikleri Sözlük. İstanbul: Roza Yayınevi
• AYDEMİR, Cengiz. (1966). Türabi’nin Gazelleri. (Mezuniyet Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
• AYTAŞ, Gıyasettin ve ASYA, Furkan. (2009). “Bir Bektaşî İcâzetnâmesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 49, Ankara.
• AZAR, Birol. (2005). Türâbî Divânı (İnceleme-Metin). (Doktora Tezi) Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdillah Muhammed. (ts.). Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: el-Mektebetü’lİslamiyye.
• CEBECİOĞLU, Ethem. (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları.
• ÇANAKLI, Levent Ali. (2002). Türâbî Divanı (Metin İnceleme). (Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelebi A. Cemaleddin. (1328/1910). Bektaşî Sırrı Nâm Risâleye Müdafaa. Dersaâdet: Asır Matbaası.
• Dervîş Ruhullah. (1340/1921). Bektaşî Nefesleri Câmi‘î. İstanbul: Kütübhâne-i Sûdî.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. (1992). Sünenü Ebî Dâvûd, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• ERGUN, Sadeddin Nüzhet. (1956). Bektaşî Edebiyatı Antolojisi, On Dokuzuncu Asırdan Beri Bektaşî-Kızılbaş Alevî Şairleri ve Nefesleri (2. Bsk.). İstanbul: Maarif Kitaphanesi.
• FIĞLALI, Ethem Ruhi. (1990). Türkiyede Alevîlik Bektaşîlik. Ankara: Selçuk Yayınları.
• GÖLPINARLI, Abdülbâkî. (1992). Alevî Bektaşî Nefesleri (2. Bsk.). İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
• KOCA, Şevki. (2002). “Şahkulu Bektaşî Dergâhının Son Babagân Postnişînleri ve Bektaşîlerin Zor Yılları-II”. Cem Dergisi, Sayı: 124, Ağustos.
• KOCATÜRK, Vasfi Mahir. (1955). Tekke Şiiri Antolojisi. Ankara.
• KOZ, M. Sabri. (1994). “Mehmed Ali Hilmi Dedebaba”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı’nın Ortak Yayını, V, 357-358.
• MAC CALLUM, F. Lyman. (1942). “Kitab-ı Mukaddes’in Türkçe Tercümesine Dair”. Tercüme Mecmuası, Sayı: 13, Mayıs, ss. 59-68.
• MADEN, Fahri. (2011). “Hacı Bektaş Velî Tekkesi’nde Nakşî Şeyhler ve Sırrı
• MÜSLİM, Ebu’l-Huseyn. (ts.). Sahîhu Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslamiyye.
• NOYAN, Bedri. (1998). Bütün Yönleriyle Bektaşîlik ve Alevîlik. Haz.: Şakir Keçeli, Ankara: Ardıç Yayınları.
• ÖZKIRIMLI, Atilla. (1985). Alevîlik-Bektaşîlik ve Edebiyatı. İstanbul.
• ÖZTELLİ, Cahit. (1973). Bektaşî Gülleri. İstanbul.
• PAKALIN, M. Zeki. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Paşa’nın Lâyıhası”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 59, Ağustos. ss. 159-180.
• SAVRAN, Hülya. (2010). “Türâbî Dîvânı ve Dil Özellikleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 55, ss. 325-340.
• SAVRAN, Hülya. (2011). “Türâbî Divanı’ndan Hareketle Klâsik Türk Edebiyatında İnançla İlgili İbarelerin Anlam Bilgisi Bakımından İncelenmesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı, -Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı-, 3 (15), ss.204-220.
• SERTOĞLU, Murat. (1969). Bektaşîlik Nedir. İstanbul.
• SOYYER, A. Yılmaz. (2012). 19. Yüzyılda Bektaşîlik. İstanbul: Frida Yayınları.
• ŞEMSEDDİN SÂMİ. (tsz.). Kāmusu’l-A‘lâm. (VI). Ankara.
• TİRMİZÎ, Ebû Îsâ Muhammed (1992). Sünenü’t-Tirmizî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• VASSÂF, Hüseyin. (tsz.). Sefîne-i Evliyâ Evliyâ-yı Ebrâr Şerh-i Esmâr-ı Esrâr. Süleymaniye Yazma Bağışlar, nr. 2305.
• YÜKSEL, Müfid. (2002). Bektaşîlik ve Mehmed Ali Hilmi Dedebaba. İstanbul: Bakış Yayınları.