ÇORUM ALEVÎLERİ’NDE KAMBERLİK GELENEĞİ

Yıl 2012, Sayı: 64, 249 - 270, 25.02.2013

Ali Yakıcı Nazife Özdemir

Öz

Çalışmanın amacı; Çorum Alevîlerindeki kamberlik geleneği, kamberlere verilen adlar, kamberliğin kökeni ya da kaynakları hakkındaki görüş ve yorumlar, kamberlerin toplumsal statüleri ve işlevleri, kamberlerde aranan özellikler, kamberlerin mesleklerine geçişleri, icra ortam ve zamanları, icra biçim ya da özellikleri esasında tanıtmak ve yaşayan kamber, dede ve analar hakkında bilgi vermektir. Makale, incelemeye dayalı bir alan araştırmasıdır. Alan araştırması sırasında geleneğin temsilcileri olan kamber, dede ve analarla görüşülmüş, cemlere iştirak edilmiş, gözlem ve mülâkat yöntemleri eşliğinde derlemeler yapılmıştır. Alan araştırmaları sırasında ses kayıt cihazı kullanılmıştır. Çalışmada, kendisi/kendileri de aynı kültür ortamında yetişmiş olan araştırıcı/araştırıcıların gözlem ve deneyimlerine de zaman zaman yer verilmiştir. Çoğunlukla sözlü ve orijinal kaynakların aktarımları üzerine kurulan çalışmada, konuyla ilgili yazılı kaynaklara da başvurularak kıyaslama yöntemiyle doğru bilgi elde etme ve sağlıklı bir sonuca ulaşma amaçlanmıştır. Çalışma ile Çorum Alevîliğinde, cemin icrasına göre söylediği nefeslerle canları aşka getiren ve yapılacak sohbetlerin gidişatını belirleyen, yolculukları sırasında dedelerin günlük işlerini gören kişilere, “kamber”in yanı sıra, “zâkir” ve “âşık” da denildiği, bunlar arasında en yaygın olanlarının ise “zâkir” ve “âşık” olduğu; kendisine kamber, zâkir ya da âşık denilen kişinin cem sırasında “peyk”, “meydancı”, “ibrikçi”, “gözcü”, “sofracı” hizmetlerinden herhangi birini de yerine getirebildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çorum, Alevîlik, cem, kamber, zâkir, âşık

THE COMPANION TRADITION AMONG THE ALEWIS OF ÇORUM

Öz

The aim of this paper is to explore the companion tradition among the Alewis of Çorum; by means of the names attributed to companions, the views and comments on the origins or sources of companionship, the social status and functions of companions, required characteristics of companions, the jobs of companions, space and time of their performance, the styles or features of their performance, and give information about the living companion, dede grandfather and anas mother . The article is a field research based on examination. During the case study, such tasks as interviewing with the companions, dede grandfather and ana mother , the representatives of the tradition, participating djems, collecting data through observation and interviewing techniques, have been carried out. During the case study, a tape recorder was used. In the study, observations and experiences of some researcher/ researchers who themselves have grown up in the same culture, have been included occasionally. In the study, based on transmitting oral and original sources, it is aimed to obtain exact information and draw a sound conclusion through a comparative method, with reference to the written documents on the issue as well. In this study, it has been observed that for the Alewis of Çorum; the people enrapturing the spîrits by means of their breaths, playing according to the performance of djem, and deciding upon the the course of discussions, and carrying out the daily tasks during the dede’s journey, are called “zâkir” and “âşık” along with the name kamber, and the most common names used among them are “zâkir” and “âşık; and the person described as kamber companion , zâkir or âşık is noticed to have been fulfilling any of the duties of “peyk”, “meydancı”, “ibrikçi”, “gözcü”, “sofracı” during djem.

Anahtar Kelimeler

Çorum, Alewism, Djem, Kamber, Zakir, Âşık

Kaynakça

• Bahadır, İbrahim. (2004) “Alevî-Bektaşi İnancına Göre Kadın”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, S. 32: 13-28.
• Birdoğan, Nejat. (2003). Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevîlik. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Cılaz, Demet. (2006). Çorum İlinde Yaşayan Alevîler Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Duymaz, Ali vd. (2011). “Balıkesir Yöresi Çepni ve Tahtacılarında Kamberlik Geleneği”, Alevîlik Araştırmaları, S. 2: 41-58.
• Ergun, Pervin. (2011). Atlarla Suların Hami Ruhu Yılkıcılarla Bagşıların Pîri Kambar Ata Baba Gammar. Konya: Kömen Yayınları.
• Ersal, Mehmet. (2009). “Alevî Cem Zâkirliği: Battal Dalkılıç Örneği”, Alevîlik-Bektaşilik Araştırmaları, S. 1: 188-205.
• Köprülü, Mehmed Fuad. (2003). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aksoy, Nurettin: 1962 yılında Çorum’da dünyaya geldi: İlkokul mezunu.
• Aslan, Durmuş: 1934 yılında Çorum’un Turgut Köyünde dünyaya geldi: İlkokul mezunu.
• Kümbet, Sultan: 1956 yılında Amasya/Gümüşhacıköy’ün Akpınar Köyünde dünyaya geldi: İlkokul mezunu.
• Solmaz, Hüseyin: 1956 yılında Çorum’un Gökçepınar Köyünde dünyaya geldi: Ortaokul mezunu.
• Uysal, Hasan: 1969 yılında Çorum’un Dodurga İlçesi’nin Mehmet Dede Tekke Köyünde dünyaya geldi: İlkokul mezunu.
• Yıldız, Musa: 1933 yılında Çorum’un Acıpınar Köyünde dünyaya geldi: İlkokulu okumadı.
• Zorlu, Cuma: 1933 yılında Çorum’un Atçalı Köyünde dünyaya geldi: İlkokul mezunu.