ÂŞIK VEYSEL’İN TÜRKÜLERİNDE ALEVİ VE BEKTAŞİ KÜLTÜRÜNÜN İZLERİ

Yıl 2020, Sayı: 96, 513 - 530, 17.12.2020

Hasan Coşkun

Öz

Bu makalede, Âşık Veysel’in türkülerinde Alevi ve Bektaşi kültürü, inanç ve değerlerinin izleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Ozanlık geleneğinin en güçlü olduğu illerden biri Sivas’tır. Sivas şehri “ozanlar ocağı”, “âşıklar diyarı”, olarak meşhur olmuştur. Sivas’ın yetiştirdiği önemli halk ozanlarından biri Âşık Veysel’dir. Âşık Veysel, 1894 yılının Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde doğdu. Böylece Veysel için uzun ve ince bir yol hikâyesi başlamış oldu. Âşık Veysel, Alevi ve Bektaşi geleneğinin güçlü olarak yaşandığı Emlek yöresinde doğmuştur. Âşık Veysel’in yetişmesinde bu yörenin ozanlarının çok büyük katkıları olmuştur. Veysel, farklı inanç ve düşünceye sahip her ferdin düşüncesine, duygusuna, inancına ve dünya görüşüne saygı duyarak şiirlerinde tabiat, vatan-millet ve birlik, aşk, acı, keder, milli, dinî-tasavvufî konuları ele almıştır. Âşık Veysel’in sevgi, saygı, hoşgörü, tevazu, ilahi ve beşeri aşk konularını çok kuvvetli şekilde işlediğini ve bu konuları kendi sazı ile türkülerinde okuduğunu biliyoruz. Âşık Veysel’in dinî-tasavvufî ve mistik yönünün çok kuvvetli olmasının en önemli nedeni, onun manevi dünyasını inşa eden ruh mimarlarının huzurunda bulunmuş olmasıdır. Mescid köyünde Bektaşi dergâhı kuran Salman Baba, onun önemli dostu ve ilk öğretmenidir. Veysel’i yetiştiren Alevi Ocakları ve Bektaşi Dergâhlarıdır diyebiliriz. Âşık Veysel’in türkülerinde Alevi ve Bektaşi inanç ve değerlerinin izlerini görmek mümkündür. Âşık Veysel’in şiirlerinde Alevi ve Bektaşi Tasavvuf anlayışına ilişkin kavramların ve sembollerin yer aldığını görüyoruz

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, Alevilik, Bektaşilik, Ozanlık, Kültür, Âşıklık Geleneği

The Traces of Alevı And Bektashi Culture in the Folk Songs of the Âşık Veysel

Öz

This study aims to identify traces of Alawi-Bektashi culture, faith, and values in Aşık Veysel’s folk songs. Sivas is one of the most powerful cities that carry the bard tradition. The city of Sivas became famous for its nicknames such as “bards home” and “realm of lovers.” One of the most famous folk bards who are raised in Sivas is Âşık Veysel. He was born in 1894, in a village called Sivrialan, Şarkışla. Thus, a long and narrow road journey started for Veysel as he was born in the Emlek region where Alawi-Bektashi culture is more valued. Many bards who have lived and raised in this region contributed to the development of Âşık Veysel. Veysel had respect for the thoughts, emotions, faith, and worldview of every individual. He emphasized nature, homeland, nation and unity, love, pain, agony, and religious and Sufistic subjects in his poems. We know that he mostly emphasized love, respect, tolerance, modesty, divine love and human love among others. He also mentioned these subjects in his songs. The most important reason for the fact that Âşık Veysel had a strong religiousSufistic and mystic character is that he spent time with the spirit builder people who contributed to his spiritual world. Salman Baba, who founded Bektashi dervish convent in Mescid village, was his first teacher and valuable friend. We can say that Âşık Veysel was raised under the influence of the Alawi Society and Bektashi dervish convent. It is possible to see the traces of Alawi-Bektashi faith and values, as well as terms and symbols related to Alawi and Bektashi sufistic understanding in Âşık Veysel’s folk songs and poems

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, Alawi, Bektashi, Bards, Culture, Tradition of Lovers.

Kaynakça

• Alptekin, Ali Berat. “Âşık Veysel’in Halk Nesrinden Yararlanması”. Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt II., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser
• Coşkun, Hasan. (2016). “Dedelik ve Ozanlık İlişkisi (Kangallı Dede Ozanlar Örneği)”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 79, 95-110.
• Çetindağ Süme, Gülda. (2017). Âşık Veysel’in Şiirlerine Varoluşçu Yaklaşım”. Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt II., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• Demirci, Berat. (2017). “Âşık Veysel’in Renkleri”. Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt I., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• Gökbel, Ahmet. (2010). Sivas İnanç Kültürü. Sivas: Asitan Yayınları
• Işık, Caner. (2017). “Âşık Veysel ve Alevilik”. Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt I., Sivas. Sivas 1000 Temel Eser.
• Kalafat, Yaşar. (2017). “Mitoloji-Tasavvuf İlişkilendirmesinde Âşık Veysel’de Toprak”. Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt I., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• Kaya, Doğan. (2009). Sivas Halk Şairleri Cilt I-V., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• - (2010). “Âşık Veysel”, Sivas Kültür Dergisi 7. 14-16.
• - (2011). Âşık Veysel, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, Uğur. (2009). “Cumhuriyet Döneminde Sivas’ta Musiki”. Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, Cilt II., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• Kemikli, Bilal. (2011). Bir gönül Eri İhramcızade İsmail Hakkı. (Editör: Alim Yıldız). Sivas: Buruciye Yayınları.
• Köktürk, Şahin. (2017). “Trajediden Hikmet Çıkaran Bilge: Âşık Veysel” Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt I., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• Miser, (2012). “Emlek Coğrafyasında Ocak Sistemi ve Emlek Kültürü” Yol Dergisi 32,113-125.
• Okuşluk Şenesen, Refiye. (2017). “Âşık Veysel’in Şiirlerinde “Arama” Arketipinin İzleri”. Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt II., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• Öz, Gülağ. (2013). Alevilik Bektaşilik Bağlamında Âşık Veysel. Ankara: Barış Kitabevi.
• Özcan, Tarık. (2017). “Âşık Veysel’in Göklerden Süzüldüm Tertemiz İndim Şiirinin Devir Nazariyesi Bakımından İncelenmesi”. Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt I., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• Özdemir, Ahmet. (2017). “Tasavvuf Felsefesi İçinde Âşık Veysel” Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt I., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• Özdemir, Serdar Deniz. (2017). “Âşık Veysel’in Şiirlerinde Sosyal Eleştiri” Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt I., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.
• Özen, Kutlu. (1998). Âşık Veysel-Selâm Olsun Kucak Kucak: Sivas.
• Yetkin, Hacı. (2012). “Emlek Kültür Deryası İçinde Emlek Hüyük’lü Ozanlar”. Yol Dergisi 32, 79-105.
• Yıldız, Alim. (2017). “Âşık Veysel’in Şiirlerinde İrfani Boyut”. Dünya Ozanı Âşık Veysel Sempozyumu Bildirileri, Cilt II., Sivas: Sivas 1000 Temel Eser.