MISPERCEPTION OF ALEVISM: IN REFERENCE TO THE MUHARRAM MONTH ACTIVITIES

Yıl 2015, Sayı: 74, 45 - 76, 24.06.2015

Cenksu Üçer

Öz

This study discusses how Alevism is perceived in reference to the Muharram Month Activities carried out in Turkey. The subject is handled by means of fasting of Muharram , mourning and ashure Noah’s pudding dessert activities carried out in the Muharram Month. When an assessment is made considering the activities about the subjects, it is observed that there are two main misperceptions and incorrect positionings related to groups called as “Alewi” in our country. First of these is the perception of these activities as if they only belong to Alewi groups and disregarding activities executed with the same content in other Sufism approaches/sufi orders. Second is accepting Alewism within the frame of the Shi‘ism/Ja‘farism. It is considered that these two fundamental misperceptions and wrong positionings are due to incorrect assessments that ignore the data revealed by the historical and scientific knowledge

Anahtar Kelimeler

The Month of Muharram, Ashura/The Tenth Day of Muharram, Karbala, The

ALEVÎLİĞİN YANLIŞ ALGILANMASI: MUHARREM UYGULAMALARI ÖRNEĞİ

Öz

Bu çalışma Türkiye’de yürütülen Muharrem ayı etkinliklerine bağlı olarak Alevîliğin nasıl algılandığı konusunu ele almaktadır. Konu Muharrem ayı dolayısıyla yürütülen oruç, yas/ matem ve aşure gibi unsurlardan hareketle işlenmektedir. Söz konusu unsurlara bağlı olarak bir değerlendirme yapıldığında ülkemizde günümüz itibariyle kendilerine Alevî denilen gruplarla ilgili iki temel yanlış algı ve konumlandırmanın bulunduğu görülmektedir. Bunlardan ilki, söz konusu unsurların sadece Alevîliğe ait özelliklermiş gibi algılanıp, diğer tasavvuf ekollerindeki aynı içerik ile yürütülen uygulamaların göz ardı edilmesidir. İkincisi ise, Muharrem uygulamalarına bağlı olarak Alevîliğin Şii Caferî çerçevede görülebilmesidir. Bu iki temel yanlış algı ve konumlandırmanın konunun tarihsel ve bilimsel bilgilerin ortaya koymuş olduğu veriler dikkate alınmaksızın yanlış bir şekilde değerlendirilmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Muharrem, Aşure, Kerbelâ, Alevîlik, Şiilik (Caferîlik)

Kaynakça

• AHMED B. HANBEL, (1978). Müsned (I-VI), Beyrut: El-Mektebetü’l-İslâmi.
• AKPINAR, Y. (1982). “Kumrî”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul.
• AKSÜT, H. (2009). Aleviler Türkiye-İran-Irak-Suriye-Bulgaristan. Ankara:Yurt Kitap-Yayın.
• ALGÜL, H. (1997). “Haram Aylar”. TDVİA. XVI/105-106. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• BİLMEN, Ö.N. (1957). Büyük İslam İlmihali. İstanbul.
• BAŞ, E. (2004). “Aşûre Günü, Tarihsel Boyutu ve Osmanlı Dinî Hayatındaki Yeri Üzerine Düşünceler”. AÜİFD, XLV (I), 167-190.
• ---------- (2011). “Ahmed Yesevî’nin Bektaşîlik, Alevîlik Üzerindeki Etkileri Ve Osmanlı Dinî Hayatındaki İzleri”, AÜİFD, LII (2), 21-53.
• BEDER, E. (ty). Hüseyin Vây Iğdır İlinde Muharrem Ayı Törenleri. Yozgat: Kün Yay.
• BOZKURT, N. (2008). Erkânname, Kur’an’da Alevî Erkânı, 100 Konu- 100 Deyiş – 100 Ayet, Ankara.
• BOZKUŞ, M. (2003). Büveyhîler ve Şiîlik, Sivas: Vizyon.
• ------------- (2011). Anadolu’da İslam ve Mezhepler. Sivas: Asitan Yay.
• BUHÂRÎ, (1987). El-Câmi‘u’s-Sahîh, Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi, (I-XVII) çev: Mehmed So- fuoğlu. İstanbul: Ötüken Yay.
• CENGİZ, R. (2000). Çamiçi Beldesinde Dinî Hayat; Alevilik Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Elazığ: FÜSBE.
• DOĞANAY, E. (2000). Anadolu’da Yaşayan Dergahlar. İstanbul: Can Yayınları.
• EREN, S. (2002). Sosyolojik Açıdan Ordu Yöresi Alevîliği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Amkara: Ankara Ün. SBE.
• ERSAL, Mehmet. (2013). Alevi-Bektaşi İnanç Sisteminde Hiyerarşik Yapı: Çubuk Havzası Aleviliği Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• FIĞLALI, E.R. (1984). İmâmiyye Şîası. İstanbul: Selçuk Yay.
• ---------------- (1998). “Hüseyin”. TDVİA. XVIII/518-521. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• GÜNGÖR, Ö. (2007). Ârâf’taki Kimlik: Alevîlik/Bektâşilik. Ankara: Akasya Kitap.
• GÜNGÖR, Ş. (1997). “Hadîkatü’s-Suadâ”. TDVİA. XV/20-22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ---------------- (2003). “Maktel”. TDVİA. XXVII/ 455. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın- ları.
• ---------------- (2003). “Maktel-i Hüseyin”. TDVİA. XXVII/ 456-457. Ankara: Türkiye Diya- net Vakfı Yayınları.
• GÖLPINARLI, A. (2004). Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: İn- kılap Kitabevi.
• --------------- (2006). Mevlevi Adab ve Erkanı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• İLMİHAL(I-II). (2011). Komisyon. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• İMAM CAFER-İ SADIK BUYRUĞU. (1998). haz.: Adil Ali Atalay. İstanbul: Can Yayınları.
• İMAM GAZALÎ. (1975). İhyâu ‘Ulümi’d-Din (I-IV). ter.:Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yay.
• KALELİ, L. (1996) . Binbir Çiçek Mozaiği Alevilik. İstanbul: Can Yay.
• KAra, M. (2008). “Dergahlar ve Mersiyehanlar”, Türk Edebiyatı Dergisi, 411: 10-15.
• TOSUN, N. (2011). “Tekkelerde Âşure ve Mâtem Gelenekleri”, Şefkat Dergisi, 10, http:// www.sefkatdergisi.com/sayi-10/264-tekkelerde-vsyre-ve-mvtem-gelenekleri.html, Eri- şim tarihi: 01.01.2011
• TUR, S.D. (2002). Erkânname Aleviliğin İslam’da Yeri ve Alevi Erkânları. İstanbul: Can Yay.
• ULUDAĞ, S. (1998). “Ağıt”, TDVİA, I/470-472.İstanbul:Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• UZUN, M. (2006). “Muharremiyye”, TDVİA. XXXI/ 8-9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ÜÇER, C. (2010). Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• ----------- (2011). Alevîlikte Musâhiblik. Ankara: Araştırma Yayınları.
• ----------- (2008). “Alevîliğin Neliği ve Şî’îlik (Caferîlik) ile İlişkisinin Çerçevesi” Marife Der- gisi, 8 (3) : 205-238.
• ------------(2009). “Alevilik; Yapılar, Grupların Temel Özellikleri Ve Bazı Mülahazalar” Dinî Araştırmalar Dergisi, 12 (33): 63-88.
• ---------- (2010 b). “Geleneksel Alevîlikte İbadet Hayatı, Bazı Âdâb Ve Erkân” Anadolu’da Aleviliğinin Dünü ve Bugünü, editör: Halil İbrahim Bulut. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları. ss. 457-510.
• ÜZÜM, İ. (2007). Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevilik. İstanbul: İSAM Yayınları.
• ----------- (2003). “Alevilerin Caferi Mezhebine Mensubiyetinin Arka Planı Alevilik-Caferi- lik İlişkisi veya İlişkisizliği” İslâmiyât, VI (3):127-150.
• ------------ (2010). “Duygunun Tarihe Meydan Okuması: Tarihi Kerbela Olayının Tahrifi Bağlamında ‘Utâk-ı Kasım’”, Çeşitli Yönleriyle Kerbela Sempozyumu (I-III). III/ 137-141.
• VARLIK, A.A. (2000). İslâmiyetin Özü ve Alevilik-Bektaşilik. İstanbul: Can Yayınları.
• YAŞAROĞLU, M.K. (2006). “Muharrem”, TDVİA. XXXI/ 4-5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• YAZIR, M.H. (1995). Hak Dîni Kur’an Dili (I-IX). Ankara: Akçağ Yayınları.
• YAVUZ, Y.Ş. (1991). “Aşure”, TDVİA. IV/ 24-26. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• YILDIRIM, E. (2011). “Tunceli Yöresi Alevilerinde Muharrem Ayı’nın Önemi ve Aşure Ge- leneği” Fırat Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, 16 (1): 71-84.
• YÜKSEL, A.T. (2001). İhtirastan İktidara Kerbelâ. Konya: Yediveren Yayınları.