TÜRKİYE SELÇUKLU ORDUSUNDAKİ FRENK ÜCRETLİ ASKERLER VE BABAÎLER İSYANI’NIN BASTIRILMASINDAKİ ROLLERİ

Yıl 2015, Sayı: 74, 211 - 233, 24.06.2015

Erkan Göksu

Öz

Türkiye Selçuklu Devleti, devlet geleneği ve yönetim organizasyonu bakımından Büyük Selçuklularve onlardan önceki Türk ve İslam devletlerinin izlerini taşır. Bununla beraber, kendizaman, mekân ve tarihî tecrübelerine bağlı olarak gelişen bazı yeni uygulamalara da tesadüfedilmektedir. Bu yeni uygulamaların büyük bir kısmı, önceki Türk ve İslam devletlerindemevcut bulunan müesseselerin tekâmülü veya yeni yorumundan ibarettir. Buna karşılık bazılarıise Türkiye Selçuklularının temas ettiği yeni kültür ve medeniyetlerle yaşadığı karşılıklıilişkiler neticesinde ortaya çıkan ve esas itibarıyla zaman ve mekâna uyum/intibak sürecininbirer ürünü olan yeni teamül veya farklı uygulamalardır. Türkiye Selçuklularında görülen buyeni teamül veya farklı uygulamalardan birisi de ücretli askerlik sistemidir. İbn Bîbî tarafından “leşker-i hadîs” yani “yeni ordu/asker” olarak nitelendirilen ve “ecrîhor اجرى خوار ”, “cerâhor جرا خوار ” ve “cerîhor جرى خوار ” gibi isimlerle kaydedilen ücretli askerler, özellikle Alâü’d-dîn Keykubâd ve II. Gıyâsü’d-dîn Keyhüsrev dönemlerinde meydana gelen bazı askerî hadiselerde büyük rol oynamışlardır. Bu ücretli askerler içerisinde en tanınmışları Frenkler olup özellikle Babaîler İsyanı’nın bastırılmasındaki rolleri ile kendilerinden söz ettirmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Selçuklu ordusu, ücretli askerler, Frenkler, II. Gıyâsü’d-dîn Keyhüsrev, Babaîler isyanı

THE FRANKISH MERCENARIES IN THE ARMY OF THE SELJUK SULTANATE OF RUM AND THEIR ROLE IN THE SUPPRESSION OF THE BABAI REVOLT

Öz

In terms of tradition of statehood and organization of government, the Seljuk Sultanate of Rum carries the traces of the Great Seljuk Sultanate and the preceding Turkish-Islamic states. However, it is also seen that some new practices based on its era, location and historical experiences existed. The greater part of those new practices is that they consist of perfection and reinterpretation of the establishments existing in the previous Turkish-Islamic states. On the other hand, some practices are new mainstream practices or different applications which emerged as a result of the mutual relations the Seljuk Sultanate of Rum had had with the new cultures and civilizations and mainly those practices are results of adaptation process to the era and locations. One of those new mainstream practices and different applications seen in the Seljuks of Rum is also the system of recruiting mercenaries. Those mercenaries were termed by İbn Bibî as “leşker-i hadîs” which meant “new army” and recorded with the names “ecrîhor ”, “cerâhor ” as “cerîhor ” and they played great roles in some military events which happened especially during the reigns of Alâü’d-dîn Keykubâd and II. Gıyâsü’d-dîn Keyhüsrev. In those mercenaries, the most famous ones were Frenkish mercenaries and they made a name for themselves with their roles in suppressing the Babai Revolt

Anahtar Kelimeler

The army of the Seljuk Sultanate of Rum, Mercenaries, The Frenkish, II. Gıyâsü’d

Kaynakça

• AKNERLİ GRİGOR. (1954). Okçu Milletin Tarihi. çev: Hırant D. Andreasyan. İstanbul: İÜEF Yayınları.
• ANGELOV, D. (2006). Imperial Ideology and Political Thought in Byzantium 1204-1330. New York: Cambridge University Press.
• ANNA KOMNENA. (1996). Alexiad. Çev: Bilge Umar. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• ANONİM SELÇUKNÂME. (1952). Neşr ve çev. Feridun Nafiz Uzluk. Ankara.
• ATİYA, A. S. (1962). Crusade, Commarce and Culture. Bloomington: Indiana University Press.
• BAİLLY, A. (ty); Bizans Tarihi. I-II. çev. Haluk Şaman. Terc. 1001 Temel Eser.
• BARTUSİS, M.C. (1992). The Late Byzantine Army: Arms and Society, 1204-1453. Philadelphia: University of Pennsylvania Pres.
• BOMBACİ, A. (1978). “The Army of the Saljuqs of Rum” Annali. 38 (4): 343-369.
• BOSWELL A. B. (1927/1928). “The Kipchak Turks” Slavonic Review. 6: 68-86.
• BRAND, C. (1989). “The Turkish Element in Byzantium, Eleventy-Twelfty Centuries” Dumbarton Oaks Papers. 43: 1-25.
• BROSSET, M.F. (2003). Gürcistan Tarihi(Eski Çağlardan 1212 Yılına Kadar). çev. Hrand D. Andreasyan. (Notlarla Yay. Haz. Erdoğan Merçil). Ankara: TTK Yayınları.
• BURY, J.B. (1923). History of the Later Roman Empire. London: Published by Macmillan & Co. Ltd.
• CAFERRO, W. (2003). “‘Slaying the Hydra-Headed Beast’: Italy and the Companies of Adventure in the Fourteenth Century” Crusaders, Condottieri, and Cannon: Medieval Warfare in Societies Around the Mediterranean. Edited by Donald J. Kagay and L. J. Andrew Villalon. Brill:285-305.
• CAFERRO, W. (1998). Mercenary Companies and the Decline of Siena. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• CAFERRO, W. (2006). John Hawkwood, An English Mercenary in Fourteenth-Century Italy. Baltimore: John Hopkins University Pres.
• CAHEN, C. (1979). Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler. çev. Yıldız Moran. İstanbul: E Yayınları.
• CHAMBERLİN, E.R. (1956) “The English Mercenary Companies in Italy” History Today. 6 (5): 334-343.
• CHEVEDDEN, P.E. (2000). “The Invention of the Counterweight Trebuchet: A Study in Cultural Diffusion” Dumbarton Oaks Papers. 54: 71-116.
• CÜVEYNÎ. (1916). Târîh-i Cihângüşâ-yı Cüveynî. II. Neşr. Muhammed b. Abdu’l-Vahhâb Kazvinî. Leyden.
• DAWKİNS, R.M. (1947). “The Later History of the Varangian Guard: Some Notes” The Journal of Roman Studies. XXXVII: 39-46.
• DEMİRKENT, I. (1994). “Haçlı Seferleri Düşüncesinin Doğuşu ve Hedefleri” Tarih Dergisi (Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Hatıra Sayısı). 35: 65-78.
• DEMİRKENT, I. (1996). “Komnenos Hanedanının Büyük Başkumandanı: Türk Asıllı Ioannes Aksukhos” Belleten. LX (227): 59-72.
• EBU BEKR İBNÜ’Z-ZEKÎ. (1972). Ravzatü’l-Küttâb ve Hadîkatü’l-Elbâb. Neşr: Ali Sevim. Ankara: TTK Yayınları.
• EBU’L-FEREC. (1941). Târîhu Muhtasari’d-Düvel. çev. Şerafeddin Yaltkaya. İstanbul.
• EBU’L-FEREC. (1999). Ebu’l-Ferec Tarihi. I-II. Süryaniceden İngilizceye çev. Ernest A. Wallis Budge-İngilizceden Türkçeye çev. Ömer Rıza Doğrul. Ankara: TTK Yayınları.
• EL-KALKAŞANDÎ. (1988). Subhu’l-A‘şâ fi Sınâ‘ati’l-İnşâ. I-XV. Tahkîk: Muhammed Hüseyin Şemsü’d-dîn. Beyrut.
• ER-RÂVENDÎ. (1333). Kitâb-ı Râhatü’s-Sudûr ve Âyetü’s-Sürûr. Neşr. Muhammed İkbâlTashîhât-ı lâzım Müctebâ Meynovî. Tahran.
• FAHR-İ MÜDEBBİR. (1346). Adabu’l-Harb ve’ş-Şecâ‘a. Neşr. Ahmed Süheylî-i Hânsârî. Tahran.
• FERHENG-İ FARİSÎ. (1371). haz: Muhammed Mû‘în. I. Tahran.
• FERHENG-İ FÂRİSÎ-İ ÂMİD. (1379). I-II. haz. Hasan ‘Amîd. Tahran.
• FİNLAY, G. (1906). History of the Byzantine Empire, From DCCXVI to MLVII. Edited by Ernest Rhys. New York: E. P. Dutton & Co.
• FULCHER OF CHARTRES. (1971). “The Chronicle of Fulcher of Chartres, Book I (1095- 1100)” Translated, with notes by Martha McGinty. The First Crusade: The Chronicle of Fulcher of Chartres and Other Source Material, (Ed. Edward Peters). Philadelphia: 47-101.
• GENCİNE-İ GÜFTAR FERHENG-İ ZİYÂ. (1984). haz: Ziyâ Şükün. III, İstanbul: MEB Yayınları.
• GEOFFREY DE VİLLEHARDOUİN. (1908). Memoirs or Chronicle of The Fourth Crusade and The Conquest of Constantinople. Trans: Frank T. Marzials. London: J. M. Dent.
• GORDLEVSKİ, V. (1988). Anadolu Selçuklu Devleti. çev. Azer Yaran. Ankara.
• GÖKSU, E. (2009). “Erzurum’un Sonbaharı” Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları (Prof. Dr. Ahmet Buran Armağanı). 4 (8):1323-1334.
• GÖKSU, E. (2010). Türkiye Selçuklularında Ordu. Ankara: TTK Yayınları.
• GRİFFİTH, G.T. (1968). The Mercenaries of the Hellenistic World, Groningen: Boom’s Boekhuis N.V. Publishers.
• HASAN ENVERÎ. (2535). Istılâhât-ı Dîvânî Devre-i Gaznevî ve Selçûkî. Tahran.
• HETUM. (2004). History of the Tartars (The Flower of Histories of the East). Trans. Robert Bedrosian. New Jersey.
• IOANNES KİNNAMOS. (2001). Historia (1118-1176). Yay. Haz: Işın Demirkent. Ankara: TTK Yayınları.
• İBN BÎBÎ. (1956). el-Evâmirü’l-‘Alâ’iye fi’l-Umûri’l-‘Alâ’iye. Tıpkı Basım. Önsöz ve fihristi haz. Adnan Sadık Erzi. Ankara: TTK Yayınları.
• İBN VÂSIL. (1975). Müferricü'l-Kürûb fî Ahbâri Benî Eyyûb. V. Tahkîk: H. M. Rabi‘-S. A. el-Âşûr. Kahire.
• İBNÜ’L-EZRAK. (1992). Meyyâfârıkîn ve Âmid Tarihi (Artuklular Kısmı). çev. Ahmet Savran. Erzurum.
• JEAN DE JOİNVİLLE. (1906). The Memoirs of the Lord of Joinville. (A New English Version Ethel Wedgwood). London.
• KAFESOĞLU, İ. (1998). Türk Millî Kültürü. İstanbul.
• KAYA, S. (2001). I. Gıyâsü’d-dîn Keyhüsrev ve II. Süleymânşâh Dönemi Selçuklu Tarihi (1192- 1211). Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KAYMAZ, N. (1964). “Anadolu Selçuklu Devletinin İnhitatında İdarî Mekanizmanın Rolü (I)” DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi. II (2-3): 91-155.
• KAYMAZ, N. (1965). “Anadolu Selçuklu Devletinin İnhitatında İdare Mekanizmasının Rolü (II)” DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi. III (4-5): 23-61.
• KİERNAN, V. G. (1957). “Foreign Mercenaries and Absolute Monarchy” Past and Present. 11: 66-86.
• KİRAKOS. (1986). History of the Armenians. Trans. Robert Bedrosian. Sources of the Armenian Tradion. New York.
• KÖPRÜLÜ, F. (1994). Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu. Ankara: TTK Yayınları.
• MAHMÛD NEDÎM AHMED FEHÎM. (1983). el-Fennü’l-Arabî el-Ceyşü’l-Mısrî fi’l-Asri’lMemlûkî el-Bahrî (1250-1383/648-783). (Basım yeri yok)
• MALLET, M. (1974). Mercenaries and Their Masters: Warfare in Renaissance Italy, Totowa, New Jersey.
• MALLET, M. (1999). “Mercenaries” Medieval Warfare: A History. Edited by Maurice Hugh Keen. New York: Oxford University Press.
• MAY, T.M. (2003). “The Mongol Precence and Impact in the Lands of Eastern Mediterranean” Crusaders, Condottieri and Cannon: Medieval Warfare in Societies Around the Mediterranean. Edited by Donald J. Kagay and L. J. Andrew Villalon. Brill: 133-156.
• MİHAİL. (1944). Süryanî Patrik Mihail’in Vekâyinâmesi. II. çev: Hrand D. Andreasyan. Ankara:TTK Kütüp. No:44’de yayınlanmamış tercüme.
• MİKHAİL PSELLOS. (1992). Khronographia. Yay. Haz: Işın Demirkent. Ankara: TTK Yayınları.
• MİLLİARD, M.T.S. (2003). “Overcoming Post-Colonial Myopia: A Call to Recognize and Regulate Private Military Companies” Military Law Review. 176: 1-95.
• NİCOLLE, D. ve Gravett, C. (2006). The Normans: Warrior Knights and Their Castles. Oxford: Osprey Publishing.
• NİKETAS KHONİATES. (1995). Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri). Çev: Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları.
• NİZÂMÎ-İ ARÛZÎ-İ SEMERKANDÎ. (1348). Çehâr Makâle, (Neşr. Muhammed bin Abdulvahhâb Kazvînî), Tahran.
• NİZÂMÜ’L-MÜLK. (1976). Siyerü’l-Mülûk (Siyâsetnâme). Be ihtimâm Hubert Darke. Tahran.
• OCAK, A.Y. (1996). Babaîler İsyanı-Alevîliğin Tarihsel Altyapısı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ODO OF DEUİL. (1948). De Profectione Ludovici VII in Orientem. Ed. and Trans. Virginia Gingerich Berry. New York.
• OMAN, C.W.C. (1892). The Bizantine Empire. London: T. Fisher Unwin Ltd.
• OSTROGORSKY, G. (1999). Bizans Devleti Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları.
• PARKE, H.W. (1933). Greek Mercenary Soldiers: From the Earliest Times to the Battle of Ipsus. Oxford: Oxford University Press.
• POLAT, İ. E. (2006). Haçlılara Kılıç ve Kalem Çekenler. Ankara.
• POLAT, M.S. (2005). “Türkiye Selçuklularında Askerî Teşkilât (1071-1243)” Türklük Araştırmaları Dergisi. 17: 17-53.
• PRAWER, J. (1985). “Social Classes in the Latin Kingdom: The Franks” A History of the Crusades -The impact of the Crusades on the Near East. V. General Editor: Kennet M. Setton. Edited by Norman P. Zacour and Harry W. Hazard, Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press.
• REŞÎDÜ’D-DÎN FAZLULLÂH. (1999). Câmi‘ü’t-Tevârîh. II. Cilt 5. Cüz Selçuklular Kısmı. Neşr: Ahmet Ateş. Ankara: TTK Yayınları.
• SA‘ÎD ABDU’L-FETTÂH AŞÛR. (1986). el-‘Asru’l-Memâlikî fî Mısr ve’ş-Şâm. Kahire.
• SAVVİDES, A.G.C. (1993). “Late Byzantine and Western Historiographers on Turkish Mercenaries in Greek and Latin Armies: The Turcoples/Tourkopouloi” The Making of Byzantine History. Edited by Roderick Beaton and Charlotte Roueché. Aldershot: 122-136.
• SCHLİGHT, J. (1968). Monarchs and Mercenaries: A Reappraisal of the Importance of KnightService in Norman and Early Angevin England. Connecticut: Conference on British Studies at the University of Bridgeport.
• SİMON DE SAİNT QUENTİN. (2006). Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu. çev. Erendiz Özbayoğlu. Antalya.
• SİR JOHN HAWKWOOD (L’Acuto): Story of a Condottiere. (1889). Translated from the Italian of John Temple-Leader, Giuseppe Marcotti, by Leader Scott, London: Published by T. Fisher Unwin.
• STERNS, I. (1985). “The Teutonic Knights in the Crusader States” A History of the Crusades -The Impact of the Crusades on the Near East. V. General Editor: Kennet M. Setton. Edited by Norman P. Zacour and Harry W. Hazard, Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press.
• TURAN, O. (2002). Selçuklular Zamanında Türkiye, Siyâsî Tarih Alp Arslan’dan Osman Gazi’ye (1071-1318). İstanbul.
• UMUNÇ, H. (2002). “Balat’ta Bir İngiliz Şövalyesi: Beylikler Döneminde Türkiye’nin Batı İle İlişkileri” XIII. Türk Tarih Kongresi (4-8 Ekim 1999). III (1). Ankara: 1-9.
• ÜLKEN, H.Z. (2006). “Türkiye Tarihinde Sosyal Kuruluş ve Toprak Rejiminin Gelişmesi” Vakıflar Dergisi. 10. Ankara. Tıpkı Basım-PYS Vakıf Sistem Matbaası:1-62.
• VÁSÁRY, I. (2005). Cumans and Tartars, Oriental Military in the Pre-Ottoman Balkans, 1185- 1365. New York: Cambridge University Press.
• VASİLİEV, A.A. (1952). History of the Byzantine Empire (324-1453). II. 1952: The University of Wisconsin Press.
• VRYONİS, S. (1975). “Byzantine and Turkish Societies and Their Sources of Manpower” War, Technology and Society in the Middle East. Ed. V. J. Parry-M. E. Yapp. Londra. Oxford University Press:125-152.
• WILLERMUS TYRENSIS. (1994). Historia Rerum in Partibus Transmarinis Gestarum. XVI, XVII, XVIII. Kitaplar. çev: Ergin Ayan. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 1994: İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.